Ìtìranyàn (evolution)

Itiranyàn

eranko obo ati èniyàn ni asikò kanna.

Ìtìranyàn je nigba awa n so pé èniyàn ti wa lati eranko obo, ati eranko obo wa lati eranko adiye, ati gbogbo ohun laaye wa lati «The Big Bang» tumo si ni èdè Yoruba je «Pàùùù Nla» sugbon o po ninu àwon èniyàn Yoruba, won ko gbagbo eyi nitori won ro pé o je aimọgbọnwa. Won gbà-gbé ni Olorun.

Ìtìranyàn , yii ni isedale postuating ti awọn orisirisi iru ti eweko, eranko, ati awọn miiran ohun alãye lori Earth ni won Oti ni miiran preexising orisi ati pe awọn iyato iyato jẹ nitori awọn iyipada ni itẹlera iran. Ẹkọ nipa Ìtìranyàn jẹ ọkan ninu awọn bọtini pataki ti imọ-jinlẹ igbalode.

Oniruuru ti aye alãye jẹ iyalẹnu. Diẹ ẹ sii ju 2 million tẹlẹeya ti oganisimu ti a ti daruko ati apejuwe; ọpọlọpọ awọn miiran wa lati wa awari - lati egbélégbè mewaa si egbélégbè ogbon (10,000,000-30,000,000), ni ibamu si diẹ ninu awọn iṣiro. Ohun ti o yanilenu kii ṣe awọn nọmba nikan ṣugbọn o tun jẹ iyatọ iyalẹnu ni iwọn, apẹrẹ, ati ọna igbesi aye — lati inu awọn kokoro arun kekere , ti wọn kere ju ẹgbẹẹgbẹrun millimita kan ni iwọn ila opin, si sequoias ti o dara, ti o ga soke 100 mita (300 ẹsẹ) loke ilẹ ati iwuwo ọpọlọpọ ẹgbẹrun toonu; lati inu awọn kokoro arun ti n gbe ni awọn orisun omi gbona ni awọn iwọn otutu nitosi aaye omi ti omi si awọn elu ati awọn ewe ti n dagba lori awọn ọpọn yinyin ti Antarctica ati ninu awọn adagun omi iyọ ni -23 °C (-9 °F); ati lati omiran tube worm s ṣe awari gbigbe nitosi awọn atẹgun hydrothermal lori ilẹ okun dudu si Spider s ati awọn ohun ọgbin larkspur ti o wa lori awọn oke ti Oke Everest diẹ sii ju awọn mita 6,000 (ẹsẹ 19,700) loke ipele okun .

Awọn iyatọ ailopin lori igbesi aye jẹ eso ti ilana Ìtìranyàn . Gbogbo awọn ẹda alãye ni ibatan nipasẹ iran lati ọdọ awọn baba ti o wọpọ. Awọn eniyan ati awọn ẹran-ọsin miiran ti sọkalẹ lati inu awọn ẹda ti o ni irẹlẹ ti o gbe laaye ni ohun ti o ju egbélégbè aadojo (150,000,000) ọdun sẹyin; awọn ẹran-ọsin, awọn ẹiyẹ, awọn ẹja, awọn amphibians, ati awọn ẹja pin gẹgẹbi awọn kokoro ti inu omi ti o ngbe ni egbélégbè egbeta (600,000,000) ọdun sẹyin; ati gbogbo awọn ohun ọgbin ati awọn ẹranko nyo lati awọn kokoro-arun-bi microorganisms ti o bẹrẹ diẹ sii ju 3 bilionu ọdun sẹyin. Ìtìranyàn ti isedale jẹ ilana ti iran pẹlu iyipada. Awọn iran ti awọn oganisimu yipada nipasẹ awọn iran; oniruuru dide nitori awọn iran ti o sokale lati awọn baba ti o wọpọ yatọ nipasẹ akoko.

Onímọ̀ àdánidá ọmọ ilẹ̀ Gẹ̀ẹ́sì ní ọ̀rúndún kọkàndínlógúnCharles Darwin jiyan pe awọn oganisimu wa nipasẹ Ìtìranyàn , ati pe o pese alaye imọ-jinlẹ , ti o pe ni pataki ṣugbọn ko pe, ti bii Ìtìranyàn ṣe waye ati idi ti o jẹ pe awọn ohun alumọni ni awọn ẹya-gẹgẹbi awọn iyẹ, awọn oju, ati awọn kidinrin — ti a ṣeto ni gbangba lati sin awọn iṣẹ kan pato. Yiyan adayeba jẹ imọran ipilẹ ninu alaye rẹ. Aṣayan adayeba waye nitori awọn ẹni-kọọkan ti o ni awọn abuda ti o wulo diẹ sii, gẹgẹbi iran-nla tabi awọn ẹsẹ ti o yara, yọ ninu ewu dara julọ ati gbejade awọn ọmọ diẹ sii ju awọn ẹni-kọọkan ti o ni awọn abuda ti ko ni ojurere.Genetics , imọ-jinlẹ ti a bi ni ọrundun 20th, ṣafihan ni kikun bi yiyan adayeba ṣe n ṣiṣẹ ati yori si idagbasoke ti imọ-jinlẹ ode oni ti Ìtìranyàn . Bibẹrẹ ni awọn ọdun 1960, ibawi imọ-jinlẹ ti o ni ibatan ,isedale molikula , imọ ti ilọsiwaju pupọ ti Ìtìranyàn ti ibi ati jẹ ki o ṣee ṣe lati ṣe iwadii awọn iṣoro alaye ti o dabi ẹni pe ko de ọdọ nikan ni igba diẹ tẹlẹ-fun apẹẹrẹ, bawo ni awọn jiini ti eniyan ati awọn chimpanzees ṣe jọra (wọn yatọ ni iwọn 1 – 2 ogorun awọn ẹya ti o jẹ awọn Jiini).

Àpilẹ̀kọ yìí ṣàlàyé ẹfolúṣọ̀n bí ó ṣe kan àwọn ohun alààyè lápapọ̀. Fun ijiroro ti Ìtìranyàn eniyan, wo nkan naa Ìtìranyàn eniyan . Fun itọju pipe diẹ sii ti ibawi ti o ṣe pataki si ikẹkọ Ìtìranyàn , wo awọn nkan jiini, eniyan ati ajogunba . Awọn aaye kan pato ti Ìtìranyàn jẹ ijiroro ninu awọn nkan ti o ni awọ ati mimicry . Awọn ohun elo ti ilana itiranya si ọgbin ati ibisi ẹranko ni a jiroro ninu awọn nkan ti ibisi ọgbin ati ibisi ẹranko . Akopọ ti Ìtìranyàn ti igbesi aye gẹgẹbi abuda pataki ti itan-akọọlẹ Earth ni a fun ni imọ-jinlẹ agbegbe: ItanÌtìranyàn alẹ ti biosphere . Ifọrọwerọ alaye ti igbesi aye ati ironu Charles Darwin ni a rii ninu nkan Darwin, Charles .

Ẹri fun Ìtìranyàn

Darwin ati awọn onimọ-jinlẹ ti ọrundun 19th miiran rii ẹri ti o lagbara fun Ìtìranyàn ti ẹda ni iwadii afiwera ti awọn ohun alumọni, ni pinpin agbegbe wọn, ati ninu awọn kuku fosaili ti awọn ohun alumọni ti o parun. Lati akoko Darwin, ẹri lati awọn orisun wọnyi ti di alagbara pupọ ati ni kikun , lakoko ti awọn ilana ẹkọ ti ibi ti o jade laipẹ-jiini, biochemistry , fisioloji , imọ-jinlẹ , ihuwasi ẹranko (ethology), ati paapaa isedale molikula — ti pese ẹri afikun agbara ati ijẹrisi alaye. Iye alaye nipa itan Ìtìranyàn ti a fipamọ sinu DNA ati awọn ọlọjẹ ti awọn ohun alãye jẹ eyiti ko ni opin; awọn onimo ijinlẹ sayensi le tun ṣe alaye eyikeyi ti itan-akọọlẹ Ìtìranyàn ti igbesi aye nipasẹ idokowo akoko to ati awọn orisun yàrá.

Àwọn ẹlẹ́kọ̀ọ́ ẹfolúṣọ̀n kò bìkítà mọ́ gbígba ẹ̀rí láti ṣètìlẹ́yìn fún òtítọ́ ẹfolúṣọ̀n ṣùgbọ́n kàkà bẹ́ẹ̀ wọ́n bìkítà nípa irú ìmọ̀ wo ni a lè rí gbà láti oríṣiríṣi orísun ẹ̀rí. Awọn abala atẹle yii ṣe idanimọ awọn orisun ti o munadoko julọ ati ṣapejuwe iru alaye ti wọn ti pese.

Awọnfosaili igbasilẹ

Awọn onimọ-jinlẹ ti gba pada ti wọn si ṣe iwadi awọn eeku fosaili ti ọpọlọpọ ẹgbẹẹgbẹrun awọn ohun alumọni ti o ngbe ni igba atijọ. Igbasilẹ fosaili yii fihan pe ọpọlọpọ iru awọn ohun alumọni ti parun yatọ pupọ ni irisi si eyikeyi ti o wa laaye ni bayi. O tun ṣe afihan awọn isọdi ti awọn oganisimu nipasẹ akoko ( wo faunal succession, law of ; geochronology: Pinpin awọn ibatan ti fossils pẹlu apata strata ), afihan iyipada wọn lati fọọmu kan si ekeji.

Nigbati ohun-ara ba ku, o maa n run nipasẹ awọn ọna igbesi aye miiran ati nipasẹ awọn ilana oju ojo. Ni awọn akoko ṣọwọn diẹ ninu awọn ẹya ara—paapaa awọn ti o le bi ikarahun, eyín, tabi egungun—ni a tọju nipasẹ didi sinu ẹrẹ tabi aabo ni ọna miiran lati awọn aperanje ati oju ojo. Nígbẹ̀yìngbẹ́yín, wọ́n lè di èèwọ̀ kí wọ́n sì tọ́jú wọn títí ayérayé pẹ̀lú àwọn àpáta tí wọ́n ti fi wọ́n sínú rẹ̀. Awọn ọna bii ibaṣepọ radiometric - wiwọn awọn oye ti awọn ọta ipanilara adayeba ti o wa ninu awọn ohun alumọni kan lati pinnu akoko ti o kọja lati igba ti wọn ti di-jẹ ki o ṣee ṣe lati ṣe iṣiro akoko akoko nigbati awọn apata, ati awọn fossils ti o ni nkan ṣe pẹlu wọn, ni a ṣẹda.

Radiometric ibaṣepọ tọkasi wipe Earth ti a akoso nipa 4.5 bilionu odun seyin. Awọn fossils akọkọ dabi awọn microorganisms bii kokoro arun ati cyanobacteria ( ewe-alawọ ewe bulu ); Atijọ julọ ninu awọn fossils wọnyi han ni awọn apata 3.5 bilionu ọdun ( wo Precambrian akoko ). Awọn fossils eranko ti a mọ julọ julọ , ti o to egbélégbè eedegberin (700,000,000) ọdun atijọ, wa lati inu ohun ti a npe ni Ediacara fauna , awọn ẹda kekere ti o dabi worm pẹlu awọn ara rirọ. Ọpọlọpọ awọn fossils ti o jẹ ti ọpọlọpọ awọn phyla alãye ati iṣafihan awọn egungun ti o wa ni erupe ile han ninu awọn apata ni nkan bi egbélégbè eedegbeta-ó-lé-ogóji (540,000,000) ọdun. Awọn ohun alumọni wọnyi yatọ si awọn ẹda ti o ngbe ni bayi ati awọn ti o ngbe ni awọn akoko idasi. Diẹ ninu yatọ si yato si pe awọn onimọ-jinlẹ ti ṣẹda phyla tuntun lati le ṣe iyatọ wọn. ( Wo Akoko Cambrian .) Awọn vertebrate akọkọ , awọn ẹranko ti o ni awọn ẹhin, farahan ni nkan bi egbélégbè irinwó (400,000,000) ọdun sẹyin; akọkọ mammal s, kere ju egbélégbè igba (200,000,000) odun seyin. Itan igbesi aye ti a gbasilẹ nipasẹ awọn fossils ṣe afihan awọn ẹri ti o lagbara ti Ìtìranyàn .

Igbasilẹ fosaili ko pe. Ninu ipin kekere ti awọn ohun alumọni ti o tọju bi awọn fossils, ida kekere kan ni a ti gba pada ti a si ṣe iwadi nipasẹ awọn onimọ-jinlẹ. Ni awọn igba miiran itẹlera awọn fọọmu lori akoko ti ni atunṣe ni awọn alaye. Ọkan apẹẹrẹ ni awọn Ìtìranyàn ti awọnẹṣin . Ẹṣin naa ni a le tọpa si ẹranko ti o ni iwọn aja ti o ni awọn ika ẹsẹ pupọ lori ẹsẹ kọọkan ati eyin ti o yẹ fun lilọ kiri ayelujara; eranko yi, ti a npe niẸṣin owurọ (iwin Hyracotherium ), gbe diẹ sii ju egbélégbè aadota (50,000,000) ọdun sẹyin. Fọọmu to ṣẹṣẹ julọ, ẹṣin igbalode ( Equus ), tobi pupọ ni iwọn, jẹ ika ẹsẹ kan, o si ni awọn eyin ti o yẹ fun jijẹ. Awọn fọọmu iyipada ti wa ni ipamọ daradara bi awọn fossils, gẹgẹbi ọpọlọpọ awọn iru ẹṣin ti o parun ti o wa ni awọn itọnisọna oriṣiriṣi ti ko si fi awọn ọmọ ti o wa laaye.

Lilo awọn fossils ti a gba pada, awọn onimọ-jinlẹ ti tun ṣe awọn apẹẹrẹ ti awọn iyipada itiranya ipilẹṣẹ ni fọọmu ati iṣẹ. Fun apẹẹrẹ, isalẹbakan ti reptiles ni orisirisi awọn egungun, sugbon ti osin nikan kan. Awọn egungun miiran ti o wa ninu bakan reptile ni aiṣedeede ti dagba si awọn egungun ni bayi ti a rii ni eti mammalian. Lákọ̀ọ́kọ́, irú ìyípadà bẹ́ẹ̀ lè dà bí èyí tí kò ṣeé ṣe—ó ṣòro láti ronú nípa iṣẹ́ tí irú àwọn egungun bẹ́ẹ̀ lè ti ní nígbà ìpele agbedeméjì wọn. Sibẹsibẹ awọn onimọ-jinlẹ ṣe awari awọn ọna iyipada meji ti awọn ẹranko ti o dabi ẹran-ọsin, ti a petherapsid s, ti o ni isẹpo bakan meji (ie, awọn aaye mitari meji ni ẹgbẹ ni ẹgbẹ) - isẹpo kan ti o wa ninu awọn egungun ti o duro ni ẹrẹkẹ mammalian ati ekeji ti o ni igun mẹẹrin ati awọn egungun articular, eyiti o di òòlù ati anvil eti mammalian. ( Tún wo ẹran-ọsin: Skeleton .)

Fun awọn alaigbagbọ alaigbagbọ ti Darwin, awọn “sonu ọna asopọ -aisi eyikeyi iru iyipada ti a mọ laarin awọn apes ati awọn eniyan-jẹ igbe ogun, bi o ti wa fun awọn eniyan ti ko ni imọran lẹhinna.hominin s-ie, awọn primates ti o jẹ ti iran eniyan lẹhin ti o yapa kuro ninu awọn idile ti o lọ si awọn apes-jẹ egbélégbè mefa (6,000,000) si egbélégbè méje (7,000,000) ọdun, wa lati Afirika, ti a si mọ ni Sahelanthropus ati Orrorin (tabi Praeanthropus ), eyiti o jẹ bipedal pupọ julọ nigbati o wa ni ilẹ ṣugbọn ti o ni awọn opolo kekere pupọ. Ardipithecus gbe ni nkan bi egbélégbè 4.4 (4,400,000) ọdun sẹyin, tun ni Afirika. Opolopo fosaili ku lati Oniruuru African origins ti wa ni mo tiAustralopithecus , hominin kan ti o han laarin egbélégbè meta (3,000,000 ati egbélégbè merin (4,000,000) ọdun sẹyin. Australopithecus ni iduro eniyan titọ ṣugbọn agbara cranial ti o kere ju 500 cc (deede si iwuwo ọpọlọ ti o to 500 giramu), ti o ṣe afiwe ti gorilla tabi chimpanzee ati nipa idamẹta ti eniyan. Orí rẹ̀ fi àkópọ̀ ọ̀bọ àti ànímọ́ ènìyàn hàn—iwájú orí rẹ̀ rírẹlẹ̀ àti ojú gígùn, tí ó dà bí ìnàbọ̀ ṣùgbọ́n tí eyín rẹ̀ tó bí ti ènìyàn. Miiran tete hominins gba contemporaneous pẹlu Australopithecus ni Kenyanthropus ati Paranthropus ; mejeeji ní afiwera kekere opolo, biotilejepe diẹ ninu awọn eya ti Paranthropus ní tobi ara. Paranthropus ṣe aṣoju ẹka ẹgbẹ kan ninu idile hominin ti o ti parun. Paapọ pẹlu agbara cranial ti o pọ si, awọn abuda eniyan miiran ni a ti rii ninuHomo habilis , ti o ngbe nipa egbélégbè 1.5 (1,500,000) si egbélégbè meji (2,000,000) ọdun sẹyin ni Afirika ati pe o ni agbara cranial ti o ju 600 cc (iwuwo ọpọlọ ti 600 giramu), ati niH. erectus , ti o ngbe laarin idaji ti egbélégbè (500,000) ati diẹ sii ju egbélégbè 1.5 (1,500,000) ọdun sẹyin, nkqwe wa ni ibigbogbo lori Afirika, Asia, ati Europe, o si ni agbara cranial ti 800 si 1,100 cc (iwuwo ọpọlọ ti 800 si 1,100 giramu). Awọn iwọn ọpọlọ ti H. ergaster , H. antecessor , ati H. heidelbergensis jẹ ni aijọju ti ọpọlọ ti H. erectus , diẹ ninu awọn eya ti o jẹ apakan ti akoko, botilẹjẹpe wọn ngbe ni awọn agbegbe oriṣiriṣi ti Ila-oorun Iwọ-oorun . ( Tún wo ẹfolúṣọ̀n ènìyàn .)

