Rárà: Ìyàtọ̀ láàrin àwọn àtúnyẹ̀wò

Lát'ọwọ́ Wikipedia, ìwé ìmọ̀ ọ̀fẹ́
Content deleted Content added
No edit summary
k replacing Unicode code points from the private range (U+E000 to U+F8FF) by the proper combining accents
Ìlà 1: Ìlà 1:
'''Rárà'''
'''Rárà'''
I. OHUN TÍ RÁRÀ JÉ
I. OHUN TÍ RÁRÀ JẸ́
Rárà jé òkan nínú àwon ewì àbáláyè ni ilé è Yorùbá. Gégé bí mo tí se se àlàyé nínú òrò àkóso, agbègbè Ìbàdàn àti Òyó ni irú ewì báyìí tí wópò. Òun ni òkan nínú àwon ewì `tí a máa ń fi ń yin enikéni tí a bá ń sun ún fún yálà ní ìgbà tí ó bá ń se ìnáwó tàbí àríyá kan. Bí ó ti jé ohun tí a fí ń yin ènìyàn náà ni ó tún jé ohun tí a lè fi pe àkíyèsí ènìyàn sí ìwà àléébù tí ó ń hù. Bákan náà, rárà jé ònà kan tí a fi máa ń se àpónlé ènìyàn ju bí ó tí ye lo, nígbà tí a bá so pé ó se ohun tí ó dà bí eni pé ó ju agbára rè lo. Òpòlopò orúko ni a máa ń bá pàdé nínú un rárà ó sì dà bí eniàwon orúko wònyí jé orúko àwon eni àtijó tí ó jé bí i baba ńlá ènìyàn tí ó seni sílè.
Rárà jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ewì àbáláyè ni ilẹ́ ẹ̀ Yorùbá. Gẹ́gẹ́ bí mo tí ṣe ṣe àlàyé nínú ọ̀rọ̀ àkọ́sọ, agbègbè Ìbàdàn àti Ọ̀yọ́ ni irú ewì báyìí tí wọ́pọ̀. Òun ni ọ̀kan nínú àwọn ewì `tí a máa ń fi ń yin ẹnikẹ́ni tí a bá ń sun ún fún yálà ní ìgbà tí ó bá ń ṣe ìnáwó tàbí àríyá kan. Bí ó ti jẹ́ ohun tí a fí ń yin ènìyàn náà ni ó tún jẹ́ ohun tí a lè fi pe àkíyèsí ènìyàn sí ìwà àléébù tí ó ń hù. Bákan náà, rárà jẹ́ ọ̀nà kan tí a fi máa ń ṣe àpọ́nlé ènìyàn ju bí ó tí yẹ lọ, nígbà tí a bá sọ pé ó ṣe ohun tí ó dà bí ẹni pé ó ju agbára rẹ̀ lọ. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ orúkọ ni a máa ń bá pàdé nínú un rárà ó sì dà bí ẹniàwọn orúkọ wọ̀nyí jẹ́ orúkọ àwọn ẹni àtijọ́ tí ó jẹ́ bí i baba ńlá ènìyàn tí ó ṣẹni sílẹ̀.
Nítorí pé òrò iyìn àti èpón la máa ń bá pàdé nínú un rárà, èyí máa ń mú inú àwon ènìyàn tí ó bá ń gbó rárà náà dùn, orí a sì máa wu. Ní ààrin orí wíwú àti yíyá báyìí ni àwon ènìyàn tí à ń sun rárà fún yíò tí máa fún àwon asunrárà náà ní èbùnwon bá rò pé ó tówon.
Nítorí pé ọ̀rọ̀ iyìn àti ẹ̀pọ́n la máa ń bá pàdé nínú un rárà, èyí máa ń mú inú àwọn ènìyàn tí ó bá ń gbọ́ rárà náà dùn, orí a sì máa wu. Ní ààrin orí wíwú àti yíyá báyìí ni àwọn ènìyàn tí à ń sun rárà fún yíò tí máa fún àwọn asunrárà náà ní ẹ̀bùnwọn bá rò pé ó tọ́wọn.
Rárà sísun báyìí pé orisI méjì tàbí méta ni agbègbè ibi tí won ti ń suún. OrísI kan ni àwon èyí tí obìnrin-ilé máa ń sun. tí àwon obìnrin ilé wònyí kò ń se gbogbo ìgbà. Ìgbà tí omo-ilé kan okùnrin tàbí omo-osu, tàbí òkan nínú àwon ìyàwó ilé bá ń se ìnáwó ni won tóó sun ti won. OrísI kejì nit i àwon okùnrin tí ó máa ń lu sèkèrè. Àwon eni keta ni àwon okùnrin tí kò ń lú sí tiwon.
Rárà sísun báyìí pé oriṣI méjì tàbí mẹ́ta ni agbègbè ibi tí wọn ti ń suún. OríṣI kan ni àwọn èyí tí obìnrin-ilé máa ń sun. tí àwọn obìnrin ilé wọ̀nyí kò ń ṣe gbogbo ìgbà. Ìgbà tí ọmọ-ilé kan ọkùnrin tàbí ọmọ-osu, tàbí ọ̀kan nínú àwọn ìyàwó ilé bá ń ṣe ìnáwó ni wọn tóó sun ti wọn. OríṣI kejì nit i àwọn ọkùnrin tí ó máa ń lu ṣẹ̀kẹ̀rẹ̀. Àwọn ẹni kẹta ni àwọn ọkùnrin tí kò ń lú sí tiwọn.




