Thirteenth Amendment to the United States Constitution

Atunse ofin ketala (Atunse ofin XIII) si ofin orile-ede Amẹrika tí fòpin sí oko ẹrú ati ìsìnrú ìlú lainidii, àyàfi kojẹ bi ìjìyà fún ẹ̀ṣẹ̀ kan . Àtúnṣe náà wa síi imusẹ nípasẹ ile amòfin àgba ni Ọjọ́ kẹjọ, Oṣù Kẹrin, Ọdún 1864, nípasẹ Ilè Àwọn Aṣojú orile ede ni Ọjọ kọkànlélọ́gbọ̀n Oṣù Kìnní , Ọdún 1865, àti pe o fọwọ́sí àwon ìbéèrè nipa awọn ipinlẹ mẹ́tàdinlọ́gbọ̀n nínú àwọn ìpínlẹ̀ mẹ́rindinlógójì ti wọn bèérè fún ni ọjọ́ kẹfà Oṣù Kejìlá , ọdún 1865, o si kéde ni ọjọ́ kéjìdínlógún Oṣù Kejìlá , ọdun 1865. O jẹ àkọkọ ti Àwọn Atunse Tuntun mẹta ti a gbà ni atẹle Ogun Abele Amẹrika .

Ààrẹ Abraham Lincoln ṣe Ìkéde ìbọ́kùn lọrùn ẹrú, tó múlẹ ní Ọjọ́ kínní oṣù kínní, ọdún 1863, pé àwọn ẹrú tin bẹ ni awọn agbègbè tí àwọn ìjọba n darí (àti ní àpapọ̀ gbogbo ẹrú) gbà òmìnira. Nigbati wọn salọ si awọn ìlú t'in ṣe ibasepọ tabi awọn ologun àpapọ (pẹlu àwọn ẹrú tẹlẹ) ni ìlọsíwájú gúúsù, ìtúsilẹ̀ waye laisi ìwúrí fún àwọn ti wọn ni wọn tẹ́lẹ̀. Texas jẹ ipinlẹ ẹrú tí àwọn ìjọba n dari to kẹhin, nibiti a ti kede imusẹ ti ìkéde náà ni ọjọ kọkàndínlógún Oṣu Keje, Ọdun 1865 . Ni awọn agbegbe ti o ni ẹru ti ìṣàkóso nípasẹ àwọn ológun àpapọ ni ọjọ́ kínní Oṣu Kinni, Ọdun 1863, a lo igbese ipinlẹ lati fopin si oko ẹrú. Awọn ti wọn yọ kúrò jẹ Kentucky àti Delaware, níbití oko ẹrú chattel ati indentured servitude ti pari nikẹhin nipasẹ Atunse Kẹtala ni Oṣu Kejìlá ọdún 1865.

Ni ìtakò si àwọn àtúnṣe míìràn, Àtúnṣe Kẹtala ti ṣọwọn tí o tọka si ofin ọran, ṣugbọn o ti lo lati kọlu peonage ati diẹ ninu awọn iyasọtọ ti o da lori ìjẹ̀ bi “awọn ami ati awọn iṣẹlẹ oko ẹrú”. Atunse kẹtala tun ti pé láti fi àgbàrá fún Ilè aṣòfin ìjọba láti ṣe àwọn òfin tó lòdì si àwọn iru ẹrú ode oni, gẹgẹbi gbigbe kakiri ibalopo .

Láti ìbẹ̀rẹ̀ rẹ̀ ní ọdún 1776, Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà ti pín sí àwọn ìpínlẹ̀ tó fàyè gba ìfiniṣẹrú àti àwọn ìpínlẹ̀ ti kò fàyè gba . Ifinisẹru ni a mọ ni gbangba ni ofin atilẹba ni àwọn ìpèsè bii Ijẹwọgbigba Mẹta-karun (Apá I, Abala 2, Ìpín 3), eyiti o pese pe idamẹta-marun ti àwọn olùgbé ti ipinlẹ kọ̀ọ̀kan (“awọn eniyan miiran”) ni lati ṣafikun si awọn olugbe ọfẹ rẹ fun awọn idi ti ipin áwọn ijoko ni Ilu Amẹrika ati awọn asojú fún àwọn oludibo laarin awọn ipinlẹ . Ẹrú Ìsálà (Apa IV, Abala 2, Ìpín 3) pese pe àwọn ẹrú ti o wa lábẹ́ àwọn òfin ti ìpínlè kàn ti o sálọ si ilu míìràn ko di òmìnira, ṣùgbọ́n wọn jẹ ẹrú.