Awọn ibajọra igbekalẹ

Awọnegungun ìpapa, ẹṣin, ènìyàn, ẹyẹ, àti àdán jọra gan-an láìka ọ̀nà ìgbésí ayé àwọn ẹranko wọ̀nyí àti onírúurú àyíká wọn sí . Ifiweranṣẹ naa, egungun nipasẹ egungun, ni a le rii ni irọrun kii ṣe ni awọn ẹsẹ nikan ṣugbọn tun ni gbogbo apakan miiran ti ara. Lati oju-iwoye ti o wulo, ko ni oye pe ijapa yẹ ki o we, ṣiṣe ẹṣin, eniyan kọ, ati ẹyẹ tabi adan fo pẹlu awọn ẹya iwaju ti a fi awọn egungun kanna ṣe. Onimọ-ẹrọ le ṣe apẹrẹ awọn ẹsẹ to dara julọ ni ọran kọọkan. Ṣugbọn ti o ba gba pe gbogbo awọn egungun wọnyi jogun awọn ẹya wọn lati ọdọ baba ti o wọpọ ati pe wọn ti yipada nikan bi wọn ti ṣe deede si awọn ọna igbesi aye oriṣiriṣi, ibajọra ti awọn ẹya wọn jẹ oye.

Comparative anatomi ṣe iwadii awọnhomologies , tabi jogun afijq, laarin awọn oganisimu ni egungun be ati ninu awọn miiran awọn ẹya ara ti awọn ara. Ifiweranṣẹ ti awọn ẹya jẹ deede isunmọ laarin diẹ ninu awọn oganisimu-orisirisi awọn oriṣiriṣi ti awọn ẹiyẹ orin, fun apẹẹrẹ—ṣugbọn o kere si bi awọn ohun-ara ti a fiwera ko ni ibatan pẹkipẹki ninu itan-akọọlẹ Ìtìranyàn wọn. Awọn ibajọra ko kere laarin awọn ẹranko ati awọn ẹiyẹ ju ti wọn wa laarin awọn ẹran-ọsin, ati pe wọn tun kere laarin awọn ẹranko ati awọn ẹja. Awọn ibajọra ninu igbekalẹ, nitorinaa, kii ṣe Ìtìranyàn ti o farahan nikan ṣugbọn tun ṣe iranlọwọ lati ṣe atunto phylogeny , tabi itan-akọọlẹ Ìtìranyàn , ti awọn ohun alumọni.

Anatomi afiwe tun ṣafihan idi ti ọpọlọpọ awọn ẹya ara-ara ko jẹ pipe. Gẹgẹbi awọn igun iwaju ti ijapa, ẹṣin, eniyan, awọn ẹiyẹ, ati awọn adan, awọn ẹya ara ti ara ko kere ju ti a ṣe deede nitori pe wọn ṣe atunṣe lati ẹya ti a jogun dipo ti a ṣe apẹrẹ lati awọn ohun elo "aise" patapata fun idi kan pato. Aipe ti awọn ẹya jẹ ẹri fun Ìtìranyàn ati lodi si awọn ariyanjiyan antievolutionist ti o pe apẹrẹ ti oye ( wo isalẹ apẹrẹ oye ati awọn alariwisi rẹ ).

Idagbasoke ọmọ inu oyun ati vestiges

Darwin ati awọn ọmọlẹhin rẹ ri atilẹyin fun Ìtìranyàn ninu iwadi ti embryology , imọ-imọ-imọ ti o ṣe iwadi idagbasoke awọn ohun alumọni lati ẹyin ti o ni idapọ si akoko ibimọ tabi fifun.Vertebrate s, lati awọn ẹja nipasẹ awọn alangba si eniyan, ndagba ni awọn ọna ti o jọra ni awọn ipele ibẹrẹ, ṣugbọn wọn di iyatọ siwaju ati siwaju sii bi awọn ọmọ inu oyun naa ti sunmọ idagbasoke. Awọn ibajọra duro pẹ laarin awọn ohun alumọni ti o ni ibatan diẹ sii (fun apẹẹrẹ, eniyan ati awọn obo) ju laarin awọn ti ko ni ibatan si (awọn eniyan ati awọn yanyan). Awọn ilana idagbasoke ti o wọpọ ṣe afihan ibatan Ìtìranyàn . Awọn alangba ati awọn eniyan pin ilana idagbasoke ti a jogun lati ọdọ baba nla wọn ti o jina; Ilana ti a jogun ti ọkọọkan ni a tunṣe nikan bi awọn iran iran ti o ya sọtọ ti wa ni awọn ọna oriṣiriṣi. Awọn ipele ọmọ inu oyun ti o wọpọ ti awọn ẹda meji ṣe afihan awọn idiwọ ti a fi lelẹ nipasẹ ogún ti o wọpọ, eyiti o ṣe idiwọ awọn iyipada ti ko ṣe pataki nipasẹ awọn agbegbe iyatọ ati awọn ọna igbesi aye wọn.

Awọn oyun ti eniyan ati awọn miiran ti kii ṣe omi omi vertebrates ṣe afihangill slits botilẹjẹpe wọn ko simi nipasẹ awọn gills. Awọn slits wọnyi wa ninu awọn ọmọ inu oyun ti gbogbo awọn vertebrates nitori pe wọn pin gẹgẹbi awọn baba ti o wọpọ ni ẹja ninu eyiti awọn ẹya wọnyi ti kọkọ wa. Awọn ọmọ inu eniyan tun ṣafihan nipasẹ ọsẹ kẹrin ti idagbasoke ni asọye daradarairu , eyi ti o de ipari ti o pọju ni ọsẹ mẹfa. Iru iru ọmọ inu oyun ni a ri ninu awọn ẹran-ọsin miiran, gẹgẹbi awọn aja, ẹṣin, ati awọn obo; ninu eda eniyan, sibẹsibẹ, awọn iru bajẹ-kukuru, taku nikan bi a rudiment ni agbalagba coccyx .

Ibasepo Ìtìranyàn ti o sunmọ laarin awọn ohun alumọni ti o han ni iyatọ pupọ bi awọn agbalagba le jẹ idanimọ nigbakan nipasẹ awọn homologies ọmọ inu oyun wọn.Barnacle s, fun apẹẹrẹ, jẹ awọn crustaceans sedentary ti o han gedegbe si iru awọn crustaceans olominira gẹgẹbi awọn lobsters, shrimps, tabi copepods. Sibẹsibẹ awọn barnacles kọja nipasẹ ipele idin ti o ni ọfẹ ọfẹ, nauplius, eyiti o jẹ aibikita bi ti awọn idin crustacean miiran.

Awọn rudiments ọmọ inu oyun ti ko ni idagbasoke ni kikun, gẹgẹbi awọn slits gill ninu eniyan, jẹ wọpọ ni gbogbo iru awọn ẹranko. Diẹ ninu awọn, sibẹsibẹ, bi iru rudiment ninu eda eniyan, tẹsiwaju bi agbalagba vestiges, afihan Ìtìranyàn baba. Ẹya ara rudimentary ti o mọ julọ ninu eniyan ni vermiformàfikún . Ipilẹ bi worm yii so mọ apakan kukuru ti ifun ti a pe nicecum , eyi ti o wa ni aaye ibi ti awọn ifun titobi ati kekere darapọ. Àfikún vermiform ènìyàn jẹ aláìṣiṣẹ́mọ́idawọle ti ara ti o ni idagbasoke ni kikun ti o wa ninu awọn osin miiran, gẹgẹbi ehoro ati awọn herbivores miiran, nibiti cecum nla kan ati ohun elo ti o tọju cellulose ẹfọ lati jẹ ki tito nkan lẹsẹsẹ rẹ pẹlu iranlọwọ ti awọn kokoro arun. Vestiges jẹ awọn iṣẹlẹ ti awọn aipe-gẹgẹbi awọn aipe ti a rii ninu awọn ẹya ara-ti o jiyan lodi si ẹda nipasẹ apẹrẹ ṣugbọn o jẹ oye ni kikun nitori abajade Ìtìranyàn .

Àgbègbè ti awon ohun láàyè

Darwin tun rii ijẹrisi ti Ìtìranyàn ni pinpin agbegbe ti awọn irugbin ati ẹranko, ati pe imọ-jinlẹ nigbamii ti fikun awọn akiyesi rẹ. Fun apẹẹrẹ, nibẹ ni o wa nipa 1,500 mọ eya tiDrosophila kikan fo ni agbaye; O fẹrẹ to idamẹta ninu wọn n gbe ni Hawaii ati pe ko si ibomiiran, botilẹjẹpe lapapọ agbegbe ti archipelago kere ju ọkan-igbogun agbegbe ti California tabi Germany. Paapaa ni Hawaii diẹ sii ju awọn eya igbin 1,000 ati awọn mollusks ilẹ miiran ti ko si nibikibi miiran. Iyatọ dani yiijẹ alaye ni irọrun nipasẹ Ìtìranyàn . Awọn erekuṣu Hawaii ti ya sọtọ pupọju ati pe wọn ti ni awọn oluṣakoso ijọba diẹ — ie, awọn ẹranko ati awọn eweko ti o de ibẹ lati ibomiiran ati awọn olugbe ti iṣeto. Awọn eya wọnyẹn ti o ṣe ijọba awọn erekuṣu naa rii ọpọlọpọ awọn aaye ilolupo ilolupo , awọn agbegbe agbegbe ti o baamu lati ṣetọju wọn ati aini awọn aperanje ti yoo ṣe idiwọ fun wọn lati isodipupo. Ni idahun, awọn eya wọnyi nyara diversified; ilana yii ti isodipupo lati le kun awọn ohun elo ilolupo ni a pe ni Ìtìranyàn adaṣe .

Ọ̀kọ̀ọ̀kan àwọn kọ́ńtínẹ́ǹtì àgbáyé ní àkójọpọ̀ àwọn ẹranko àti ohun ọ̀gbìn tí ó yàtọ̀ tirẹ̀. Ní Áfíríkà ni àwọn rhinoceroses, erinmi, kìnnìún, hyenas, giraffes, zebras, lemurs, àwọn ọ̀bọ tí imú tóóró àti ìrù tí kò ní ìrù, chimpanzees, àti gorilla. South America , eyi ti pan lori Elo kanna latitudes bi Africa, ni o ni ko si ti awọn wọnyi eranko; dipo o ni pumas, jaguars, tapir, llamas, raccoons, opossums, armadillos, ati awọn obo pẹlu awọn imu gbooro ati awọn iru prehensile nla.

Awọn aapọn wọnyi ti biogeography kii ṣe nitori ibamu nikan ti awọn oriṣiriṣi awọn agbegbe. Ko si idi lati gbagbọ pe awọn ẹranko South America ko dara daradara lati gbe ni Afirika tabi ti Afirika lati gbe ni South America. Awọn erekuṣu Hawaii ko dara ju awọn erekuṣu Pacific miiran lọ fun awọn fo ọti kikan, bẹẹ ni wọn ko ni alejo gbigba ju awọn ẹya miiran ti agbaye fun ọpọlọpọ awọn ohun alumọni ti ko si . Ni otitọ, botilẹjẹpe ko si awọn ẹranko nla ti o jẹ abinibi si awọn erekuṣu Hawahi, awọn ẹlẹdẹ ati ewurẹ ti pọ sibẹ bi ẹranko igbẹ lati igba ti eniyan ti ṣafihan. Àìsí ọ̀pọ̀ irú ẹ̀yà yìí láti inú àyíká ọ̀rọ̀ aájò àlejò nínú èyí tí oríṣiríṣi àjèjì ti àwọn ẹ̀yà míràn ti gbilẹ̀ ni a lè ṣàlàyé nípa àbá èrò orí ẹfolúṣọ̀n, èyí tí ó jẹ́wọ́ pé irú ẹ̀dá lè wà tí ó sì ń wáyé ní àwọn àgbègbè àgbègbè tí àwọn baba ńlá wọn ti ń ṣàkóso.

isedale molikula

Aaye ti isedale molikula pese alaye ti o ni alaye julọ ati ẹri ti o wa fun Ìtìranyàn isedale. Ni awọn oniwe-unveiling ti awọn iseda tiDNA ati awọn iṣẹ ti oganisimu ni ipele ti ensaemusi ati awọn miiran amuaradagba moleku, o ti han wipe awọn wọnyi moleku mu alaye nipa ohun oganisimu ká baba. Eyi ti jẹ ki o ṣee ṣe lati tun awọn iṣẹlẹ Ìtìranyàn ti a ko mọ tẹlẹ ati lati jẹrisi ati ṣatunṣe iwo awọn iṣẹlẹ ti a ti mọ tẹlẹ. Itọkasi pẹlu eyiti awọn iṣẹlẹ wọnyi le ṣe atunṣe jẹ idi kan ti ẹri lati isedale molikula jẹ ọranyan pupọ. Idi miiran ni pe Ìtìranyàn molikula ti fihan gbogbo awọn ohun alumọni, lati kokoro arun si eniyan, lati ni ibatan nipasẹ iran lati ọdọ awọn baba ti o wọpọ.

Ìṣọ̀kan tó ṣàrà ọ̀tọ̀ kan wà nínú àwọn èròjà molecule ti àwọn ohun alààyè—nínú irú àwọn èròjà náà àti nínú àwọn ọ̀nà tí wọ́n gbà ń kó wọn jọ tí wọ́n sì ń lò ó. Ninu gbogbo awọn kokoro arun, awọn ohun ọgbin, ẹranko, ati eniyan, DNA ni ọna ti o yatọ ti paati mẹrin kannanucleotide s, ati gbogbo awọn orisirisi amuaradagba s ti wa ni sise lati orisirisi awọn akojọpọ ati awọn ọkọọkan ti kanna 20 amino acids , biotilejepe orisirisi awọn ọgọrun miiran amino acids wa tẹlẹ. Awọnkoodu jiini nipasẹ eyiti alaye ti o wa ninu DNA ti sẹẹli sẹẹli ti kọja siAwọn ọlọjẹ jẹ fere nibikibi kanna. Awọn ipa ọna iṣelọpọ ti o jọra — awọn ilana ti awọn aati biokemika ( wo iṣelọpọ agbara ) - ni lilo nipasẹ awọn ohun-ara ti o yatọ julọ lati ṣe agbejade agbara ati lati ṣe awọn paati sẹẹli.

Isokan yii ṣe afihan ilosiwaju jiini ati idile ti o wọpọ ti gbogbo awọn ohun alumọni. Ko si ọna onipin miiran lati ṣe akọọlẹ fun isokan molikula wọn nigbati ọpọlọpọ awọn ẹya yiyan jẹ deede. Awọn jiini koodu Sin bi apẹẹrẹ. Ọkọọkan pato ti awọn nucleotides mẹta ninu DNA iparun n ṣiṣẹ bi apẹrẹ fun iṣelọpọ amino acid gangan kanna ni gbogbo awọn ohun alumọni. Eyi kii ṣe pataki ju bi o ṣe jẹ fun ede lati lo akojọpọ awọn lẹta kan pato lati ṣe aṣoju ohun kan pato. Bí wọ́n bá rí i pé àwọn lẹ́tà kan lára ​​àwọn lẹ́tà— pílánẹ́ẹ̀tì , igi , obìnrin —ní ìtumọ̀ kan náà nínú àwọn ìwé oríṣiríṣi, a lè ní ìdánilójú pé àwọn èdè tí a lò nínú àwọn ìwé wọ̀nyẹn jẹ́ ìpilẹ̀ṣẹ̀.