II. ÌGBÀ TÍ A MÁA N SUN RÁRÀ
II. ÌGBÀ TÍ A MÁA Ǹ SUN RÁRÀ
Jákèjádò ilè e Yorùbá, ó ní ìgbà tí a máa ń sába ń kéwì. Gégé bí mo ti so nínú òrò àkóso àti bí òwe àwon Yorùbá tí ó so wí pé “Èsé kì í sé lásán”, bákan náà ni fún rárà, a kì í déédé sun rárà láìjé pé ó ni nnkankan pàtàkì tí à ń se.
Jákèjádò ilẹ̀ Yorùbá, ó ní ìgbà tí a máa ń sába ń kéwì. Gẹ́gẹ́ bí mo ti sọ nínú ọ̀rọ̀ àkọ́sọ àti bí òwe àwọn Yorùbá tí ó sọ wí pé “Ẹ̀ṣẹ́ kì í ṣẹ́ lásán”, bákan náà ni fún rárà, a kì í déédé sun rárà láìjẹ́ pé ó ni nǹkankan pàtàkì tí à ń ṣe.


Gégé bí a ti rí i àti bí a se gbó láti enu àwon asunrárà tí a wádìí lódò o wón, àwon àsìkò tí a máa ń sun rárà je àsìkò ti a bá ń se àríyá tàbí àjoyò. Gégéàwon asunrárà Aláàfin ìlú Òyó tí wo, ó jé ìwá àti ìse won láti máa lò ó sun rárà fún Aláafìn ní ànfin rè. Léhìn ti ààfin sísun fún yìí, won a tún máa sún tèlé oba yìí bí ó bá ńloìdálè kan. Wón ń se èyí kí àwon enioba náà kojá ni ìlú u wonmó eni tí ń kojá lo.
Gẹ́gẹ́ bí a ti rí i àti bí a ṣe gbọ́ láti ẹnu àwọn asunrárà tí a wádìí lọ́dọ̀ wọ́n, àwọn àsìkò tí a máa ń sun rárà jẹ àsìkò ti a bá ń ṣe àríyá tàbí àjọyọ̀. Gẹ́gẹ́àwọn asunrárà Aláàfin ìlú Ọ̀yọ́ tí wo, ó jẹ́ ìwá àti ìṣe wọn láti máa lọ̀ ọ́ sun rárà fún Aláafìn ní àǹfin rẹ̀. Lẹ́hìn ti ààfin sísun fún yìí, wọn a tún máa sún tẹ̀lé ọba yìí bí ó bá ńlọìdálẹ̀ kan. Wọ́n ń ṣe èyí kí àwọn ẹniọba náà kọjá ni ìlú u wọnmọ́ ẹni tí ń kọjá lọ.
Ní ìlú Òyó àti Ìbàdàn, ó dà bí eni pé a ya ojó kan sótò fún rárà sísun yìí. Ojó yìí ní à ń pè ní ojó o Jímóò Olóyin. Ojó yìí máa ń pé ní ojo kokàndílógbòn sí ara won. Ojó yìí ni á gbó pé ó se pàtàkì nínú ìkà osù àwon Yorùbá. Ojó yìí ni òpòlopò ìdílé wá sí ààrin ìlú láti oko tí wón ń gbé yálà láti wá so ìpàdé e mòlébí tàbí láti wá se ohun pàtàkì míràn. Ní ojó yìí, àwon ènìyàn máa ń pò nínú ìlú jú bí ó se máa ń wà télè lo.
Ní ìlú Ọ̀yọ́ àti Ìbàdàn, ó dà bí ẹni pé a ya ọjọ́ kan sọ́tọ̀ fún rárà sísun yìí. Ọjọ́ yìí ní à ń pè ní ọjọ́ Jímọ́ọ̀ Ọlóyin. Ọjọ́ yìí máa ń pé ní ọjọ kọkàndílọ́gbọ̀n sí ara wọn. Ọjọ́ yìí ni á gbọ́ pé ó ṣe pàtàkì nínú ìkà oṣù àwọn Yorùbá. Ọjọ́ yìí ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìdílé wá sí ààrin ìlú láti oko tí wọ́n ń gbé yálà láti wá ṣo ìpàdé e mọ̀lẹ́bí tàbí láti wá ṣe ohun pàtàkì míràn. Ní ọjọ́ yìí, àwọn ènìyàn máa ń pọ̀ nínú ìlú jú bí ó ṣe máa ń wà tẹ́lẹ̀ lọ.