Bi o tilẹ jẹ pe awọn ẹrú tin bẹ ni abẹ ilẹ̀ ìjọba jẹ mílíọ̀nù mẹta ti ni òmìnira níkẹyìn nítorí àbájáde Ìkéde Ìmúdanilójú ti Lincoln, ipo wọn lẹhin ogun ko ni ìdánilójú. Lati rii dájú pé imukuro kọjá ipenija òfin, àtúnṣe si òfin ti wọn kọ kalẹ . Ni ọjọ́ kẹjọ Oṣu Kẹrin, Ọdun 1864, Ilé-ìgbìmọ̀ ṣe àtúnṣe kan lati fòpin si oko ẹrú. Lẹhin ibo kan ti ko ni aṣeyọri ati idari isofin nlá nipasẹ ìṣàkóso ti Lincoln, Ile náà tẹlé ìlànà ni ọjọ́ kọkànlelọ́gbọ̀n Oṣu Kinni, Ọdún 1865. Iwọn naa jẹ ifọwọsi ni kíákíá nipasẹ gbogbo awọn ipinlẹ Ariwa, pẹlú ònkà ti o to fun awọn ipinlẹ aala titi di iku Alakoso Lincoln . Síbẹ̀síbẹ̀, ifọwọsi wa nípasẹ arọ́pò rẹ, Alàkóso Andrew Johnson, ẹnití o gbà àwọn ìpínlẹ̀ Gúsù ti “atunṣe” ti Alabama, ni Ariwa Carolina, ati Georgia níyànjú láti gbà, èyítí o mu kíkà náà si àwọn ìpínlẹ̀ 27, ti o yọri si gbígbà rẹ ṣáájú òpin 1865.

Bi o tilẹ jẹ pe Àtúnṣe naa ti fopin si isinru ni gbogbo orilẹ-ede Amẹrika, diẹ ninu àwọn aláwọ̀ dudu ilẹ Améríkà, pàápàá ni Gúsù, ni a tẹriba si àwọn irú iṣẹ aiṣedééde míìràn, gẹgẹbi lábẹ́ Awọn koodu Dudu . Wọn tún jẹ olufaragba ti ìwa-ìpa ti o ga julọ ti awọn alawo funfun, imufin ofin yiyan, ati awọn àìlera míìràn. Púpọ iru awọn ilokulo bẹ ni a fún ni ideri nípasẹ iyasọtọ iṣẹ ijiya ti Àtúnṣe.

Ẹrú ni United States

Awọn aworan Abolitionist ni idojukọ lori awọn iwa ika si awọn ẹrú. (Fọto ti Peteru, 1863.)

Ifiranṣẹ wa ati pe o jẹ ofin ni Orilẹ-ède Amẹrika ti wọn dáa sílẹ ni ọdún 1776. O ti fi ìdí rẹ mulẹ nípasẹ imunisin Ilu Yuroopu ni gbogbo atilẹba awọn ileto Amẹrika mẹtala ti Ilu Gẹẹsi ti Ilu Gẹẹsi . Ṣaaju Atunse Mẹtala, Orilẹ èdè Amẹrika ko lo awọn ọrọ naa ni gbangba bi ẹrú tabi ẹru ṣùgbọ́n pẹlu ọ̀pọlọpọ àwọn ìpèsè nípa awọn eniyan ti ko ni ominira . Àwọn Ibajẹ Mẹta-karun, Apá I, Abala 2, Ìpín  3 ti Orilẹ-ede, ti o pin aṣojú àwọn òfin ti o da lori “gbogbo ounká ti Àwọn ènìyàn olominira” ati “meta-marun ti gbogbo Àwọn ènìyàn miiran”. Abala yii jẹ àdéhùn láàrin àwọn olóṣèlú Gúsù ti o fẹ fun àwon ọmọ Alawọ dúdú-Amẹrika ti o jẹ ẹrú lati ka bi 'eniyan' fun aṣoju ìgbìmọ̀ ijọba ati awọn olóṣèlú Àríwá kọ awọn wọnyi nitori ibakẹ́dun ti àgbàrá púpọ fun Gúsù, nitori aṣojú ninu Ile aṣòfin ìjọba tuntun yoo da lori olugbe ni idakeji si ìbò-kan-fun-ipinle-kan ni iṣaaju Continental Congress . Labẹ Ẹru Iṣilọ, Apa IV, Abala 2, Ìpín 3, “Ko si ènìyàn ti o wáyé si Iṣẹ tabi Iṣẹ ni Ipinlẹ kan” yoo ni òmìnira nípasẹ sí salọ si ibo míìràn . Apa I, Abala 9, Ìpín 1 gba Ile aṣòfin ìjọba láàyè láti ṣe ofin ti o lòdì si " Igbewọle ti Awọn eniyan ", eyiti kii yoo kọja titi di ọdun 1808. Sibẹsibẹ, fun awọn idi ti Atunse Karun - èyítí o sọ pe “Ko si ènìyàn ti yoo ... ni finnufindo ìgbésí aye, òmìnira, tàbí ohun-ini, laisi ilana ti ofin” — àwọn ẹrú ni a loye bi ohun-iní. Botilẹjẹpe awọn abolitionists lo Atunse Karun lati jiyan lodi si ifi, o di apakan ti ipilẹ ofin ni Dred Scott v. Sandford (1857) fun itọju awọn ẹrú bi ohun-ini.