Gene s ati awọn ọlọjẹ jẹ awọn ohun elo gigun ti o ni alaye ninu lẹsẹsẹ awọn ẹya ara wọn ni ọna kanna bi awọn gbolohun ọrọ ti ede Gẹẹsi ni alaye ni ọna ti awọn lẹta ati awọn ọrọ wọn. Awọn ilana ti o wa ninu awọn Jiini ti wa ni gbigbe lati ọdọ awọn obi si awọn ọmọ ati pe o jẹ aami kan ayafi fun awọn iyipada lẹẹkọọkan ti a ṣe nipasẹ awọn iyipada. Gẹ́gẹ́ bí àpèjúwe, ẹnì kan lè rò pé a fi ìwé méjì wéra. Awọn iwe mejeeji jẹ awọn oju-iwe 200 gigun wọn si ni nọmba kanna ti awọn ipin. Àyẹ̀wò tímọ́tímọ́ fi hàn pé ojú ìwé méjì náà jẹ́ ojú ìwé kan náà fún ojú ìwé àti ọ̀rọ̀ fún ọ̀rọ̀, àyàfi pé ọ̀rọ̀ kan lẹ́ẹ̀kọ̀ọ̀kan—sọ, ọ̀kan nínú ọgọ́rùn-ún—yàtọ̀. Awọn iwe meji ko le ti kọ ni ominira; boya ọkan ti a ti daakọ lati miiran, tabi awọn mejeeji ti a daakọ, taara tabi fi ogbon ekoro, lati kanna atilẹba iwe. Bakanna, ti paati nucleotide kọọkan ti DNA ba jẹ aṣoju nipasẹ lẹta kan, ilana pipe ti awọn nucleotides ninu DNA ti ẹda ti o ga julọ yoo nilo ọpọlọpọ awọn iwe ọgọrun ti awọn ọgọọgọrun awọn oju-iwe, pẹlu ọpọlọpọ ẹgbẹrun awọn lẹta lori oju-iwe kọọkan. Nigbati awọn “awọn oju-iwe” (tabi awọn ilana ti nucleotides) ninu “awọn iwe” (awọn ohun alumọni) ni a ṣe ayẹwo ni ọkọọkan, ifọrọranṣẹ ti o wa ninu “awọn lẹta” (nucleotides) funni ni ẹri ti ko daju ti ipilẹṣẹ ti o wọpọ.

Awọn ariyanjiyan meji ti a gbekalẹ loke da lori awọn aaye oriṣiriṣi, botilẹjẹpe awọn mejeeji jẹri si Ìtìranyàn . Lilo apẹrẹ alfabeti , ariyanjiyan akọkọ sọ pe awọn ede ti o lo iwe-itumọ kanna - koodu jiini kanna ati awọn amino acid 20 kanna - ko le jẹ ti ipilẹṣẹ ominira. Ariyanjiyan keji, nipa ibajọra ni ọna ti awọn nucleotides ninu DNA (ati nitorinaa ọna ti amino acids ninu awọn ọlọjẹ), sọ pe awọn iwe ti o ni awọn ọrọ ti o jọra pupọ ko le jẹ ti ipilẹṣẹ ominira.

Ẹ̀rí ẹfolúṣọ̀n tí a ṣípayá nípa ẹ̀dá alààyè molecule lọ pàápàá jù lọ. Iwọn ibajọra ni ọna ti awọn nucleotides tabi ti amino acids le jẹ iwọn ni deede. Fun apẹẹrẹ, ninu eda eniyan ati chimpanzees, awọn amuaradagba moleku ti a npe nicytochrome c, eyiti o ṣe iṣẹ pataki ni isunmi laarin awọn sẹẹli , ni awọn amino acid 104 kanna ni ilana kanna. O yatọ si, sibẹsibẹ, lati cytochrome c ti awọn obo rhesus nipasẹ 1 amino acid, lati ti awọn ẹṣin nipasẹ 11 afikun amino acids, ati lati ti tuna nipasẹ 21 afikun amino acids. Iwọn ibajọra ṣe afihan isọdọtun ti baba ti o wọpọ. Nitorinaa, awọn itọkasi lati anatomi afiwera ati awọn ilana-iṣe miiran nipa itan-akọọlẹ Ìtìranyàn ni a le ṣe idanwo ni awọn iwadii molikula ti DNA ati awọn ọlọjẹ nipa ṣiṣe ayẹwo awọn ilana wọn ti nucleotides ati amino acids. ( Wo isalẹ DNA ati amuaradagba bi awọn macromolecules alaye .)

Aṣẹ ti iru idanwo yii jẹ ohun ti o lagbara; ọkọọkan awọn ẹgbẹẹgbẹrun awọn Jiini ati ẹgbẹẹgbẹrun awọn ọlọjẹ ti o wa ninu ẹda ara ti n pese idanwo ominira ti itan-akọọlẹ Ìtìranyàn oni-ara yẹn. Kii ṣe gbogbo awọn idanwo ti o ṣeeṣe ni a ti ṣe, ṣugbọn ọpọlọpọ awọn ọgọọgọrun ni a ti ṣe, ati pe ko si ẹnikan ti o funni ni ẹri ti o lodi si Ìtìranyàn . Boya ko si imọran miiran ni eyikeyi aaye ti imọ-jinlẹ ti o ti ni idanwo lọpọlọpọ ati bi o ti jẹri ni kikun bi ipilẹṣẹ itiranya ti awọn ohun alumọni.

Itan-akọọlẹ Ìtìranyàn

Tete ero

Gbogbo eniyan asa ti ni idagbasoke ara wọn alaye fun awọnipilẹṣẹ ti aye ati ti awọn eniyan ati awọn ẹda miiran. Ẹsin Juu ti aṣa ati Kristiẹniti ṣe alaye ipilẹṣẹ ti awọn ẹda alãye ati awọn iyipada wọn si tiwọnàwọn àyíká —iyẹ́, ìyẹ́, ọwọ́, òdòdó—gẹ́gẹ́ bí iṣẹ́ ọwọ́ Ọlọ́run ohun gbogbo. Awọn ọlọgbọn atijọGreece ni awọn arosọ ẹda tiwọn .Anaximander dabaa pe awọn ẹranko le yipada lati iru kan si omiiran, atiEmpedocles speculated ti won ti wa ni ṣe soke ti orisirisi awọn akojọpọ ti preexising awọn ẹya ara. Sunmọ si igbalode ti itiranya ero wà awọn igbero ti teteÀwọn Bàbá Ṣọ́ọ̀ṣì bíi Gregory ti Nazianzus àti Augustine , tí àwọn méjèèjì pa mọ́ pé kì í ṣe gbogbo irú ọ̀wọ́ ewéko àti ẹranko ni Ọlọ́run dá; kakatimọ, mẹdelẹ ko wá aimẹ to whenuho mẹ sọn nudida Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ. Ìsúnniṣe wọn kìí ṣe ti ẹ̀dá ènìyàn bíkòṣe ti ẹ̀sìn—kì bá ti ṣeé ṣe láti kó àwọn aṣojú gbogbo irú ọ̀wọ́ sínú ọkọ̀ ojú-omi kan ṣoṣo bí ọkọ̀ Noa ; nítorí náà, àwọn irú ọ̀wọ́ kan ní láti wà kìkì lẹ́yìn Ìkún-omi.

Imọran pe awọn ohun alumọni le yipada nipasẹ awọn ilana adayeba ko ṣe iwadii bi koko-ọrọ ti ibi nipasẹAwọn onimọ-jinlẹ Onigbagbọ ti Aarin Aarin, ṣugbọn o jẹ, nigbagbogbo lairotẹlẹ, ni a gbero bi o ṣeeṣe nipasẹ ọpọlọpọ, pẹlu Albertus Magnus ati ọmọ ile-iwe rẹThomas Aquinas . Aquinas parí ọ̀rọ̀ rẹ̀, lẹ́yìn ìjíròrò tó kún rẹ́rẹ́, pé ìdàgbàsókè àwọn ẹ̀dá alààyè bí ìdin àti eṣinṣin láti inú àwọn ohun tí kò ní ẹ̀mí bíi ẹran jíjẹrà kò bá ìgbàgbọ́ Kristẹni tàbí ọgbọ́n èrò orí mu. Ṣugbọn o fi silẹ fun awọn ẹlomiran lati pinnu boya eyi ṣẹlẹ ni otitọ.

Ero ti ilọsiwaju, paapaa igbagbọ ninu ilọsiwaju eniyan ti ko ni opin, jẹ aringbungbun siÌlànà ti ọ̀rúndún kejìdínlógún, ní pàtàkì ní ilẹ̀ Faransé láàárín àwọn onímọ̀ ọgbọ́n orí bíi marquis de Condorcet àti Denis Diderot àti irú àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì bíGeorges-Louis Leclerc, comte de Buffon . Ṣùgbọ́n ìgbàgbọ́ nínú ìlọsíwájú kò fi dandan yọrí sí ìdàgbàsókè àbá èrò orí ti ẹfolúṣọ̀n.Pierre-Louis Moreau de Maupertuis dabaa iran airotẹlẹ ati iparun awọn ohun alumọni gẹgẹ bi apakan ti imọ-jinlẹ rẹ ti awọn ipilẹṣẹ, ṣugbọn ko ni ilọsiwaju imọ-jinlẹ ti Ìtìranyàn — ie, iyipada ti ẹda kan si omiran nipasẹ mimọ, awọn idi adayeba. Buffon, ọkan ninu awọn onimọ-jinlẹ ti o tobi julọ ni akoko naa, ṣe akiyesi ni gbangba — o si kọ - irandiran ti o ṣeeṣe ti awọn ẹda pupọ lati ọdọ baba nla kan. O fiweranṣẹ pe awọn ohun alumọni dide lati awọn ohun alumọni Organic nipasẹ iran lẹẹkọkan, ki o le jẹ ọpọlọpọ iru awọn ẹranko ati awọn ohun ọgbin bi awọn akojọpọ ti o le yanju ti awọn ohun elo Organic.

Onisegun GẹẹsiErasmus Darwin , grandfather ti Charles Darwin, ti a nṣe ninu rẹZoonomia; tabi, Awọn ofin ti Igbesi aye Organic (1794-96) diẹ ninu awọn akiyesi itiranya, ṣugbọn wọn ko ni idagbasoke siwaju ati pe ko ni ipa gidi lori awọn imọ-jinlẹ ti o tẹle. Onimọ-ọgbọn ara SwedenCarolus Linnaeus ṣe agbekalẹ eto isọdi ti ọgbin ati ti ẹranko ti o tun wa ni lilo ni fọọmu ti olaju. Biotilejepe o tenumo lori fixity ti eya, rẹEto isọdi bajẹ ṣe alabapin pupọ si gbigba ti imọran ti iran ti o wọpọ.

The nla French naturalistJean-Baptiste de Monet, chevalier de Lamarck , ṣe akiyesi iwoye ti ọjọ ori rẹ pe awọn ohun alumọni ti o wa laaye duro fun ilọsiwaju kan, pẹlu awọn eniyan bi fọọmu ti o ga julọ. Lati inu ero yii o dabaa, ni awọn ọdun ibẹrẹ ti ọrundun 19th, imọran gbooro akọkọ ti Ìtìranyàn . Awọn ohun-ara ti nwaye nipasẹ awọn akoko akoko lati isalẹ si awọn fọọmu ti o ga julọ, ilana ti o tun n lọ, nigbagbogbo n pari ni awọn eniyan. Bi awọn oganisimu ṣe ni ibamu si awọn agbegbe wọn nipasẹ awọn iṣesi wọn, awọn iyipada waye. Lilo ẹ̀yà ara tàbí ẹ̀yà ara ń fún un lókun; disuse nyorisi si obliteration. Awọn abuda ti a gba nipasẹ lilo ati ilokulo, ni ibamu si ero yii, yoo jogun. Yi arosinu, nigbamii ti a npe ni iní tiAwọn abuda ti a gba (tabi Lamarckism), jẹ atako daradara ni ọrundun 20th. Botilẹjẹpe imọ-jinlẹ rẹ ko dide ni imọlẹ ti imọ-jinlẹ nigbamii, Lamarck ṣe awọn ilowosi pataki si gbigba diẹdiẹ ti Ìtìranyàn ti ẹda ati ki o fa ọpọlọpọ awọn ikẹkọ nigbamii.

Charles Darwin

Oludasile ti ero igbalode ti Ìtìranyàn jẹ Charles Darwin . Ọmọkunrin ati ọmọ-ọmọ ti awọn dokita, o forukọsilẹ bi ọmọ ile-iwe iṣoogun ni University of Edinburgh . Lẹhin ọdun meji, sibẹsibẹ, o lọ lati kawe ni University of Cambridge o si mura lati di alufaa. Oun kii ṣe ọmọ ile-iwe alailẹgbẹ, ṣugbọn o nifẹ si itan-akọọlẹ adayeba. Ni Oṣu Kejila ọjọ 27, ọdun 1831, oṣu diẹ lẹhin ayẹyẹ ipari ẹkọ rẹ lati Cambridge, o wakọ bi onimọ-jinlẹ lori HMS Beagle ni irin-ajo yika agbaye ti o duro titi di Oṣu Kẹwa Ọdun 1836. Darwin nigbagbogbo ni anfani lati lọ kuro fun awọn irin-ajo gigun si eti okun lati gba awọn apẹẹrẹ adayeba.

Awari ti awọn egungun fosaili lati ọdọ awọn osin nla ti o parun ni Ilu Argentina ati akiyesi ọpọlọpọ awọn eya.finches ni awọn Galapagos Islands wà ninu awọn iṣẹlẹ ka pẹlu safikun anfani Darwin ni bi eya se pilẹṣẹ. Ni ọdun 1859 o ṣe atẹjadeLori Ipilẹṣẹ Awọn Eya nipasẹ Awọn ọna Aṣayan Adayeba , iwe adehun ti o ṣe agbekalẹ ẹkọ ti Ìtìranyàn ati, pataki julọ, ipa ti yiyan adayeba ni ṣiṣe ipinnu ipa-ọna rẹ. O ṣe atẹjade ọpọlọpọ awọn iwe miiran paapaa, paapaaIsọkalẹ ti Eniyan ati Yiyan ni ibatan si Ibalopo (1871), eyiti o fa ẹkọ ti yiyan adayeba si Ìtìranyàn eniyan .

Darwin ni a gbọdọ rii bi oniyika ọgbọn nla ti o ṣe ifilọlẹ akoko tuntun ninu itan-akọọlẹ aṣa ti ẹda eniyan, akoko ti o jẹ ipele keji ati ipari tiIyika Copernican ti o bẹrẹ ni ọrundun 16th ati 17th labẹ idari awọn ọkunrin bii Nicolaus Copernicus , Galileo , ati Isaac Newton . Iyika Copernican samisi awọn ibẹrẹ ti ode onisáyẹnsì . Awọn iwadii ti astronomie ati fisiksi dopin awọn imọran aṣa ti agbaye . A ko ri Earth mọ bi aarin agbaye ṣugbọn a rii bi pílánẹẹti kekere kan ti o yika ọkan ninu awọn irawọ aimọye ; awọn akoko ati awọn ojo ti o mu ki awọn irugbin dagba, ati awọn iji iparun ati awọn oju-ọjọ miiran ti oju ojo, ni oye bi awọn ẹya ti awọn ilana adayeba; awọn iyipada ti awọn aye aye ni bayi ṣe alaye nipasẹ awọn ofin ti o rọrun ti o tun ṣe iṣiro fun iṣipopada awọn iṣẹ akanṣe lori Agbayé.

Pataki ti awọn wọnyi ati awọn awari miiran ni pe wọn yorisi eroye ti agbaye gẹgẹbi eto eto ọrọ ni išipopada ti o ṣakoso nipasẹ awọn ofin ẹda. Awọn iṣẹ ti awọn Agbaye ko to gun nilo lati wa ni Wọn si awọn ineffable ife ti a Ibawi Ẹlẹdàá; kakatimọ, yé yin hinhẹnwa adà lẹnunnuyọnẹn tọn mẹ—yèdọ zẹẹmẹ nujijọ ayidego tọn lẹ gbọn osẹ́n jọwamọ tọn lẹ dali. Awọn iṣẹlẹ ti ara gẹgẹbi awọn ṣiṣan omi, oṣupa, ati awọn ipo ti awọn aye aye le jẹ asọtẹlẹ ni bayi nigbakugba ti awọn okunfa ba ti mọ daradara. Ẹri ti Darwin kojọpọ ti n fihan pe Ìtìranyàn ti ṣẹlẹ, pe awọn ẹda oniyatọ pin awọn baba ti o wọpọ, ati pe awọn ẹda alãye ti yipada ni pataki ni akoko itan-akọọlẹ Aye. Pàtàkì jù lọ, bí ó ti wù kí ó rí, ó nasẹ̀ dé ọ̀dọ̀ ayé alààyè èrò ti ìṣẹ̀dá gẹ́gẹ́ bí ètò ìgbékalẹ̀ ọ̀rọ̀ nínú ìṣàkóso àwọn òfin àdánidá.