Òyóojó Jímóò Olóyin yìí, àwon asunrárà náà yíò máa káàkiri ilé awon Òyó Mèsì àti àwon ìjoyé ìlú yókù. Léhìn ti èyí won ó padà sí àafin láti wá jókòó sí ojú aganjú. Níhìín ni won yíò tí máa sun rárà kí gbogbo àwon àlejò tí ó bá ń lo kí Aláàfin. Wón ń se èyí láti lè rí èbùn gbà lówó àwon àlejò náà; àti láti lè jé kí Aláàfin mo irú àlejò tí ń bò.
Ọ̀yọ́ọjọ́ Jímọ́ọ̀ Olóyin yìí, àwọn asunrárà náà yíò máa káàkiri ilé awọn Ọ̀yọ́ Mèsì àti àwọn ìjoyé ìlú yókù. Lẹ́hìn ti èyí wọn ó padà sí àafin láti wá jókòó sí ojú aganjú. Níhìín ni wọn yíò tí máa sun rárà kí gbogbo àwọn àlejò tí ó bá ń lọ kí Aláàfin. Wọ́n ń ṣe èyí láti lè rí ẹ̀bùn gbà lọ́wọ́ àwọn àlejò náà; àti láti lè jẹ́ kí Aláàfin mọ irú àlejò tí ń bò.
Bákan náà a gbó pé ní ayé àtijó ní ìgbà tí ogun wópòilè Yorùbá, àwon jagunjagun máa ń ní asunrárà tí í máa sun rárà tèwonwonńlo sí ogun1. Mo rò pé wón ń se èyí láti lé fún àwon jagunjagun náà ní ìsírí. Bákan náà wón a tún máa so fún won bí ó ti se yewón se lójú ogun.
Bákan náà a gbọ́ pé ní ayé àtijọ́ ní ìgbà tí ogun wọ́pọ̀ilẹ̀ Yorùbá, àwọn jagunjagun máa ń ní asunrárà tí í máa sun rárà tẹ̀wọnwọnńlọ sí ogun1. Mo rò pé wọ́n ń ṣe èyí láti lé fún àwọn jagunjagun náà ní ìṣírí. Bákan náà wọ́n a tún máa sọ fún wọn bí ó ti ṣe yẹwọ́n ṣe lójú ogun.
Léhìn ti kí a sún rárà fún àwon oba, òpòlopò ìgbà tí a tún ń sun rárà jé àwon àsìkò ìnáwó tàbí àríyá. Ni ìgbà tí ènìyàn bá ń se Ìgbéyàwó àwon onírárà a máa sun rárà fún onínàwó náà. Fún àpeere ni ibi ìyàwó tí àwon obìnrin bá ń sun rárà fún eni tí ń gbé Ìyàwó náà won ó máa wí báyìí:
Lẹ́hìn ti kí a sún rárà fún àwọn ọba, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìgbà tí a tún ń sun rárà jẹ́ àwọn àsìkò ìnáwó tàbí àríyá. Ni ìgbà tí ènìyàn bá ń ṣe Ìgbéyàwó àwọn onírárà a máa sun rárà fún onínàwó náà. Fún àpẹẹrẹ ni ibi ìyàwó tí àwọn obìnrin bá ń sun rárà fún ẹni tí ń gbé Ìyàwó náà wọn ó máa wí báyìí:
E mòmò seun mì o
mọ̀mọ̀ ṣeun mì o
Torí enisúpó
Torí ẹniṣúpó
Opó laá pósú
Opó laá póṣú
Èèyàn tó gbègbà,
Èèyàn tó gbẹ̀gbà,
Aá pé n bégbà ló gbà.
Aá pé n bẹ́gbà ló gbà.
Ògo dodo nìyàwó alé àná,
Ògo dodo nìyàwó alẹ́ àná,
Omo ‘Bísí Adé.
Ọmọ ‘Bísí Adé.
Omo lójúu Lájùnmòké,
Ọmọ lójúu Lájùnmọ̀kẹ́,