Ṣaaju Darwin, ipilẹṣẹ ti awọn ohun alãye ti Earth, pẹlu awọn itara iyalẹnu wọn fun aṣamubadọgba , ni a ti sọ si awọnapẹrẹ ti Ọlọrun omcient. Ó dá ẹja inú omi, ó dá àwọn ẹyẹ lójú ọ̀run, ati oríṣìíríṣìí ẹranko ati ewéko lórí ilẹ̀. Ọlọ́run ti fún àwọn ẹ̀dá wọ̀nyí ní ìyẹ́ fún mímí, ìyẹ́ fún fífo, àti ojú fún ìríran, ó sì ní àwọn ẹyẹ àwọ̀ àwọ̀ àti òdòdó kí ènìyàn lè gbádùn wọn kí wọ́n sì mọ ọgbọ́n Ọlọ́run. Awọn onimọ-jinlẹ Kristiani, lati Aquinas siwaju, ti jiyan pe wiwa apẹrẹ, ti o han gbangba ninu awọn ẹda alãye, ṣe afihan wiwa ti Ẹlẹda giga julọ; Àríyànjiyàn láti inú ọ̀nà rẹ̀ ni “ọ̀nà karùn-ún” ti Aquinas fún ẹ̀rí wíwà Ọlọ́run . Ni 19th-orundun England awọn mẹjọWọ́n gbé iṣẹ́ àdéhùn Bridgewater lé lọ́wọ́ kí àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì àti àwọn onímọ̀ ọgbọ́n orí lè gbòòrò sí i lórí àwọn ohun àgbàyanu ti ayé, kí wọ́n sì tipa bẹ́ẹ̀ gbé “Agbára, ọgbọ́n, àti oore Ọlọ́run kalẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ó ti fara hàn nínú Ìṣẹ̀dá.”

The British theologianWilliam Paley ninu Ẹkọ nipa Imọ-iṣe Adayeba rẹ (1802) lo itan-akọọlẹ ẹda, ẹkọ ẹkọ ẹkọ ẹkọ ẹkọ-ara , ati imọ-ẹrọ miiran ti ode oni lati ṣe alayeariyanjiyan lati oniru . Bí ẹnì kan bá wá aago kan, kódà ní aṣálẹ̀ kan tí kò sí nílé, Paley sọ pé, ìṣọ̀kan tó wà nínú ọ̀pọ̀ ẹ̀yà ara rẹ̀ yóò fipá mú un láti parí èrò sí pé ògbóǹkangí olùṣọ́ ló dá a; ati, Paley si lọ lori, bi o Elo siwaju sii intricate ati pipe ni oniru ni awọn eniyan oju , pẹlu awọn oniwe-sihin lẹnsi, awọn oniwe-retina gbe ni kongẹ ijinna fun lara kan pato image, ati awọn oniwe-tobi nafu gbigbe awọn ifihan agbara si ọpọlọ.

Awọn ariyanjiyan lati oniru dabi lati wa ni agbara. Wọ́n ṣe àkàbà fún gígun, ọ̀bẹ fún gígé, àti aago kan láti sọ àkókò; Apẹrẹ iṣẹ ṣiṣe wọn yori si ipari pe wọn ti jẹ aṣa nipasẹ gbẹnagbẹna, alagbẹdẹ, tabi alaṣọ. Lọ́nà kan náà, ó dà bíi pé bí àwọn ẹranko àti ewéko ṣe ń ṣiṣẹ́ ṣe kedere tó ń tọ́ka sí iṣẹ́ Ẹlẹ́dàá kan. Ogbon Darwin ni o pese alaye adayeba fun iṣeto ati apẹrẹ iṣẹ ti awọn ẹda alãye. (Fun afikun fanfa ti ariyanjiyan lati apẹrẹ ati isọdọtun rẹ ni awọn ọdun 1990, wo isalẹ apẹrẹ oye ati awọn alariwisi rẹ .)

Darwin gba awọn mon tiaṣamubadọgba — awọn ọwọ wa fun mimu, oju fun riran, ẹdọforo fun mimi. Ṣùgbọ́n ó fi hàn pé ọ̀pọ̀lọpọ̀ ewéko àti ẹranko, pẹ̀lú ìmúrasílẹ̀ tó fani mọ́ra tí wọ́n sì yàtọ̀ síra, ni a lè ṣàlàyé nípasẹ̀ ìlànà yíyàn àdánidá, láìsí ìtọ́sọ́nà sí Ẹlẹ́dàá kan tàbí aṣojú oníṣẹ́ ọnà èyíkéyìí. Aṣeyọri yii yoo jẹri lati ni awọn imunadoko ọgbọn ati ti aṣa diẹ sii ti o jinlẹ ati pipẹ ju ẹri rẹ lọpọlọpọ ti o ni idaniloju awọn akoko asiko ti otitọ Ìtìranyàn .

Darwin ká yii tiAṣayan adayeba jẹ akopọ ni Ipilẹṣẹ Awọn Eya bi atẹle:

Gẹgẹbi ọpọlọpọ awọn eniyan diẹ sii ju ti o le wa laaye, ni gbogbo ọran gbọdọ wa ni Ijakadi fun aye, boya ẹni kọọkan pẹlu omiiran ti iru kanna, tabi pẹlu awọn ẹni-kọọkan ti eya ọtọtọ, tabi pẹlu awọn ipo ti ara ti igbesi aye… Bí irúfẹ́ bẹ́ẹ̀ bá ṣẹlẹ̀, ṣé a lè máa ṣiyèméjì (láti rántí pé ọ̀pọ̀lọpọ̀ èèyàn ni a bí ju bí ó ti lè yè bọ́ lọ) pé àwọn ẹnì kọ̀ọ̀kan ní àǹfààní èyíkéyìí, bí ó ti wù kí ó rí díẹ̀, ju àwọn ẹlòmíràn lọ, yóò ní àǹfààní tí ó dára jù lọ láti là á já àti ti bíbí irú wọn bí? Ní ọwọ́ kejì ẹ̀wẹ̀, a lè nímọ̀lára ìdánilójú pé ìyàtọ̀ èyíkéyìí nínú ìpalára ìwọ̀n-ìwọ̀n tí ó kéré jù yóò jẹ́ ìparun ṣinṣin. Itọju yii ti awọn iyatọ ti o dara ati ijusile ti awọn iyatọ ipalara, Mo pe Aṣayan Adayeba.

Aṣayan adayeba ni a dabaa nipasẹ Darwin nipataki lati ṣe akọọlẹ fun iṣeto adaṣe ti awọn ẹda alãye; o jẹ ilana ti o ṣe igbega tabi ṣetọju aṣamubadọgba. Iyipada ti itiranya nipasẹ akoko ati isodipupo ti itiranya (isodipupo awọn eya) ko ni igbega taara nipasẹ yiyan adayeba, ṣugbọn wọn nigbagbogbo tẹle bi awọn ọja-ọja ti yiyan adayeba bi o ṣe n ṣe agbekalẹ aṣamubadọgba si awọn agbegbe oriṣiriṣi.

Awọn imọran ode oni

Abajade Darwin

Ìtẹ̀jáde Ìpilẹ̀ṣẹ̀ Àwọn Eya mú ìdùnnú ńláǹlà jáde ní gbangba. Àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì, àwọn olóṣèlú, àwọn àlùfáà àti àwọn ọ̀tọ̀kùlú oríṣiríṣi ni wọ́n ń ka ìwé náà, wọ́n sì ń jíròrò rẹ̀, wọ́n ń gbèjà àwọn èrò Darwin tàbí kí wọ́n ṣe yẹ̀yẹ́. Oṣere ti o han julọ ninu awọn ariyanjiyan lẹsẹkẹsẹ lẹhin titẹjade ni onimọ-jinlẹ GẹẹsiTH Huxley , ti a mọ ni “Darwin's bulldog,” ẹniti o daabobo yii ti Ìtìranyàn pẹlu awọn ọrọ asọye ati nigbakan awọn ọrọ mordant ni awọn iṣẹlẹ gbangba ati ninu awọn iwe lọpọlọpọ. Ìtìranyàn nipasẹ yiyan adayeba jẹ nitootọ koko-ọrọ ayanfẹ ni awọn ile iṣọpọ awujọ ni awọn ọdun 1860 ati kọja. Ṣugbọn awọn ariyanjiyan pataki ti imọ-jinlẹ tun dide, akọkọ ni Ilu Gẹẹsi ati lẹhinna lori Kọntinenti ati ni Amẹrika .

Olukopa lẹẹkọọkan ninu ijiroro naa jẹ onimọ-jinlẹ ara ilu GẹẹsiAlfred Russel Wallace , ẹniti o ti kọlu imọran ti yiyan adayeba ni ominira ati pe o ti fi iwe afọwọkọ kukuru kan ranṣẹ nipa rẹ si Darwin lati Ilu Malay Archipelago , nibiti o ti n gba awọn apẹẹrẹ ati kikọ. Ni Oṣu Keje ọjọ 1, ọdun 1858, ọdun kan ṣaaju ikede ti Origin , iwe kan ti a papọ papọ nipasẹ Wallace ati Darwin ni a gbekalẹ, laisi awọn mejeeji, si Linnean Society ni Ilu Lọndọnu—pẹlu akiyesi kekere. Kirẹditi ti o tobi ju ni a fun Darwin ju Wallace lọ fun imọran Ìtìranyàn nipasẹ yiyan adayeba; Darwin ṣe agbekalẹ ilana yii ni awọn alaye diẹ sii, ti o pese ẹri diẹ sii fun u, ati pe o jẹ iduro akọkọ fun gbigba rẹ. Awọn iwo Wallace yato si ti Darwin ni ọpọlọpọ awọn ọna, pataki julọ ni pe Wallace ko ro pe yiyan adayeba ti o to lati ṣe akọọlẹ fun ipilẹṣẹ ti eniyan , eyiti o ni oju-iwoye rẹ nilo ilowosi atọrunwa taara.

Ọmọ Gẹ̀ẹ́sì kékeré kan tí Darwin ń gbé, tí ó ní ipa púpọ̀ ní apá ìkẹyìn ti ọ̀rúndún kọkàndínlógún àti ní ìbẹ̀rẹ̀ ọ̀rúndún ogún, jẹ́.Herbert Spencer . Onímọ̀ ọgbọ́n orí ju onímọ̀ nípa ohun alààyè, ó di alátìlẹ́yìn onítara fún àwọn ìmọ̀ ẹfolúṣọ̀n, ó sọ ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀rọ̀ àsọyé di ọ̀wọ̀, bí “ìwàláàyè jùlọ” (èyí tí Darwin gbé sókè ní àwọn àtúnse tí ó tẹ̀ lé e ti Oti ), ó sì ń ṣiṣẹ́ nínú àwọn ìfojúsọ́nà àwùjọ àti àkànlò-ìwòye . Awọn imọran rẹ bajẹ oye to dara ati gbigba ti ẹkọ Ìtìranyàn nipasẹ yiyan adayeba. Darwin kowe nipa awọn akiyesi Spencer:

Ọ̀nà àbáyọ rẹ̀ láti tọ́jú kókó ọ̀rọ̀ kọ̀ọ̀kan tako pátápátá sí èrò inú mi…. Àwọn ìpilẹ̀ṣẹ̀ ìpilẹ̀ṣẹ̀ rẹ̀ (èyí tí àwọn ènìyàn kan ti fiwera ní pàtàkì pẹ̀lú àwọn òfin Newton!) èyí tí mo gbọ́dọ̀ sọ pé ó lè níye lórí gan-an lábẹ́ ojú ìwòye ìmọ̀ ọgbọ́n orí, ní irú ẹ̀dá bẹ́ẹ̀ tí wọn kò dàbí ẹni pé wọ́n jẹ́ ti àwọn ìlò ìmọ̀ sáyẹ́ǹsì kankan.

Julọ pernicious wà ni robi itẹsiwaju nipa Spencer ati awọn miiran ti awọn iro ti awọn "Ijakadi fun aye" si eda eniyan aje ati awujo aye ti o di mọ bi awujo Darwinism ( wo isalẹ Scientific gbigba ati itẹsiwaju si miiran eko ).

Iṣoro to ṣe pataki julọ ti o dojukọ imọ-jinlẹ itiranya Darwin ni aini imọ-jinlẹ to peye ti ogún ti yoo ṣe akọọlẹ fun itọju nipasẹ awọn iran ti awọn iyatọ lori eyiti yiyan adayeba yẹ ki o ṣiṣẹ. Awọn imọ-jinlẹ ode oni ti “dídapọ̀ ogún” dámọ̀ràn pé àwọn ọmọ wulẹ̀ kàn ní ìpíndọ́gba láàárín àwọn ìwà àwọn òbí wọn.” Ṣùgbọ́n gẹ́gẹ́ bí Darwin ti mọ̀, dídàpọ̀ ogún (títí kan àbá èrò orí tirẹ̀ ti “pangenesis , ” ninu eyiti eto-ara kọọkan ati àsopọ ti ara ti ara ẹni ti o ṣabọ awọn ifunni kekere ti ara rẹ ti a kojọ ninu awọn ẹya ara ibalopo ati pinnu iṣeto ti ọmọ) ko le ṣe akọọlẹ fun itoju awọn iyatọ, nitori awọn iyatọ laarin awọn iru-ọmọ ti o yatọ yoo dinku idaji iran kọọkan, ni iyara dinku iyatọ atilẹba si aropin awọn abuda ti o wa tẹlẹ.

Awọn sonu ọna asopọ ni Darwin ká ariyanjiyan ti a pese nipaMendelian Jiini. Nipa akoko ti Origin of Species ti a tẹjade, monk AugustinianGregor Mendel n bẹrẹ ọpọlọpọ awọn adanwo gigun pẹlu Ewa ninu ọgba ti monastery rẹ ni Brünn, Austria-Hungary (bayi Brno, Czech Republic). Awọn adanwo wọnyi ati itupalẹ awọn abajade wọn jẹ nipasẹ boṣewa eyikeyi apẹẹrẹ ti ọna imọ- jinlẹ oye . Iwe Mendel, ti a tẹjade ni ọdun 1866 ninu Awọn ilana ti Ẹgbẹ Imọ-jinlẹ Adayeba ti Brünn, ṣe agbekalẹ awọn ipilẹ ipilẹ ti imọ-jinlẹ tiajogunba ti o jẹ ṣi lọwọlọwọ. Ilana rẹ ṣe akọọlẹ fun ogún ti ibi nipasẹ awọn nkan pataki (eyiti a mọ ni bayi bi jiini s) jogun ọkan lati ọdọ obi kọọkan, eyiti ko dapọ tabi dapọ ṣugbọn pinya ni dida awọn sẹẹli ibalopo, tabi awọn ere .

Awọn awari Mendel ko jẹ aimọ si Darwin, sibẹsibẹ, ati pe, nitootọ, wọn ko di mimọ ni gbogbogbo titi di ọdun 1900, nigbakanna wọn tun ṣe awari nipasẹ nọmba awọn onimọ-jinlẹ lori Kọntinenti. Láàárín àkókò yìí, Darwinism ní apá ìparí ọ̀rúndún kọkàndínlógún dojú kọ àbá èrò orí ẹfolúṣọ̀n mìíràn tí a mọ̀ síNeo-Lamarckism. Idawọle yii pin pẹlu Lamarck pataki ti lilo ati ilokulo ninu idagbasoke ati piparẹ awọn ẹya ara, ati pe o ṣafikun imọran pe agbegbe n ṣiṣẹ taara lori awọn ẹya Organic, eyiti o ṣalaye aṣamubadọgba wọn si ọna igbesi aye ati agbegbe ti ohun-ara. Awọn ti o tẹle ilana yii sọ yiyan adayeba silẹ bi alaye fun isọdi si ayika.

Olokiki laarin awọn olugbeja ti yiyan adayeba ni onimọ-jinlẹ ara JamaniAugust Weismann , ẹniti o ṣe atẹjade rẹ ni awọn ọdun 1880germ plasm yii . O si yato si meji oludoti ti o ṣe soke ohun oni-ara: awọnsoma , eyiti o ni ọpọlọpọ awọn ẹya ara ati awọn ara, ati pilasima germ, eyiti o ni awọn sẹẹli ti o funni ni awọn ere ati nitorinaa si iru-ọmọ. Ni kutukutu idagbasoke ẹyin kan, pilasima germ di ipinya lati awọn sẹẹli somatic ti o fun laaye si iyoku ti ara. Iro yii ti iyapa radical laarin germ plasm ati soma — iyẹn ni, laarin awọn tissu ibisi ati gbogbo awọn ara ti ara miiran — tọ Weismann lati sọ pe ogún ti awọn abuda ti a gba ko ṣee ṣe, ati pe o ṣii ọna fun aṣaju rẹ ti yiyan adayeba bi ilana pataki nikan ti yoo ṣe akọọlẹ fun Ìtìranyàn ti ẹda. Awọn ero Weismann di mimọ lẹhin 1896 biDarwinism tuntun .

Awọnsintetiki yii

Atunṣe ni ọdun 1900 ti ero Mendel ti ajogunba, nipasẹ onimọ-jinlẹ Dutch ati onimọ-jiiniHugo de Vries ati awọn miiran, yori si tcnu lori ipa ti ajogunba ninu Ìtìranyàn . De Vries dabaa imọran tuntun ti Ìtìranyàn ti a mọ siiyipada , eyiti o ṣe pataki kuro pẹlu yiyan adayeba bi ilana itiranya pataki kan. Gẹgẹbi de Vries (ẹniti o darapọ mọ nipasẹ awọn onimọ-jiini miiran gẹgẹbi William Bateson ni England), iru iyatọ meji waye ni awọn ohun alumọni. Ọkan jẹ iyipada “arinrin” ti a ṣakiyesi laarin awọn eniyan kọọkan ti ẹda kan, eyiti ko ni abajade ayeraye ninu Ìtìranyàn nitori pe, ni ibamu si de Vries, ko le “dari si irekọja ti aala eya [ie, si idasile ti ẹda tuntun] paapaa labẹ awọn ipo ti o lagbara julọ ati yiyan ti o tẹsiwaju.” Awọn miiran oriširiši awọn ayipada mu nipaawọn iyipada , awọn iyipada lairotẹlẹ ti awọn apilẹṣẹ ti o yọrisi awọn iyipada nla ti ẹda ara ti o si mu iru awọn ẹda tuntun jade: “Nipa bayii iru-ara titun ti nwaye lojiji, eyiti o wa ni a ṣe jade laisi igbaradi ti o han ati laisi iyipada.”