Ọmọ Gẹ́gẹ́ọlá,
Omo Gégéolá,


Abiamo ò mi Àjàmú,
Abiamọ ọ̀ mi Àjàmú,


Ení gbé ‘yàwó sògo dodo”,
Ẹní gbé ‘yàwó ṣògo dodo”,
Ìgbà tí a tún máa ń sun rárà ni ibi ìnáwó ìsomo lórúko. Irú ìsomolórúko yìí gbódò jé èyí tí a se tìlù tìfon. Bákan náà bí a bá ń sin òkú àgbàlagbà ó lè jé ìyá, bàbá, tàbí ègbón eni. Ju gbogbo rè lo, ibi tí a bá gbé ń se nnkan tí ó lè mú ìdùnnú lowo, yálà ilé sísí ní tàbí ìwuyè ni a ti i máa ń rí àwon asunrárà.
Ìgbà tí a tún máa ń sun rárà ni ibi ìnáwó ìsọmọ lórúkọ. Irú ìsọmọlórúkọ yìí gbọ́dọ̀ jẹ́ èyí tí a ṣe tìlù tìfọn. Bákan náà bí a bá ń sin òkú àgbàlagbà ó lè jẹ́ ìyá, bàbá, tàbí ẹ̀gbọ́n ẹni. Ju gbogbo rẹ̀ lọ, ibi tí a bá gbé ń ṣe nǹkan tí ó lè mú ìdùnnú lọwọ, yálà ilé ṣíṣí ní tàbí ìwuyè ni a ti i máa ń rí àwọn asunrárà.
Ní ayé ìsin yìí a tún máa ń rí àwon asunrárà nì ìgbà tí àwon ènìyàn bá ń se odún. Nínú odún iléyá ti àwon mùsùlùmí tàbí odún un kérésìmesì tí àwon onígbàgbó, àwon onírárà a máa káàkiri ilé àwon elésìn wònyi, láti kí wonodún nípa rárà sisun. Àwon olódún wonyí yìò sì máa fún àwon asunrárà náà lébùn. Àwon asunrárà okùnrin tí ó máa ń fi rárà se isé se ni wón máa ń ya ilé kiri láti sun rárà.
Ní ayé ìsin yìí a tún máa ń rí àwọn asunrárà nì ìgbà tí àwọn ènìyàn bá ń ṣe ọdún. Nínú ọdún iléyá ti àwọn mùsùlùmí tàbí ọdún un kérésìmesì tí àwọn onígbàgbọ́, àwọn onírárà a máa káàkiri ilé àwọn ẹlẹ́sìn wọ̀nyi, láti kí wọnọdún nípa rárà sisun. Àwọn ọlọ́dún wọǹyí yìò sì máa fún àwọn asunrárà náà lẹ́bùn. Àwọn asunrárà ọkùnrin tí ó máa ń fi rárà ṣe iṣẹ́ ṣe ni wọ́n máa ń ya ilé kiri láti sun rárà.


* S.E. Láníyan (1975), ‘Rárà’, DALL, OAU, Ifè, Nigeria.
* S.E. Láníyan (1975), ‘Rárà’, DALL, OAU, Ifẹ̀, Nigeria.


[[Ẹ̀ka:Yoruba]]
[[Ẹ̀ka:Yoruba]]