Iyipada jẹ ilodi si nipasẹ ọpọlọpọ awọn onimọ-jinlẹ ati ni pataki nipasẹ awọn ti a pebiometricians , mu nipasẹ awọn English statisticianKarl Pearson , ẹniti o daabobo yiyan adayeba Darwin gẹgẹbi idi pataki ti Ìtìranyàn nipasẹ awọn ipa ikojọpọ ti kekere, ilọsiwaju, awọn iyatọ kọọkan (eyiti awọn onimọ-jinlẹ ro pe o ti kọja lati iran kan si ekeji laisi opin nipasẹ awọn ofin ilẹ-iní Mendel [ wo Mendelism ]).

Ariyanjiyan laarin awọn iyipada (ti a tọka si ni akoko bi Mendelians) ati awọn onimọ-jinlẹ ti sunmọ ipinnu kan ni awọn ọdun 1920 ati 30 nipasẹ iṣẹ imọ-jinlẹ ti awọn onimọ-jiini. Awọn onimo ijinlẹ sayensi wọnyi lo awọn ariyanjiyan mathematiki lati fihan, akọkọ, pe iyatọ ti nlọsiwaju (ni iru awọn abuda bi iwọn ara, nọmba awọn ẹyin ti a gbe, ati bii) le ṣe alaye nipasẹ awọn ofin Mendel ati, keji, pe yiyan adayeba ti n ṣiṣẹ ni apapọ lori awọn iyatọ kekere le mu awọn ayipada itiranya pataki ni fọọmu ati iṣẹ. Iyato awọn ọmọ ẹgbẹ ti yi ẹgbẹ ti o tumq si geneticists wàRA Fisher atiJBS Haldane ni Britain atiSewall Wright ni Orilẹ Amẹrika. Iṣẹ wọn ṣe alabapin si iṣubu ti iyipada ati, pataki julọ, pese ilana ilana kan fun iṣọpọ awọn Jiini sinu ilana Darwin ti yiyan adayeba. Sibẹsibẹ iṣẹ wọn ni ipa ti o ni opin lori awọn onimọ-jinlẹ ti ode oni fun awọn idi pupọ — a ṣe agbekalẹ rẹ ni ede mathematiki ti ọpọlọpọ awọn onimọ-jinlẹ ko le loye; o fẹrẹ jẹ imọ-jinlẹ ti iyasọtọ, pẹlu ijẹrisi imudara diẹ; ati pe o ni opin ni iwọn, ni pataki yiyọ ọpọlọpọ awọn ọran silẹ, gẹgẹbi ijuwe (ilana ti a ṣe ṣẹda awọn ẹda tuntun), ti o ṣe pataki pupọ si awọn onigbagbọ.

A pataki awaridii wá ni 1937 pẹlu awọn atejade tiJiini ati awọn Oti ti Eya nipaTheodosius Dobzhansky , Ara ilu Amẹrika kan ti a bi ni Russia ati onimọ-jiini idanwo. Iwe Dobzhansky ni ilọsiwaju akọọlẹ ti o ni oye ti ilana itiranya ni awọn ofin jiini, ti o ni pẹlu ẹri adanwo ti n ṣe atilẹyin ariyanjiyan imọ-jinlẹ. Awọn Jiini ati Ipilẹṣẹ Awọn Eya ni a le kà si ami-ilẹ ti o ṣe pataki julọ ninu igbekalẹ ohun ti o wa lati mọ bi imọ-ọrọ sintetiki ti Ìtìranyàn , ni imunadoko ni apapọ yiyan adayeba Darwin ati awọn Jiini Mendelian. O ni ipa nla lori awọn onimọ-jinlẹ ati awọn onimọ-jinlẹ adanwo, ti o gba oye tuntun ti ilana Ìtìranyàn bi ọkan ninu iyipada jiini ninu awọn olugbe. Awọn iwulo ninu awọn ẹkọ ẹkọ itiranya jẹ iwuri pupọ, ati pe awọn ilowosi si imọran laipẹ bẹrẹ lati tẹle, ti n fa idawọle ti Jiini ati yiyan adayeba si ọpọlọpọ awọn aaye ibi-aye.

Awọn onkọwe akọkọ ti o, pẹlu Dobzhansky, ni a le kà si awọn ayaworan ile ti ẹkọ sintetiki ni zoologist ti Amẹrika ti a bi ni JamaniErnst Mayr , onimọ-jinlẹ GẹẹsiJulian Huxley , onimọ-jinlẹ AmẹrikaGeorge Gaylord Simpson , ati onimọ-jinlẹ ara AmẹrikaGeorge Ledyard Stebbins . Awọn oniwadi wọnyi ṣe alabapin si ikọlu ti awọn ẹkọ ti itiranya ni awọn ilana ẹkọ ti ẹda ti aṣa ati ni diẹ ninu awọn ti n yọ jade-paapaa awọn Jiini olugbe ati, nigbamii, ilolupo Ìtìranyàn ( wo ilolupo agbegbe ). Ni ọdun 1950 gbigba ti ẹkọ Ìtìranyàn ti Darwin nipasẹ yiyan adayeba jẹ gbogbo agbaye laarin awọn onimọ-jinlẹ, ati imọran sintetiki ti di itẹwọgba lọpọlọpọ.

isedale molikula ati awọn imọ-jinlẹ Agbayé

Laini iwadii ti o ṣe pataki julọ lẹhin ọdun 1950 jẹ ohun elo ti isedale molikula si awọn ikẹkọ Ìtìranyàn . Ni ọdun 1953 onimọ-jiini AmẹrikaJames Watson ati British biophysicistFrancis Crick deduced awọn molikula be tiDNA (deoxyribonucleic acid), ohun elo ajogun ti o wa ninu awọn chromosomes ti gbogbo sẹẹli sẹẹli . Alaye nipa jiini ti wa ni koodu laarin ọna ti awọn nucleotide ti o ṣe awọn sẹẹli DNA ti o dabi ẹwọn. Alaye yi ipinnu awọn ọkọọkan tiawọn bulọọki ile amino acid ti awọn ohun elo amuaradagba , eyiti o pẹlu, laarin awọn miiran, awọn ọlọjẹ igbekalẹ gẹgẹbi collagen , awọn ọlọjẹ atẹgun bii haemoglobin , ati ọpọlọpọ awọn enzymu s lodidi fun awọn ilana igbesi aye ipilẹ ti ara-ara. Alaye jiini ti o wa ninu DNA le ṣe iwadii bayi nipa ṣiṣe ayẹwo awọn ilana ti amino acids ninu awọn ọlọjẹ.

Ni aarin-1960 yàrá imuposi bielectrophoresis ati yiyan ti awọn enzymu di wa fun iyara ati iwadi ti ko gbowolori ti awọn iyatọ laarin awọn enzymu ati awọn ọlọjẹ miiran. Awọn ohun elo ti awọn ilana wọnyi si awọn iṣoro Ìtìranyàn jẹ ki wiwa awọn ọran ti iṣaaju ko le ṣe iwadii-fun apẹẹrẹ, ṣawari iwọn iyatọ jiini ni awọn olugbe adayeba (eyiti o ṣeto awọn aala lori agbara itiranya wọn) ati ṣiṣe ipinnu iye iyipada jiini ti o waye lakoko dida ẹda tuntun.

Awọn afiwera ti awọn ilana amino acid ti awọn ọlọjẹ ti o baamu ni awọn oriṣiriṣi oriṣiriṣi ti a pese awọn iwọn kongẹ ni iwọn ti iyatọ laarin awọn ẹda ti o wa lati ọdọ awọn baba ti o wọpọ, ilọsiwaju ti o pọju lori awọn igbelewọn agbara deede ti a gba nipasẹ anatomi afiwera ati awọn ilana itiranya miiran. Ni ọdun 1968 onimọ-ara JapaneseMotoo Kimura dabaa naIlana didoju ti Ìtìranyàn molikula, eyiti o dawọle pe, ni ipele ti awọn ilana ti awọn nucleotides ni DNA ati ti amino acids ninu awọn ọlọjẹ, ọpọlọpọ awọn iyipada jẹ didoju ni ibamu; wọn ko ni ipa diẹ tabi ko si lori iṣẹ ti moleku ati nitorinaa lori amọdaju ti ẹda ara laarin agbegbe rẹ. Ti imọ-ọrọ neutrality ba tọ, o yẹ ki o wa "aago molikula ” ti Ìtìranyàn ; iyẹn ni, iwọn eyiti amino acid tabi awọn ilana nucleotide ṣe iyatọ laarin awọn ẹda yẹ ki o pese iṣiro ti o ni igbẹkẹle ti akoko lati igba ti ẹda naa ti yapa. Awọn ọdun 1970 ati 80 o di mimọ diẹdiẹ pe aago molikula kii ṣe deede sibẹsibẹ, sinu ibẹrẹ ọrundun 21st o tẹsiwaju lati pese ẹri ti o gbẹkẹle julọ fun atunṣe itan-akọọlẹ Ìtìranyàn ( Wo isalẹ Aago molikula ti Ìtìranyàn ati Imọran didoju ti Ìtìranyàn molikula .)

Awọn imọ-ẹrọ yàrá ti ẹda oniye DNA ati titele ti pese ọna tuntun ati agbara ti iwadii Ìtìranyàn ni ipele molikula. Awọn eso ti imọ-ẹrọ yii bẹrẹ lati ṣajọpọ lakoko awọn ọdun 1980 ni atẹle idagbasoke ti awọn ẹrọ adaṣe DNA adaṣe adaṣe ati ipilẹṣẹ ti iṣesi pipọ polymerase (PCR), ilana ti o rọrun ati ilamẹjọ ti o gba, ni awọn wakati diẹ, awọn ọkẹ àìmọye tabi awọn aimọye ti awọn adakọ ti ọna DNA kan pato tabi pupọ. Major iwadi akitiyan bi awọnHuman Genome Project siwaju ilọsiwaju imọ-ẹrọ fun gbigba awọn ilana DNA gigun ni iyara ati laini iye owo. Ni awọn ọdun diẹ akọkọ ti ọrundun 21st, ilana DNA ni kikun — ie, imudara jiini kikun, tabi genome — ti gba fun diẹ sii ju 20 awọn oganisimu ti o ga julọ, pẹlu eniyan, eku ile ( Mus musculus ), eku Rattus norvegicus , ọti kikan Drosophila melanogaster , awọn mosquitombito , nemapheles ga Caenorhabditis elegans , parasite iba Plasmodium falciparum , igbo eweko Arabidopsis thaliana , ati iwukara Saccharomyces cerevisiae , ati fun ọpọlọpọ awọn microorganisms. Àfikún ìwádìí ní àkókò yìí ṣàwárí àwọn ọ̀nà mìíràn ti ogún, pẹ̀lúIyipada epigenetic (iyipada kemikali ti awọn Jiini kan pato tabi awọn ọlọjẹ ti o ni ibatan pẹlu Jiini), ti o le ṣe alaye agbara ohun-ara kan lati atagba awọn abuda ti o dagbasoke lakoko igbesi aye rẹ si awọn ọmọ rẹ.

Awọn imọ-jinlẹ Earth tun ni iriri, ni idaji keji ti ọrundun 20th, iyipada imọran kan pẹlu abajade nla si ikẹkọ Ìtìranyàn . Yii tiawo tectonics , eyi ti a ti gbekale ninu awọn ti pẹ 1960, fi han wipe awọn iṣeto ni ati ipo ti awọn continents ati awọn okun ni o wa ìmúdàgba , kuku ju aimi, awọn ẹya ara ẹrọ ti Earth . Awọn okun dagba ati dinku, lakoko ti awọn kọnputa n fọ sinu awọn ajẹkù tabi ṣajọpọ sinu ọpọ eniyan nla. Awọn continents n gbe lori dada Earth ni awọn oṣuwọn ti awọn sẹntimita diẹ ni ọdun kan, ati pe ju awọn egbélégbè ọdun ti itan-akọọlẹ imọ-aye yii ronu jinna si oju aye , nfa awọn iyipada oju-ọjọ nla ni ọna. Awọn iyipada nla ti a ko fura tẹlẹ ti awọn agbegbe ti o kọja ti Earth jẹ, ti iwulo, ṣe afihan ninu itan-akọọlẹ Ìtìranyàn ti igbesi aye.Biogeography , iwadi ti itiranya ti ọgbin ati pinpin ẹranko , ti ni iyipada nipasẹ imọ, fun apẹẹrẹ, pe Afirika ati South America jẹ apakan ti ilẹ-ilẹ kan ni bii egbélégbè igba ọdun sẹyin ati pe iha ilẹ India ko ni asopọ pẹlu Esia titi di awọn akoko jiolojikali.

Ekoloji , iwadi ti awọn ibaraẹnisọrọ ti awọn ohun alumọni pẹlu awọn agbegbe wọn, ti wa lati awọn ẹkọ-itumọ-"itan-itan-aye"-sinu ibawi ti ẹda ti o lagbara pẹlu ẹya-ara mathematiki ti o lagbara, mejeeji ni idagbasoke awọn awoṣe imọ-ọrọ ati ni gbigba ati igbekale data titobi. Ekoloji Ìtìranyàn ( wo ilolupo agbegbe ) jẹ aaye ti nṣiṣe lọwọ ti isedale Ìtìranyàn ; Òmíràn jẹ́ ẹ̀kọ́ ẹfolúṣọ̀n , ìwádìí nípa ìhùwàsí àwọn ẹranko .Sociobiology , iwadi Ìtìranyàn ti ihuwasi awujọ, jẹ boya aaye abẹlẹ ti o ṣiṣẹ julọ ti ethology. O tun jẹ ariyanjiyan julọ, nitori itẹsiwaju rẹ si awọn awujọ eniyan.

Ipa ti aṣa ti ẹkọ itiranya

Gbigba imọ-jinlẹ ati itẹsiwaju si awọn ilana-iṣe miiran

Ẹ̀kọ́ ẹfolúṣọ̀n sọ àwọn ọ̀rọ̀ nípa oríṣi mẹ́ta ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀, bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé ó ní í ṣe pẹ̀lú, àwọn ọ̀ràn: (1) òtítọ́ ẹfolúṣọ̀n—ìyẹn ni pé, àwọn ohun alààyè ní í ṣe pẹ̀lú ìrandíran; (2) ìtàn ẹfolúṣọ̀n—àwọn kúlẹ̀kúlẹ̀ nípa ìgbà tí àwọn ìlà ìdílé pínyà síra wọn àti ti àwọn ìyípadà tó wáyé nínú ìlà ìdílé kọ̀ọ̀kan; ati (3) awọn ilana tabi awọn ilana nipasẹ eyiti iyipada Ìtìranyàn waye.

Ọrọ akọkọ jẹ ipilẹ julọ ati ọkan ti iṣeto pẹlu idaniloju to gaju.Darwin ṣajọ ọpọlọpọ ẹri ninu atilẹyin rẹ, ṣugbọn ẹri ti kojọpọ nigbagbogbo lati igba naa, ti o wa lati gbogbo awọn ilana ẹkọ ti ibi . Ipilẹṣẹ itiranya ti awọn oganisimu jẹ loni ipari imọ-jinlẹ ti iṣeto pẹlu iru idaniloju ti o jẹ ibatan si iru awọn imọran imọ-jinlẹ bii iyipo ti Earth , awọn iṣipopada ti awọn aye-aye, ati akopọ molikula ti ọrọ. Ìwọ̀n ìdánilójú yìí kọjá iyèméjì tí ó bọ́gbọ́n mu ni ohun tí ó túmọ̀ sí nígbà tí àwọn onímọ̀ nípa ohun alààyè sọ pé ẹfolúṣọ̀n jẹ́ “òdodo”; ipilẹṣẹ itiranya ti awọn ohun alumọni jẹ itẹwọgba nipasẹ fere gbogbo onimọ-jinlẹ.

Ṣugbọn ẹkọ ti Ìtìranyàn lọ jina ju idaniloju gbogbogbo pe awọn ohun alumọni n dagba. Awọn ọran keji ati kẹta — wiwa lati rii daju awọn ibatan itiranya laarin awọn oganisimu pato ati awọn iṣẹlẹ ti itan Ìtìranyàn , ati lati ṣalaye bii ati idi ti Ìtìranyàn ṣe waye — jẹ awọn ọran ti iwadii imọ-jinlẹ ti nṣiṣe lọwọ. Diẹ ninu awọn ipinnu ti wa ni idasilẹ daradara. Ọkan, fun apẹẹrẹ, ni pe chimpanzee ati gorilla jẹ ibatan timọtimọ si eniyan ju eyikeyi ninu awọn eya mẹta wọnyẹn lọ si obo tabi awọn obo miiran. Ipari miiran ni pe yiyan adayeba, ilana ti Darwin gbejade, ṣe alaye iṣeto ti iru awọn ẹya ara ẹrọ imudọgba gẹgẹbi oju eniyan ati awọn iyẹ awọn ẹiyẹ. Ọ̀pọ̀ ọ̀ràn kò dáni lójú, àwọn mìíràn jẹ́ àròjinlẹ̀, àwọn mìíràn sì tún wà—gẹ́gẹ́ bí àbùdá àwọn ohun alààyè àkọ́kọ́ àti nígbà tí wọ́n ṣẹ̀ṣẹ̀ dé—kò jẹ́ aláìmọ́ pátápátá.

Lati Darwin, imọ-jinlẹ ti Ìtìranyàn ti fa ipa rẹ diẹdiẹ si awọn ilana ẹkọ ti ẹda miiran, lati fisioloji si imọ-aye ati lati biochemistry si eto eto . Gbogbo imọ-jinlẹ ni bayi pẹlu lasan ti Ìtìranyàn . Ninu awọn ọrọ Theodosius Dobzhansky , “Ko si ohunkan ninu isedale ti o ni oye ayafi ni ina ti Ìtìranyàn .”

Oro ti Ìtìranyàn ati imọran gbogbogbo ti iyipada nipasẹ akoko tun ti wọ inu ede ijinle sayensi daradara ju isedale isedale ati paapaa sinu ede ti o wọpọ. Astrophysicists sọrọ ti awọn Ìtìranyàn ti awọn oorun eto tabi ti awọn Agbaye; geologists, ti awọn Ìtìranyàn ti Earth ká inu ilohunsoke; psychologists, ti awọn Ìtìranyàn ti awọn okan; anthropologists, ti awọn Ìtìranyàn ti awọn asa; awọn itan-akọọlẹ aworan, ti Ìtìranyàn ti awọn aza ayaworan; ati couturiers, ti awọn Ìtìranyàn ti njagun. Iwọnyi ati awọn ilana-ẹkọ miiran lo ọrọ naa pẹlu iyasọtọ ti o wọpọ diẹ ti itumọ-ero ti mimu, ati boya itọsọna, yipada ni akoko akoko.

Ni opin ọrundun 20th, awọn imọran kan pato ati awọn ilana ti a yawo lati Ìtìranyàn ti ẹda ati awọn eto igbesi aye ni a dapọ si iwadii iṣiro, bẹrẹ pẹlu iṣẹ ti mathimatiki Amẹrika John Holland ati awọn miiran. Abajade kan ti igbiyanju yii ni idagbasoke awọn ọna fun ṣiṣẹda awọn ọna ṣiṣe ti o da lori kọnputa ti o ni oye ni awọn iṣẹ ṣiṣe ti a fun. Awọn ọna ṣiṣe wọnyi ni ọpọlọpọ awọn lilo ti o pọju, gẹgẹ bi lohun awọn iṣoro iṣiro to wulo, pese awọn ẹrọ pẹlu agbara lati kọ ẹkọ lati iriri, ati awọn ilana awoṣe ni awọn aaye bii oriṣiriṣi bii ilolupo, ajẹsara, eto-ọrọ, ati paapaa Ìtìranyàn isedale funrararẹ.

Lati ṣe agbekalẹ awọn eto kọnputa ti o ṣe aṣoju awọn ojutu pipe si iṣoro kan labẹ ikẹkọ, onimọ-jinlẹ kọnputa ṣẹda eto ti awọn ilana igbesẹ-nipasẹ-igbesẹ, ti a pe ni algoridimu jiini tabi, ni fifẹ, algoridimu itiranya , ti o ṣafikun awọn afiwera ti awọn ilana jiini-fun apẹẹrẹ, ajogunba , iyipada , ati atunda — bakanna ti awọn ilana itiranya gẹgẹbi wiwa agbegbe ni pato . Algoridimu jẹ apẹrẹ ni igbagbogbo lati ṣe adaṣe Ìtìranyàn ti ẹda ti olugbe ti awọn eto kọnputa kọọkan nipasẹ awọn iran ti o tẹle lati mu “amọdaju” wọn dara fun ṣiṣe iṣẹ-ṣiṣe ti a yan. Eto kọọkan ninu olugbe ibẹrẹ gba Dimegilio amọdaju ti o ṣe iwọn bawo ni o ṣe ṣe daradara ni “agbegbe” kan pato—fun apẹẹrẹ, bawo ni o ṣe dara to ṣeto atokọ ti awọn nọmba tabi pin aaye ilẹ ni apẹrẹ ile-iṣẹ tuntun kan. Nikan awọn ti o ni awọn ikun ti o ga julọ ni a yan lati “tun jade,” lati ṣe alabapin awọn ohun elo “ajogunba” — ie, koodu kọnputa — si iran ti awọn eto atẹle. Awọn ofin ti ẹda le ni iru awọn eroja gẹgẹbi atunto (awọn gbolohun ọrọ ti koodu lati awọn eto ti o dara julọ ti wa ni idapọ ati ni idapo sinu awọn eto ti iran ti nbọ) ati iyipada (awọn koodu diẹ ninu diẹ ninu awọn eto titun ti yipada ni ID). Algoridimu itiranya lẹhinna ṣe iṣiro eto kọọkan ninu iran tuntun fun amọdaju, bori awọn oṣere talaka, ati gba ẹda laaye lati waye lekan si, pẹlu iyipo ti n ṣe ararẹ ni igbagbogbo bi o ṣe fẹ. Awọn algoridimu ti itiranya jẹ irọrun ni akawe pẹlu Ìtìranyàn ti ẹda, ṣugbọn wọn ti pese awọn ọna ṣiṣe to lagbara ati agbara fun wiwa awọn ojutu si gbogbo iru awọn iṣoro ni eto-ọrọ aje, iṣelọpọ ile-iṣẹ, ati pinpin awọn ẹru ati awọn iṣẹ. ( Wo tun itetisi atọwọda: Iṣiro Ìtìranyàn .)

Imọye Darwin ti yiyan adayeba tun ti gbooro si awọn agbegbe ti ọrọ eniyan ni ita eto imọ-jinlẹ, pataki ni awọn aaye ti imọ-ọrọ oloselu ati eto-ọrọ aje. Ifaagun naa le jẹ arosọ nikan, nitori ninu ipinnu Darwin ti a pinnu, yiyan adayeba kan nikan si awọn iyatọ ajogunba ninu awọn nkan ti o ni ẹda ti ẹda — iyẹn ni, si awọn ẹda alãye. Yiyan adayeba yẹn jẹ ilana ti ẹda ni aye alãye ti awọn kan mu gẹgẹ bi idalare fun idije aibikita ati fun “walaaye ti o dara julọ” ninu ijakadi fun anfani ọrọ-aje tabi fun iselu ijọba . Darwinism Awujọ jẹ imoye awujọ ti o ni ipa ni diẹ ninu awọn iyika nipasẹ opin 19th ati ibẹrẹ awọn ọrundun 20th, nigbati o lo bi ipinya fun ẹlẹyamẹya, amunisin, ati isọdi awujọ. Ni awọn miiran opin ti awọn oselu julọ.Oniranran , Marxist theorists ti abayọ si Ìtìranyàn nipa adayeba yiyan bi alaye fun eda eniyan ká oselu itan.

Darwinism ni oye bi ilana ti o ṣe ojurere fun alagbara ati aṣeyọri ti o si yọ awọn alailagbara kuro ati ikuna ti lo lati ṣe idalare yiyan ati, ni awọn ọna miiran, awọn imọ-ọrọ eto-ọrọ ti o ni iwọn pupọ ( wo eto-ọrọ aje ). Awọn imọ-jinlẹ wọnyi pin ni ipilẹ ayika ti o wọpọ pe idiyele gbogbo awọn ọja ọja da lori ilana Darwin kan. Awọn ọja ọja kan pato jẹ iṣiro ni awọn ofin ti iwọn eyiti wọn ṣe ibamu si awọn idiyele kan pato ti n jade lati ọdọ awọn alabara. Ni ọna kan, diẹ ninu awọn imọ-ọrọ eto-ọrọ aje wọnyi ni ibamu pẹlu awọn imọ-jinlẹ ti imọ-jinlẹ ti itiranya ti o rii awọn ayanfẹ bi a ti pinnu ni ipilẹṣẹ pupọ; bii iru bẹẹ, wọn gba pe awọn aati ti awọn ọja le jẹ asọtẹlẹ ni awọn ofin ti awọn abuda eniyan ti o wa titi pupọ. Neo-Keynesian ti o jẹ alakoso ( wo awọn ọrọ-aje: Keynesian aje ) ati awọn ile-iwe ti monetarist ti ọrọ-aje ṣe awọn asọtẹlẹ ti ihuwasi macroscopic ti awọn ọrọ-aje ( wo macroeconomics ) ti o da lori ibaraẹnisọrọ ti awọn oniyipada diẹ; ipese owo , oṣuwọn afikun, ati oṣuwọn alainiṣẹ ni apapọ pinnu oṣuwọn idagbasoke eto-ọrọ aje . Ní ọwọ́ kejì ẹ̀wẹ̀, àwọn onímọ̀ ètò ọrọ̀ ajé díẹ̀, bíi FA Hayek onímọ̀ ìjìnlẹ̀ òǹrorò ilẹ̀ Gẹ̀ẹ́sì tí a bí ní ọ̀rúndún ogún ọ̀rúndún ogún àti àwọn ọmọlẹ́yìn rẹ̀, ń sọ àsọtẹ́lẹ̀ ìlànà Darwin lórí àwọn ìfẹ́kúfẹ̀ẹ́ ẹnì kọ̀ọ̀kan tí ó jẹ́ àìdánilójú púpọ̀ tí wọ́n sì ń yí padà ní àwọn ọ̀nà tí kò tọ́ tàbí tí a kò lè sọ tẹ́lẹ̀. Gẹgẹbi wọn, awọn ọna atijọ ti iṣelọpọ awọn ẹru ati awọn iṣẹ ni a rọpo nigbagbogbo nipasẹ awọn idasilẹ ati awọn ihuwasi tuntun. Awọn onimọ-jinlẹ wọnyi jẹri pe ohun ti o nfa eto-ọrọ aje jẹ ọgbọn ti awọn eniyan kọọkan ati awọn ile-iṣẹ ati agbara wọn lati mu awọn ọja tuntun ati ti o dara julọ wa si ọja naa.

 

Esin lodi ati gbigba

Awọn ẹkọ ti Ìtìranyàn ti a ti ri nipa diẹ ninu awọn eniyan bi ko ni ibamu pẹluawọn igbagbọ ẹsin , paapaa awọn tiKristiẹniti . Ni igba akọkọ ti ipin ti awọn Bibeli iwe tiJẹ́nẹ́sísì ṣàpèjúwe bí Ọlọ́run ṣe dá ayé, àwọn ohun ọ̀gbìn, ẹranko, àtàwọn èèyàn. Itumọ gangan ti Genesisi dabi ẹni pe ko ni ibamu pẹlu Ìtìranyàn diẹdiẹ ti eniyan ati awọn ohun alumọni miiran nipasẹ awọn ilana adayeba. Ni ominira ti awọnÌtàn Bíbélì , àwọn ìgbàgbọ́ Kristẹni nínú àìleèkú ọkàn àti nínú ẹ̀dá ènìyàn gẹ́gẹ́ bí “a dá ní àwòrán Ọlọ́run” ti fara hàn sí ọ̀pọ̀lọpọ̀ gẹ́gẹ́ bí ìlòdì sí ìpilẹ̀ṣẹ̀ ẹfolúṣọ̀n ènìyàn láti ọ̀dọ̀ àwọn ẹranko tí kì í ṣe ènìyàn.

Awọn ikọlu ti o ni itara ti ẹsin bẹrẹ lakoko igbesi aye Darwin. Ni ọdun 1874Charles Hodge , onimọ-jinlẹ Alatẹnumọ Amẹrika kan, ti a tẹjadeKini Darwinism? , ọkan ninu awọn ikọlu ti o ṣalaye julọ lori ilana itiranya. Hodge mọ ẹ̀kọ́ Darwin gẹ́gẹ́ bí “ìdánilójú tó péye jù lọ tí a lè fojú inú wò ó tí kò sì gbà pé Ọlọ́run tòótọ́ ju ti Lamarck tó ṣáájú rẹ̀ lọ.” Ó sọ pé bí wọ́n ṣe ṣe ojú èèyàn jẹ́ ẹ̀rí pé “a ti wéwèé rẹ̀ láti ọ̀dọ̀ Ẹlẹ́dàá, gẹ́gẹ́ bí ẹ̀rí ìṣọ́ tí ń fi ẹ̀rí ìṣọ́ hàn.” Ó wá parí ọ̀rọ̀ rẹ̀ pé “kíkọ̀ ẹ̀dá inú ìṣẹ̀dá jẹ́ kíkọ́ Ọlọ́run ní ti gidi.”

OmiiranÀwọn ẹlẹ́kọ̀ọ́ ìsìn Pùròtẹ́sítáǹtì rí ojútùú sí ìṣòro náà nípasẹ̀ àríyànjiyàn náà pé Ọlọ́run ń ṣiṣẹ́ nípasẹ̀ àwọn ìdí agbedeméjì. Ìpilẹ̀ṣẹ̀ àti ìṣípòpadà àwọn pílánẹ́ẹ̀tì ni a lè ṣàlàyé nípa òfin òòfà àti àwọn ìlànà àdánidá míràn láìsí sẹ́ ìṣẹ̀dá àti ìpèsè Ọlọrun. Bákan náà, ẹfolúṣọ̀n ni a lè rí gẹ́gẹ́ bí ìlànà àdánidá nípasẹ̀ èyí tí Ọlọ́run fi mú àwọn ẹ̀dá alààyè sínú ìwàláàyè tí ó sì mú wọn dàgbà ní ìbámu pẹ̀lú ètò rẹ̀. Bayi,AH Strong, adari Ile-ẹkọ Imọ-jinlẹ ti Rochester ni ipinlẹ New York , kowe ninu tirẹẸ̀kọ́ Ìlànà (1885): “A fúnni ní ìlànà ẹfolúṣọ̀n, ṣùgbọ́n a kà á sí ọ̀nà ọgbọ́n àtọ̀runwá nìkan.” Ìran-ìran ẹ̀dá ènìyàn rírorò kò bá ipò wọn títayọlọ́lá mu gẹ́gẹ́ bí ẹ̀dá ní àwòrán Ọlọrun mu. Strong ṣe àpèjúwe kan pẹ̀lú bí Kristi ṣe sọ omi di wáìnì lọ́nà àgbàyanu, ó ní: “Wáìnì tí ó wà nínú iṣẹ́ ìyanu náà kì í ṣe omi nítorí pé wọ́n ti fi omi ṣe é, bẹ́ẹ̀ ni ènìyàn kì í ṣe òǹrorò nítorí pé òǹrorò ti ṣe ìtọrẹ díẹ̀ fún ìṣẹ̀dá rẹ̀.” Awọn ariyanjiyan fun ati lodi siIlana Darwin wa latiAwọn ẹlẹsin Roman Catholic pẹlu.

Ní kẹ̀rẹ̀kẹ̀rẹ̀, títí di ọ̀rúndún ogún, ẹfolúṣọ̀n nípasẹ̀ yíyàn àdánidá wá di ìtẹ́wọ́gbà lọ́pọ̀lọpọ̀ àwọn òǹkọ̀wé Kristẹni. PopePius XII ninu rẹ encyclicalHumani generis (1950; “Ti Iran Eniyan”) jẹwọ pe Ìtìranyàn ti ẹda ni ibamu pẹlu igbagbọ Kristian, bi o tilẹ jẹ pe o jiyan pe idasilo Ọlọrun ṣe pataki fun ẹda ẹmi eniyan. PopeJohn Paul II , ninu adirẹsi kan si Pontifical Academy of Sciences ni Oṣu Kẹwa Ọjọ 22, Ọdun 1996, kọlu itumọ awọn ọrọ Bibeli gẹgẹbi awọn alaye imọ-jinlẹ ju awọn ẹkọ ẹsin lọ, ni fifi kun:

Ìmọ̀ sáyẹ́ǹsì tuntun ti jẹ́ kí a mọ̀ pé àbá èrò orí ẹfolúṣọ̀n kì í ṣe àbájáde lásán mọ́ . O jẹ iyalẹnu nitootọ pe ẹkọ yii ti ni itẹwọgba ni ilọsiwaju nipasẹ awọn oniwadi, ni atẹle lẹsẹsẹ ti awọn iwadii ni awọn aaye imọ-jinlẹ. Ijọpọ, bẹni wiwa tabi ti a ṣe, ti awọn abajade ti iṣẹ ti a ṣe ni ominira jẹ ninu ararẹ ariyanjiyan pataki ni ojurere ti ilana yii.