Àtúnyẹ̀wò ní 13:54, 13 Oṣù Kẹ̀sán 2017

Rárà I. OHUN TÍ RÁRÀ JẸ́ Rárà jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ewì àbáláyè ni ilẹ́ ẹ̀ Yorùbá. Gẹ́gẹ́ bí mo tí ṣe ṣe àlàyé nínú ọ̀rọ̀ àkọ́sọ, agbègbè Ìbàdàn àti Ọ̀yọ́ ni irú ewì báyìí tí wọ́pọ̀. Òun ni ọ̀kan nínú àwọn ewì `tí a máa ń fi ń yin ẹnikẹ́ni tí a bá ń sun ún fún yálà ní ìgbà tí ó bá ń ṣe ìnáwó tàbí àríyá kan. Bí ó ti jẹ́ ohun tí a fí ń yin ènìyàn náà ni ó tún jẹ́ ohun tí a lè fi pe àkíyèsí ènìyàn sí ìwà àléébù tí ó ń hù. Bákan náà, rárà jẹ́ ọ̀nà kan tí a fi máa ń ṣe àpọ́nlé ènìyàn ju bí ó tí yẹ lọ, nígbà tí a bá sọ pé ó ṣe ohun tí ó dà bí ẹni pé ó ju agbára rẹ̀ lọ. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ orúkọ ni a máa ń bá pàdé nínú un rárà ó sì dà bí ẹni pé àwọn orúkọ wọ̀nyí jẹ́ orúkọ àwọn ẹni àtijọ́ tí ó jẹ́ bí i baba ńlá ènìyàn tí ó ṣẹni sílẹ̀.

Nítorí pé ọ̀rọ̀ iyìn àti ẹ̀pọ́n la máa ń bá pàdé nínú un rárà, èyí máa ń mú inú àwọn ènìyàn tí ó bá ń gbọ́ rárà náà dùn, orí a sì máa wu. Ní ààrin orí wíwú àti yíyá báyìí ni àwọn ènìyàn tí à ń sun rárà fún yíò tí máa fún àwọn asunrárà náà ní ẹ̀bùn tí wọn bá rò pé ó tọ́ sí wọn.

Rárà sísun báyìí pé oriṣI méjì tàbí mẹ́ta ni agbègbè ibi tí wọn ti ń suún. OríṣI kan ni àwọn èyí tí obìnrin-ilé máa ń sun. tí àwọn obìnrin ilé wọ̀nyí kò ń ṣe gbogbo ìgbà. Ìgbà tí ọmọ-ilé kan ọkùnrin tàbí ọmọ-osu, tàbí ọ̀kan nínú àwọn ìyàwó ilé bá ń ṣe ìnáwó ni wọn tóó sun ti wọn. OríṣI kejì nit i àwọn ọkùnrin tí ó máa ń lu ṣẹ̀kẹ̀rẹ̀. Àwọn ẹni kẹta ni àwọn ọkùnrin tí kò ń lú sí tiwọn.


II. ÌGBÀ TÍ A MÁA Ǹ SUN RÁRÀ Jákèjádò ilẹ̀ ẹ Yorùbá, ó ní ìgbà tí a máa ń sába ń kéwì. Gẹ́gẹ́ bí mo ti sọ nínú ọ̀rọ̀ àkọ́sọ àti bí òwe àwọn Yorùbá tí ó sọ wí pé “Ẹ̀ṣẹ́ kì í ṣẹ́ lásán”, bákan náà ni fún rárà, a kì í déédé sun rárà láìjẹ́ pé ó ni nǹkankan pàtàkì tí à ń ṣe.

Gẹ́gẹ́ bí a ti rí i àti bí a ṣe gbọ́ láti ẹnu àwọn asunrárà tí a wádìí lọ́dọ̀ ọ wọ́n, àwọn àsìkò tí a máa ń sun rárà jẹ àsìkò ti a bá ń ṣe àríyá tàbí àjọyọ̀. Gẹ́gẹ́ bí àwọn asunrárà Aláàfin ìlú Ọ̀yọ́ tí wo, ó jẹ́ ìwá àti ìṣe wọn láti máa lọ̀ ọ́ sun rárà fún Aláafìn ní àǹfin rẹ̀. Lẹ́hìn ti ààfin sísun fún yìí, wọn a tún máa sún tẹ̀lé ọba yìí bí ó bá ńlọ sí ìdálẹ̀ kan. Wọ́n ń ṣe èyí kí àwọn ẹni tí ọba náà kọjá ni ìlú u wọn lè mọ́ ẹni tí ń kọjá lọ.

Ní ìlú Ọ̀yọ́ àti Ìbàdàn, ó dà bí ẹni pé a ya ọjọ́ kan sọ́tọ̀ fún rárà sísun yìí. Ọjọ́ yìí ní à ń pè ní ọjọ́ ọ Jímọ́ọ̀ Ọlóyin. Ọjọ́ yìí máa ń pé ní ọjọ kọkàndílọ́gbọ̀n sí ara wọn. Ọjọ́ yìí ni á gbọ́ pé ó ṣe pàtàkì nínú ìkà oṣù àwọn Yorùbá. Ọjọ́ yìí ni ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìdílé wá sí ààrin ìlú láti oko tí wọ́n ń gbé yálà láti wá ṣo ìpàdé e mọ̀lẹ́bí tàbí láti wá ṣe ohun pàtàkì míràn. Ní ọjọ́ yìí, àwọn ènìyàn máa ń pọ̀ nínú ìlú jú bí ó ṣe máa ń wà tẹ́lẹ̀ lọ.