Awọn iwoye ti o jọra ni a ṣe afihan nipasẹ awọn ẹgbẹ ijọsin Kristiani akọkọ miiran. Apejọ Gbogbogbo ti Ṣọọṣi Presbyterian United ni 1982 tẹwọgba ipinnu kan ti o sọ pe “awọn onimọ-jinlẹ Bibeli ati awọn ile-ẹkọ ẹkọ nipa ẹkọ ẹkọ . AwọnLutheran World Federation ni ọdun 1965 fi idi rẹ mulẹ pe “awọn arosinu Ìtìranyàn wa ni ayika wa bii afẹfẹ ti a nmi ati pe ko le yọ kuro . Awọn gbolohun ọrọ ti o jọra ti ni ilọsiwaju nipasẹAwọn alaṣẹ Juu ati awọn ti awọn ẹsin pataki miiran. Ni ọdun 1984 Apejọ Ọdọọdun 95th ti Apejọ Aarin ti Awọn Rabbis Amẹrika gba ipinnu kan ti o sọ pe: “Biotilẹjẹpe awọn ilana ati awọn imọran ti Ìtìranyàn ti ẹda jẹ ipilẹ lati loye imọ-jinlẹ… a pe awọn olukọ imọ-jinlẹ ati awọn alaṣẹ ile-iwe agbegbe ni gbogbo awọn ipinlẹ lati beere awọn iwe-ẹkọ didara ti o da lori igbalode, imọ imọ-jinlẹ ati ti o yọkuro 'ijinle sayensi' ẹda.” Àtakò àwọn ojú ìwòye wọ̀nyí jẹ́ àwọn ẹ̀sìn Kristẹni tí wọ́n ń bá a lọ láti di ìtumọ̀ gidi kan Bibeli mú. Ikosile kukuru ti itumọ yii wa ninu Gbólóhùn ti Igbagbọ ti awọnAwujọ Iwadi Ipilẹṣẹ, ti a da ni ọdun 1963 gẹgẹbi “agbari ọjọgbọn ti awọn onimọ-jinlẹ ti oṣiṣẹ ati awọn alamọdaju ti o nifẹ ti o ni ifaramọ ṣinṣin si ẹda pataki ti imọ-jinlẹ” ( wo ẹda ):

Bíbélì jẹ́ Ọ̀rọ̀ Ọlọ́run tí a Kọ̀wé, àti nítorí pé ó ní ìmísí jákèjádò, gbogbo àwọn ìmúdájú rẹ̀ jẹ́ òtítọ́ ìtàn àti ìmọ̀ sáyẹ́ǹsì nínú àwọn àfọwọ́kọ ìpilẹ̀ṣẹ̀. Si ọmọ ile-iwe ti iseda eyi tumọ si pe akọọlẹ ti ipilẹṣẹ ni Genesisi jẹ igbejade otitọ ti awọn otitọ itan ti o rọrun.

Ọ̀pọ̀ àwọn ọ̀mọ̀wé akẹ́kọ̀ọ́jinlẹ̀ Bibeli àti àwọn onímọ̀ ẹ̀kọ́ ìsìn ti kọ ìtumọ̀ gidi kan fún ìgbà pípẹ́ gẹ́gẹ́ bí aláìṣeé ṣe , ṣùgbọ́n, nítorí Bibeli ní àwọn gbólóhùn tí kò báramu nínú. Ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀ ìwé Jẹ́nẹ́sísì sọ ìtàn ìṣẹ̀dá méjì ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ hàn. Nípasẹ̀ orí kìíní àti ẹsẹ àkọ́kọ́ orí 2 jẹ́ ìtàn ọlọ́jọ́ mẹ́fà tí a mọ̀ dunjú, nínú èyí tí Ọlọ́run dá ẹ̀dá ènìyàn—àti “àkọ àti abo”—ní àwòrán ara rẹ̀ ní ọjọ́ kẹfà, lẹ́yìn dídá ìmọ́lẹ̀, Ilẹ̀ ayé, òfuurufú, ẹja, ẹyẹ , àti màlúù. Ṣùgbọ́n ní ẹsẹ 4 orí 2 ọ̀rọ̀ ìtàn tó yàtọ̀ bẹ̀rẹ̀, nínú èyí tí Ọlọ́run dá ènìyàn, tí ó sì gbin ọgbà kan, tí ó sì dá àwọn ẹranko, lẹ́yìn náà ni ó sì bẹ̀rẹ̀ sí mú ìhà kan lọ́wọ́ ọkùnrin láti ṣe obìnrin. Àwọn ọ̀mọ̀wé akẹ́kọ̀ọ́jinlẹ̀ Bíbélì tọ́ka sí i pé Bíbélì jẹ́ aláìlèṣiṣẹ́mọ́ ní ti òtítọ́ ẹ̀sìn, kì í ṣe nínú àwọn ọ̀ràn tí kò ṣe pàtàkì sí ìgbàlà . Augustine , ti ọpọlọpọ awọn onimọ-jinlẹ Onigbagbọ ti o tobi julọ ṣe akiyesi, kowe ni ibẹrẹ 5th orundun ninu De Genesi ad litteram rẹ (Ọrọ asọye gangan lori Genesisi ):

O tun n beere nigbagbogbo kini igbagbọ wa gbọdọ jẹ nipa irisi ati apẹrẹ ọrun, gẹgẹ bi Iwe Mimọ. Ọ̀pọ̀ àwọn ọ̀mọ̀wé akẹ́kọ̀ọ́jinlẹ̀ ń bá a lọ ní ìjíròrò gígùn lórí àwọn ọ̀ràn wọ̀nyí, ṣùgbọ́n àwọn òǹkọ̀wé mímọ́ pẹ̀lú ọgbọ́n ìjìnlẹ̀ wọn ti ṣá wọn tì. Irú àwọn kókó ẹ̀kọ́ bẹ́ẹ̀ kì í ṣe èrè kankan fún àwọn tí ń wá ìyìn. Èyí tó burú jù lọ ni pé wọ́n máa ń gba àkókò tó ṣeyebíye tó yẹ kí wọ́n fi fún ohun tó ṣàǹfààní nípa tẹ̀mí . Kini o kan mi boya ọrun dabi aaye kan ati pe Earth wa ni pipade nipasẹ rẹ ti o daduro ni aarin agbaye, tabi boya ọrun dabi disk kan ati pe Earth wa loke rẹ ti o nraba si ẹgbẹ kan.

Augustine fi kún un lẹ́yìn náà nínú orí kan náà pé: “Ní ti ọ̀ràn ìrísí ọ̀run, àwọn òǹkọ̀wé mímọ́ kò fẹ́ láti kọ́ àwọn ènìyàn ní àwọn òtítọ́ tí kò lè ṣàǹfààní fún ìgbàlà.” Augustine ń sọ pé ìwé Jẹ́nẹ́sísì kì í ṣe ìwé àkọ́kọ́ nípa sánmà. O jẹ iwe nipa ẹsin, ati pe kii ṣe idi ti awọn onkọwe ẹsin rẹ lati yanju awọn ibeere nipa apẹrẹ ti agbaye ti ko ṣe pataki ohunkohun si bi o ṣe le wa igbala. Ni ọna kanna,John Paul II sọ ni ọdun 1981:

Bíbélì fúnra rẹ̀ bá wa sọ̀rọ̀ nípa ìpilẹ̀ṣẹ̀ àgbáálá ayé àti ìpilẹ̀ṣẹ̀ rẹ̀, kì í ṣe láti pèsè ìwé àfọwọ́kọ sáyẹ́ǹsì kan fún wa ṣùgbọ́n kí a lè sọ àjọṣe tí ó péye tí ènìyàn ní pẹ̀lú Ọlọ́run àti àgbáálá ayé . Iwe mimọ nfẹ nirọrun lati kede pe Ọlọrun ni o ṣẹda agbaye, ati pe lati le kọ ẹkọ otitọ yii o ṣe afihan ararẹ ni awọn ofin ti imọ-jinlẹ ti a lo ni akoko onkọwe. Ẹ̀kọ́ èyíkéyìí mìíràn nípa ìpilẹ̀ṣẹ̀ àti ìpilẹ̀ṣẹ̀ àgbáálá ayé jẹ́ àjèjì sí àwọn ète inú Bíbélì, èyí tí kò fẹ́ láti kọ́ni bí a ṣe dá ọ̀run bí kò ṣe bí ènìyàn ṣe ń lọ sí ọ̀run.

Àríyànjiyàn Jòhánù Paul jẹ́ ìdáhùn sáwọn KristẹniÀwọn apilẹ̀ṣẹ̀ tí wọ́n rí i nínú Jẹ́nẹ́sísì àpèjúwe gidi kan nípa bí Ọlọ́run ṣe dá ayé. Láyé òde òní, àwọn ẹlẹ́kọ̀ọ́ òtítọ́ inú Bíbélì ti para pọ̀ di Kristẹni kéréje, àmọ́ látìgbàdégbà wọ́n ti jèrè agbára ìdarí ní gbangba àti ìṣèlú, ní pàtàkì ní Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà . Atako si ẹkọ ti Ìtìranyàn ni Amẹrika le ṣe itọpa ni pataki si awọn agbeka meji pẹlu awọn gbongbo ọrundun 19th,Adventism ọjọ keje ( wo Adventist ) ati Pentecostalism . Ní ìbámu pẹ̀lú ìtẹnumọ́ wọn ní Ọjọ́ Ìsinmi ọjọ́ keje gẹ́gẹ́ bí ìrántí ìṣẹ̀dá Bibeli, Seventh-day Adventists ti tẹnumọ́ ìṣẹ̀dá ìgbésí-ayé láìpẹ́ àti ìṣàkóso àgbáyé ti Ìkún-omi, tí wọ́n gbàgbọ́ pé ó kó àwọn àpáta tí ń ru ẹ̀dá fosaili. Itumọ Adventist ọtọtọ yii ti Genesisi di ipilẹ lile ti “imọ-jinlẹ ẹda” ni ipari 20th orundun ati pe a dapọ si awọn ofin “iwọntunwọnsi-itọju” ti Arkansas ati Louisiana (ti a jiroro ni isalẹ). Ọ̀pọ̀ àwọn Pentecostal, tí wọ́n fọwọ́ sí ìtumọ̀ gidi ti Bíbélì ní gbogbogbòò, pẹ̀lú ti gba tí wọ́n sì ti fọwọ́ sí àwọn ìlànà ti ìmọ̀ sáyẹ́ǹsì ìṣẹ̀dá, pẹ̀lú ìpilẹ̀ṣẹ̀ ti Ilẹ̀ ayé láìpẹ́ àti ìtumọ̀ nípa ilẹ̀ ayé ní ìbámu pẹ̀lú Ìkún-omi. Wọn ti yato si awọn Adventists ọjọ keje ati awọn alamọran ti imọ-jinlẹ ẹda, sibẹsibẹ, ni ifarada wọn ti awọn iwo oriṣiriṣi ati agbewọle to lopin ti wọn sọ si ariyanjiyan-ẹda ẹda.

Ni awọn ọdun 1920, awọn onigbagbọ ti Bibeli ṣe iranlọwọ lati ni ipa diẹ sii ju awọn aṣofin ipinlẹ 20 lati jiroro lori awọn ofin antievolution, ati awọn ipinlẹ mẹrin - Arkansas, Mississippi, Oklahoma, ati Tennessee — kọ ẹkọ ti Ìtìranyàn ni awọn ile-iwe gbogbogbo wọn. Agbẹnusọ fun awọn antievolutionists wàWilliam Jennings Bryan , ni igba mẹta oludije Democratic ti ko ni aṣeyọri fun Alakoso AMẸRIKA, ti o sọ ni 1922, “A yoo lé Darwinism kuro ni awọn ile-iwe wa.” Ni ọdun 1925 Bryan kopa ninu ibanirojọ ( wo Idanwo Awọn iwọn ) tiJohn T. Scopes , olukọ ile-iwe giga kan ni Dayton, Tennessee, ti o jẹwọ ti o ṣẹ ofin ipinle ti o lodi si ẹkọ ti Ìtìranyàn .

Ni 1968 awọnIlé Ẹjọ́ Gíga Jù Lọ ti Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà kéde pé kò bá òfin mu èyíkéyìí tó bá fòfin de ẹ̀kọ́ ẹfolúṣọ̀n ní àwọn ilé ẹ̀kọ́ ìjọba. Lẹhin akoko yẹn awọn onigbagbọ Kristiani ṣe agbekalẹ awọn iwe-owo ni nọmba awọn ile-igbimọ aṣofin ipinlẹ ti n paṣẹ pe ẹkọ “imọ-imọ-imọ-imọ-imọ-ijinlẹ” jẹ iwọntunwọnsi nipa pipin akoko dogba siImọ ẹda . Ìmọ̀ sáyẹ́ǹsì ìṣẹ̀dá fọwọ́ sí i pé gbogbo onírúurú ohun alààyè ló ṣẹ̀ṣẹ̀ bẹ̀rẹ̀ sí í ṣẹlẹ̀ nígbà tí Ọlọ́run dá àgbáálá ayé, pé ayé jẹ́ nǹkan bí ẹgbẹ̀rún ọdún mélòó kan péré, àti pé Ìkún-omi Bíbélì jẹ́ ìṣẹ̀lẹ̀ gidi kan pé méjì kan ṣoṣo nínú ọ̀wọ́ ẹranko kọ̀ọ̀kan ló là á já. Ni awọn ọdun 1980Arkansas atiLouisiana kọja awọn iṣe ti o nilo itọju iwọntunwọnsi ti imọ-jinlẹ Ìtìranyàn ati imọ-jinlẹ ẹda ni awọn ile-iwe wọn, ṣugbọn awọn alatako ṣaṣeyọri nija awọn iṣe naa bi irufin iyapa ofin t’olofin ti ijo ati ipinlẹ . Ilana Arkansas ni a sọ ni aitọ ni ile-ẹjọ apapo lẹhin igbimọ ti gbogbo eniyan ni Little Rock . Ofin Louisiana ti bẹbẹ ni gbogbo ọna si Ile-ẹjọ giga ti Orilẹ Amẹrika, eyiti o ṣe idajọ ofin “Ofin Creationism” ti Louisiana ti ko ni ofin nitori, nipa imutesiwaju igbagbọ ẹsin pe ẹda eleri kan ti o ṣẹda ẹda eniyan, eyiti o gba nipasẹ imọ-ọrọ ẹda-ọrọ ti ẹda , iṣe ti o jẹwọ fun ẹsin.

Apẹrẹ oye ati awọn alariwisi rẹ

William Paley 'sẸkọ nipa Ẹkọ nipa ẹda , iwe nipasẹ eyiti o ti di mimọ julọ si awọn irandiran , jẹ ariyanjiyan ti o tẹsiwaju ti n ṣalaye apẹrẹ ti o han gbangba ti eniyan ati awọn ẹya wọn, ati apẹrẹ ti gbogbo iru awọn ohun alumọni, ninu ara wọn ati ninu awọn ibatan wọn si ara wọn ati si agbegbe wọn . Ipepe okuta bọtini Paley ni pe “ko le jẹ apẹrẹ laisi onise apẹẹrẹ; idawọle, laisi olupilẹṣẹ; aṣẹ, laisi yiyan;… tumọ si pe o dara si opin, ati ṣiṣe ọfiisi wọn ni ṣiṣe ipari yẹn, laisi ipari ti a ti ronu lailai.” Iwe rẹ ni awọn ipin ti a ṣe igbẹhin si apẹrẹ eka ti oju eniyan ; si awọn fireemu eda eniyan, eyi ti, o jiyan, han a kongẹ darí akanṣe ti awọn egungun, kerekere, ati isẹpo; si sisan ẹjẹ ati itusilẹ ti awọn ohun elo ẹjẹ; si anatomi afiwera ti eniyan ati ẹranko; si eto ti ngbe ounjẹ, awọn kidinrin, urethra, ati àpòòtọ; si iyẹ awọn ẹiyẹ ati awọn iyẹ ẹja; ati Elo siwaju sii. Fun diẹ ẹ sii ju awọn oju-iwe 300, Paley ṣe alaye ti o jinlẹ ati pepeye imọ-jinlẹ ni iru awọn alaye ati deede bi o ti wa ni 1802, ọdun ti atẹjade iwe naa. Lẹ́yìn ìṣàpèjúwe àṣekára rẹ̀ nípa ohun kan tàbí ìlànà ọ̀kọ̀ọ̀kan, Paley tún máa ń fa àbájáde kan náà léraléra—ọlọ́run tí ó jẹ́ onímọ̀ nípa ohun gbogbo àti alágbára gbogbo ni ó lè ṣe àkọsílẹ̀ fún àwọn ohun àgbàyanu wọ̀nyí àti fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ìṣẹ̀dá tí wọ́n ní.