Ní Ọ̀yọ́ ní ọjọ́ Jímọ́ọ̀ Olóyin yìí, àwọn asunrárà náà yíò máa káàkiri ilé awọn Ọ̀yọ́ Mèsì àti àwọn ìjoyé ìlú yókù. Lẹ́hìn ti èyí wọn ó padà sí àafin láti wá jókòó sí ojú aganjú. Níhìín ni wọn yíò tí máa sun rárà kí gbogbo àwọn àlejò tí ó bá ń lọ kí Aláàfin. Wọ́n ń ṣe èyí láti lè rí ẹ̀bùn gbà lọ́wọ́ àwọn àlejò náà; àti láti lè jẹ́ kí Aláàfin mọ irú àlejò tí ń bò.

Bákan náà a gbọ́ pé ní ayé àtijọ́ ní ìgbà tí ogun wọ́pọ̀ ní ilẹ̀ Yorùbá, àwọn jagunjagun máa ń ní asunrárà tí í máa sun rárà tẹ̀ lé wọn bí wọn bá ńlọ sí ogun1. Mo rò pé wọ́n ń ṣe èyí láti lé fún àwọn jagunjagun náà ní ìṣírí. Bákan náà wọ́n a tún máa sọ fún wọn bí ó ti ṣe yẹ kí wọ́n ṣe lójú ogun.

Lẹ́hìn ti kí a sún rárà fún àwọn ọba, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìgbà tí a tún ń sun rárà jẹ́ àwọn àsìkò ìnáwó tàbí àríyá. Ni ìgbà tí ènìyàn bá ń ṣe Ìgbéyàwó àwọn onírárà a máa sun rárà fún onínàwó náà. Fún àpẹẹrẹ ni ibi ìyàwó tí àwọn obìnrin bá ń sun rárà fún ẹni tí ń gbé Ìyàwó náà wọn ó máa wí báyìí:


Ẹ mọ̀mọ̀ ṣeun mì o

Torí ẹni tó ṣúpó

Opó laá póṣú

Èèyàn tó gbẹ̀gbà,

Aá pé n bẹ́gbà ló gbà.

Ògo dodo nìyàwó alẹ́ àná,

Ọmọ ‘Bísí Adé.

Ọmọ lójúu Lájùnmọ̀kẹ́,

Ọmọ Gẹ́gẹ́ọlá,

Abiamọ ọ̀ mi Àjàmú,

Ẹní gbé ‘yàwó ṣògo dodo”,

Ìgbà tí a tún máa ń sun rárà ni ibi ìnáwó ìsọmọ lórúkọ. Irú ìsọmọlórúkọ yìí gbọ́dọ̀ jẹ́ èyí tí a ṣe tìlù tìfọn. Bákan náà bí a bá ń sin òkú àgbàlagbà ó lè jẹ́ ìyá, bàbá, tàbí ẹ̀gbọ́n ẹni. Ju gbogbo rẹ̀ lọ, ibi tí a bá gbé ń ṣe nǹkan tí ó lè mú ìdùnnú lọwọ, yálà ilé ṣíṣí ní tàbí ìwuyè ni a ti i máa ń rí àwọn asunrárà.

Ní ayé ìsin yìí a tún máa ń rí àwọn asunrárà nì ìgbà tí àwọn ènìyàn bá ń ṣe ọdún. Nínú ọdún iléyá ti àwọn mùsùlùmí tàbí ọdún un kérésìmesì tí àwọn onígbàgbọ́, àwọn onírárà a máa káàkiri ilé àwọn ẹlẹ́sìn wọ̀nyi, láti kí wọn kú ọdún nípa rárà sisun. Àwọn ọlọ́dún wọǹyí yìò sì máa fún àwọn asunrárà náà lẹ́bùn. Àwọn asunrárà ọkùnrin tí ó máa ń fi rárà ṣe iṣẹ́ ṣe ni wọ́n máa ń ya ilé kiri láti sun rárà.

  • S.E. Láníyan (1975), ‘Rárà’, DALL, OAU, Ifẹ̀, Nigeria.