Lori apẹẹrẹ oju eniyan o kowe pe:

Emi ko mọ ọna ti o dara julọ lati ṣafihan koko-ọrọ ti o tobi pupọ, ju ti ifiwera…oju kan, fun apẹẹrẹ, pẹlu ẹrọ imutobi kan. Niwọn igba ti idanwo ohun elo naa ṣe lọ, ẹri kanna ni pato pe oju ni a ṣe fun iran, nitori pe o wa pe a ṣe ẹrọ imutobi fun iranlọwọ. Wọn ṣe lori awọn ilana kanna; mejeeji ni titunse si awọn ofin nipa eyiti gbigbe ati isọdọtun ti awọn egungun ina ti wa ni ilana….Fun apẹẹrẹ, awọn ofin wọnyi nilo, lati le ṣe ipa kanna, pe awọn egungun ina, ni gbigbe lati omi sinu oju, yẹ ki o fa fifalẹ nipasẹ aaye rirọrun diẹ sii ju nigbati o ba jade kuro ninu afẹfẹ sinu oju. Nípa bẹ́ẹ̀, a rí i pé ojú ẹja kan, ní apá yẹn tí a ń pè ní lẹ́nsi crystalline, yípo púpọ̀ ju ojú àwọn ẹranko orí ilẹ̀ lọ. Kini ifihan gbangba ti apẹrẹ le wa ju iyatọ yii lọ? Kí ni ohun èlò ìṣirò kan ì bá ti ṣe púpọ̀ sí i láti fi ìmọ̀ rẹ̀ hàn nípa ìlànà [t] rẹ̀, ìfisílò ìmọ̀ yẹn, bíbá ohun èlò rẹ̀ dé òpin rẹ̀…láti jẹ́rìí sí ìmọ̀ràn , yíyàn, ìgbatẹnirò, ète?

Yóò jẹ́ ohun tí kò bọ́gbọ́n mu láti sọ pé, nípa èèṣì lásán ni ojú

yẹ ki o ti wa ninu, akọkọ, ti awọn lẹsẹsẹ ti sihin tojú — gidigidi o yatọ, nipasẹ awọn nipasẹ awọn, ani ninu wọn nkan na, lati awọn akomo awọn ohun elo ti eyi ti awọn iyokù ti awọn ara jẹ, ni apapọ ni o kere, kq, ati pẹlu eyi ti gbogbo awọn ti awọn oniwe-dada, yi nikan ìka ti o ayafi, ti wa ni bo: keji, ti a dudu asọ tabi kanfasi-awọn nikan awo ilu ninu awọn ara ti o ti wa ni sile bi awọn ikọwe-nspreads ti o jẹ dudu ti awọn less ti a ṣẹda lẹhin ti awọn less. ina tan kaakiri nipasẹ wọn; ati ki o gbe ni awọn kongẹ geometrical ijinna ninu eyi ti, ati ninu eyi ti nikan, a pato aworan le wa ni akoso, eyun, ni concourse ti refracted egungun: kẹta, ti kan ti o tobi nafu ara ibaraẹnisọrọ laarin yi awo ati awọn ọpọlọ; laisi eyiti, iṣe ti ina lori awọ ara, bi o ti wu ki o ṣe atunṣe nipasẹ ẹya ara ẹrọ , yoo padanu si awọn idi ti aibalẹ.

Agbara ti ariyanjiyan lodi si aye ti o wa , ni ibamu si Paley, lati inu ero kan ti o pe orukọ ibatan ati pe awọn onkọwe nigbamii yoo sọ idiju ti ko le dinku . Paley kọ:

Nigbati ọpọlọpọ awọn ẹya oriṣiriṣi ba ṣe alabapin si ipa kan, tabi, eyiti o jẹ ohun kanna, nigbati ipa kan ba waye nipasẹ iṣẹ apapọ ti awọn ohun elo oriṣiriṣi, amọdaju ti iru awọn ẹya tabi awọn ohun elo si ara wọn fun idi ti iṣelọpọ, nipasẹ iṣe iṣọkan wọn, ipa naa, ni ohun ti Mo pe ni ibatan; Ati nibikibi ti a ba ṣe akiyesi eyi ni awọn iṣẹ ti ẹda tabi ti eniyan, o han si mi lati gbe pẹlu rẹ ẹri ipinnu ti oye, aniyan, aworan ... gbogbo rẹ da lori awọn iṣipopada laarin, gbogbo lori eto awọn iṣe agbedemeji.

Ẹkọ nipa ẹkọ nipa ẹda jẹ apakan ti Canon ni Cambridge fun idaji ọgọrun ọdun lẹhin iku Paley . Nípa bẹ́ẹ̀, Darwin, ẹni tí ó jẹ́ akẹ́kọ̀ọ́ gboyè jáde níbẹ̀ láàárín 1827 sí 1831, kà á pẹ̀lú èrè àti “ìdùnnú púpọ̀.” Darwin ranti ariyanjiyan ibatan ti Paley nigbati o sọ ni Origin of Species : “Ti o ba le ṣe afihan pe eyikeyi ẹya ara ẹrọ ti o nipọn wa, eyiti ko ṣee ṣe nipasẹ ọpọlọpọ, ti o tẹle, awọn iyipada diẹ, ero mi yoo bajẹ patapata.

Ni awọn ọdun 1990 ọpọlọpọ awọn onkọwe sọji ariyanjiyan lati apẹrẹ . Idabalẹ naa, lekan si, ni pe awọn ẹda alãye n ṣe afihan “apẹrẹ ti oye” - wọn yatọ ati idiju pe wọn le ṣe alaye kii ṣe abajade ti awọn ilana adayeba ṣugbọn nikan bi awọn ọja ti “apẹrẹ oye.” Àwọn òǹkọ̀wé kan sọ ẹ̀dá yìí dọ́gba ní kedere pẹ̀lú Ọlọ́run alágbára gbogbo ẹ̀sìn Kristẹni àti àwọn ẹ̀sìn oníṣọ́ọ̀ṣì mìíràn. Awọn miiran, nitori pe wọn fẹ lati rii imọ-ọrọ ti apẹrẹ oye ti a kọ ni awọn ile-iwe gẹgẹ bi aropo si ilana ẹkọ ti Ìtìranyàn , yago fun gbogbo itọka ti o han gbangba si Ọlọrun lati le ṣetọju ipinya laarin ẹsin ati ijọba.

Ipe fun olupilẹṣẹ oye jẹ asọtẹlẹ lori aye ti idiju ti ko ni idinku ninu awọn ohun alumọni. NinuIwe Michael BeheApoti Dudu Darwin: Ipenija Kemikali si Ìtìranyàn (1996), eto ti o ni idiju ti ko ni idinku ni asọye bi jijẹ “ti o ni ọpọlọpọ awọn ẹya ibaramu daradara, awọn ẹya ibaraenisepo ti o ṣe alabapin si iṣẹ ipilẹ, ninu eyiti yiyọ eyikeyi apakan ninu awọn apakan fa eto naa lati dẹkun iṣẹ ṣiṣe daradara.” Awọn alatilẹyin-apẹrẹ oninuure ti ode oni ti jiyan pe awọn ọna ṣiṣe idiju ti ko le dinku ko le jẹ abajade ti Ìtìranyàn . Ni ibamu si Behe, “Niwọn igba ti yiyan adayeba le yan awọn eto ti o ti n ṣiṣẹ tẹlẹ, lẹhinna ti eto igbekalẹ a ko ba le ṣe agbekalẹ diẹdiẹ yoo ni lati dide bi ẹyọkan iṣọpọ , ni isunmọ kan, fun yiyan adayeba lati ni ohunkohun lati ṣiṣẹ.” Ni awọn ọrọ miiran, ayafi ti gbogbo awọn ẹya oju ba wa ni akoko kanna, oju ko le ṣiṣẹ; ko ṣe anfani fun oni-aye oniṣaaju lati ni retina nikan, tabi lẹnsi kan, ti awọn ẹya miiran ko ba ni. Oju eniyan, wọn pari, ko le ti wa ni igbesẹ kekere kan ni akoko kan, ni ọna pipọ nipasẹ eyiti yiyan adayeba n ṣiṣẹ.

Ẹkọ nipa apẹrẹ ọlọgbọn ti pade ọpọlọpọ awọn alariwisi, kii ṣe laarin awọn onimo ijinlẹ Ìtìranyàn nikan ṣugbọn laarin awọn onimọ-jinlẹ ati awọn onkọwe ẹsin. Àwọn ẹlẹ́kọ̀ọ́ ẹfolúṣọ̀n tọ́ka sí i pé àwọn ẹ̀yà ara àti àwọn ẹ̀yà ara mìíràn nínú àwọn ẹ̀dá alààyè kò díjú lọ́nà tí kò lè dí wọn lọ́wọ́—wọn kì í wá lójijì, tàbí kí wọ́n tètè dé. Oju eniyan ko han lojiji ni gbogbo idiju rẹ lọwọlọwọ. Ipilẹṣẹ rẹ nilo isọpọ ti ọpọlọpọ awọn ẹya jiini, ọkọọkan ni ilọsiwaju iṣẹ ti iṣaju, awọn oju ti ko ni pipe. Ní nǹkan bí ẹ̀ẹ́dẹ́gbẹ̀rin [700] egbélégbè ọdún sẹ́yìn, àwọn baba ńlá àwọn ọ̀wọ́ ẹ̀yìn òde òní ti ní àwọn ẹ̀yà ara tó ní ìmọ́lẹ̀. Ìmọ̀lára ìmọ́lẹ̀ lásán—àti, lẹ́yìn náà, oríṣiríṣi ìpele agbára ìríran—jẹ́ àǹfààní fún àwọn ohun alààyè wọ̀nyí tí ń gbé ní àyíká tí ìmọ́lẹ̀ oòrùn yí ká. Gẹgẹbi a ti sọrọ ni kikun ni isalẹ ni apakan Diversity ati iparun , awọn iru oju ti o yatọ si ti wa ni ominira ni o kere ju igba 40 ninu awọn ẹranko, eyiti o ṣe afihan ni kikun, lati awọn iyipada ti ko ni idiwọn ti o jẹ ki awọn sẹẹli kọọkan tabi awọn ẹranko ti o rọrun lati ṣe akiyesi itọsọna ti ina si oju vertebrate fafa, ti o kọja nipasẹ gbogbo awọn ẹya ara ti o wa ni agbedemeji ni idiju. Àwọn ẹlẹ́kọ̀ọ́ ẹfolúṣọ̀n ti fi hàn pé àwọn àpẹẹrẹ àwọn ètò ìṣiṣẹ́ dídíjú tí kò ṣeé díwọ̀n tí a mẹ́nu kàn nípa àwọn onímọ̀ ìjìnlẹ̀ òye—gẹ́gẹ́ bí ọ̀nà ẹ̀jẹ̀ bíokẹ́míkà ti dídín ẹ̀jẹ̀ ( wo coagulation ) tàbí mọ́tò rotary molecular, tí a ń pè ní flagellum , nípa èyí tí àwọn sẹ́ẹ̀lì kòkòrò àrùn ń gbé—kò lè dín kù rárá; dipo, awọn ẹya ti ko ni idiju ti awọn ọna ṣiṣe kanna ni a le rii ni awọn ohun alumọni ode oni.

Àwọn ẹlẹ́kọ̀ọ́ ẹfolúṣọ̀n ti tọ́ka sí bákan náà pé àìpé àti àbùkù gba gbogbo ayé tó wà láàyè. Ni oju eniyan , fun apẹẹrẹ, awọn okun iṣan oju-ara ni oju ti n ṣajọpọ lori agbegbe ti retina lati dagba iṣan opiki ati bayi ṣẹda aaye afọju; squids ati octopuses ko ni abawọn yii. Apẹrẹ ti ko ni abawọn dabi pe ko ni ibamu pẹlu olupilẹṣẹ oloye ohun gbogbo. Ni ifojusọna ibawi yii , Paley dahun pe “awọn abawọn ti o han gbangba… yẹ ki o tọka si idi kan, botilẹjẹpe a ko mọ nipa rẹ.” Awọn onimọ-imọ-imọ-imọ-imọ-ode ode oni ti ṣe awọn iṣeduro ti o jọra; Ni ibamu si Behe, “Ajiyan lati aipe fojufojusi iṣeeṣe pe oluṣeto le ni awọn idi pupọ, pẹlu ilọsiwaju imọ-ẹrọ nigbagbogbo ni ifasilẹlẹ si ipa keji.” Gbólóhùn yii, awọn onimọ-jinlẹ ti dahun, le ni iwulo ti ẹkọ ẹkọ, ṣugbọn o npa apẹrẹ ti oye jẹ arosọ ijinle sayensi , nitori pe o pese pẹlu apata ti ko ni agbara ti o ni agbara lodi si awọn asọtẹlẹ bii “oye” tabi “pipe” apẹrẹ kan yoo jẹ. Ìmọ̀ sáyẹ́ǹsì ṣe ìdánwò àwọn ìdánwò rẹ̀ nípa wíwo bóyá àwọn àsọtẹ́lẹ̀ tí a mú jáde láti inú wọn jẹ́ ọ̀ràn nínú ayé tí ó ṣeé fojú rí. Itumọ ti ko le ṣe idanwo ni agbara-iyẹn, nipasẹ akiyesi tabi idanwo-kii ṣe imọ-jinlẹ. Itumọ ti laini ero yii fun awọn ile-iwe gbogbogbo AMẸRIKA ti jẹ idanimọ kii ṣe nipasẹ awọn onimọ-jinlẹ ṣugbọn nipasẹ awọn alaiṣe-imọ-jinlẹ paapaa, pẹlu awọn oloselu ati awọn oluṣe eto imulo . Oṣiṣẹ ile-igbimọ AMẸRIKA ti o lawọ Edward Kennedy kowe ni ọdun 2002 pe “apẹrẹ oye kii ṣe imọ-jinlẹ ti imọ-jinlẹ ati, nitorinaa, ko ni aye ninu eto-ẹkọ ti awọn kilasi imọ-jinlẹ ile-iwe gbogbogbo ti orilẹ-ede wa .”

Àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì, pẹ̀lú, ti tọ́ka sí i pé kì í ṣe kìkì àwọn àìpé ń bẹ nìkan ni ṣùgbọ́n bẹ́ẹ̀ náà ni àwọn àìṣeéṣe, àbùkù, àwọn ohun àjèjì, àti ìwà ìkà ń gbilẹ̀ nínú ayé ìgbésí ayé. Fun idi eyi awọn onkọwe ẹsin ti ṣofintoto ilana ti apẹrẹ ti iṣeduro ni awọn adaye, bi paynitencence ti wọn, ṣe idanimọ bi awọn abuda Ẹda. Ọkan apẹẹrẹ ti "blunder" jẹ agbọn eniyan, eyiti o ni awọn eyin pupọ fun iwọn rẹ; awọn molars kẹta, tabi eyin ọgbọn, nigbagbogbo ni ipa ti o nilo lati yọ kuro. Níwọ̀n bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé ọ̀pọ̀ ènìyàn yóò rí i pé ó ṣòro, láti sọ pé ó kéré tán, láti sọ pé ó jẹ́ ọ̀nà kan tí ó jẹ́ ti Ọlọ́run tí oníṣẹ́ ẹ̀rọ ènìyàn tí ó dáńgájíá kò tilẹ̀ fẹ́ láti sọ, ẹfolúṣọ̀n pèsè àkọsílẹ̀ dáradára nípa àìpé yìí. Bi iwọn ọpọlọ ti n pọ si ni akoko diẹ ninu awọn baba eniyan, atunṣe timole nigbakanna ni idinku ẹrẹkẹ ki ori ọmọ inu oyun yoo tẹsiwaju lati baamu nipasẹ ọna ibimọ ti obinrin agba. Ìtìranyàn dahun si awọn iwulo oni-ara kii ṣe nipasẹ apẹrẹ ti o dara julọ ṣugbọn nipasẹ tinkering, bi o ti jẹ pe—nipa iyipada awọn ẹya ti o wa tẹlẹ laiyara nipasẹ yiyan adayeba. Laibikita awọn iyipada si bakan eniyan, ọna ibimọ obinrin naa wa ni dín pupọ fun gbigbe ni irọrun ti ori ọmọ inu oyun, ati pe ọpọlọpọ ẹgbẹẹgbẹrun awọn ọmọ ku lakoko ibimọ nitori abajade. Imọ jẹ ki eyi ni oye bi abajade ti ilọsiwaju itiranya ti ọpọlọ eniyan; Awọn obinrin ti awọn ẹranko miiran ko ni iriri iṣoro yii.

Aye ti igbesi aye pọ ni awọn iwa “iwa”. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ apẹranjẹ ń jẹ ẹran wọn láàyè; parasites run wọn alãye ogun lati inu; ni ọpọlọpọ awọn eya ti spiders ati kokoro, awọn obirin jẹ wọn oko. Àwọn ọ̀mọ̀wé akẹ́kọ̀ọ́jinlẹ̀ ìsìn nígbà àtijọ́ ti kojú irú ìwà ìkà bẹ́ẹ̀ nítorí pé ó ṣòro láti ṣàlàyé nípa ọ̀nà Ọlọ́run. Evolution, ni ọna kan, wa si igbala wọn. Ẹlẹ́kọ̀ọ́ ìsìn Pùròtẹ́sítáǹtì ìgbà ayé kan pe Darwin ní “ọ̀rẹ́ aríran,” ẹlẹ́kọ̀ọ́ ìsìn Roman Kátólíìkì kan sì kọ̀wé nípa “ẹ̀bùn tí Darwin fún ẹ̀kọ́ ìsìn.” Àwọn méjèèjì gbà pé àbájáde ẹfolúṣọ̀n, tí ó dà bíi pé ó mú àìní Ọlọ́run kúrò nínú ayé lákọ̀ọ́kọ́, nísinsìnyí ń mú àìní náà kúrò lọ́nà tí ó fini lọ́kàn balẹ̀ láti ṣàlàyé àìpé ayé gẹ́gẹ́ bí ìyọrísí ìṣètò Ọlọrun.