Àtọ̀sí ajá

Lát'ọwọ́ Wikipedia, ìwé ìmọ̀ ọ̀fẹ́
Àtọ̀sí ajá
Àtọ̀sí ajáAwọn alefọ àwọ̀ lori ọwọ́, ti wiwọle si inu ara kokoro àrùn Ṣistosoma nfa.
Àtọ̀sí ajáAwọn alefọ àwọ̀ lori ọwọ́, ti wiwọle si inu ara kokoro àrùn Ṣistosoma nfa.
Awọn alefọ àwọ̀ lori ọwọ́, ti wiwọle si inu ara kokoro àrùn Ṣistosoma nfa.
Ìpínsọ́wọ̀ àti àwọn òkunfà ìta
ICD/CIM-10B65. B65.
ICD/CIM-9120 120
MedlinePlus001321

Àtọ̀sí ajá (ti a tun mọ si bilhasia, ibà igbín, ati Ibà katayama)[1][2] jẹ àrùn ti awọn aràn ti o nfa ijamba fun ara ti irúṢistosoma. O le yọ ọpa ti o ngbe ìtọ̀ tabi awọn ifunlẹnu. Awọn ààmì idamọ aisan le ni ninu inu ti o dun ni, igbẹ-ọrin, igbẹ ti o ni ẹ̀jẹ̀ ninu, tabi ẹ̀jẹ̀ ninu ìtọ̀. Fun awọn ti wọn ti ni ikọlu fun igba pipẹ, ẹdọ le bajẹ, kidirin le d’aṣẹ silẹ, ailebimọ, tabi jẹjẹrẹ apo-ìtọ̀ le waye. Ninu awọn ọmọde o le fa ifasẹyin fun idagbasoke ati iṣoro ẹkọ kikọ.[3]

Okunfa[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Àrùn yìí maa ntan nipa nini ifarakan omi ti o ni awọn kokoro ti o nfa àrùn ninu. Awọn kokoro ti o nfa àrùn ni a maa jọwọ lati ìgbín omi ti o ti ni ikọlu. Àrùn yìí wọpọ laarin awọn ọmọde ni awọn orilẹ-ede ti o ṣẹṣẹ ndagbasoke nitori ti o ṣee ṣe lati ṣere ninu omi ti o ti ni àrùn. Awọn ẹgbẹ miiran ti o wa ninu ewu ti o ga ni awọn agbẹ, awọn apẹja, ati awọn ti o nlo omi ti o ti ni àrùn fun iṣẹ oòjọ́ wọn.[3] Ohun wa ninu ẹgbẹ awọn ikọlu aràn.[4] Ayẹwo nwaye nipa riri awọn ẹyin kokoro àrùn naa ninu itọ eniyan tabi ninu igbẹ. A tun le jẹrisii nipa rírí antibodies lodi si àrùn naa ninu ẹ̀jẹ̀.[3]

Didena ati Abojuto[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Awọn ọna lati dena àrùn naa ni ninu mimu gberu nini aaye si omi ti o mọ́ ati di din iye awọn ìgbín ku. Ni awọn agbegbe ti àrùn naa ti wọpọ a le ṣe itọju gbogbo ẹgbẹ papọ lẹẹkan naa ati l’ọdọọdun fun àrùn naa pẹlu ogun praziquantel. A nṣe eyi lati din iye awọn eniyan ti o ni ikọlu ku ati pe nipa bẹẹ ki a din titan kiri àrùn naa ku. Praziquantel tun jẹ itọju ti Ajọ Ilera Lagbaye (World Health Organization) gba n’imọran fun awọn ti a mọ wipe wọn ti ni ikọlu.[3]

Imọ nipa titan kiri àrùn[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Àtọ̀sí ajá nyọ o to miliọnu eniyan mẹwa le ni igba (210)lẹnu ni gbogbo agbaye,[5] ati iye eniyan bíi ẹgbẹrun mejila (12,000)[6] si ẹgbẹrunlọgọrunmeji (200,000) ni o nku nipasẹ rẹ l’ọdun.[7] Àrùn yìí wọpọ julọ ni Afrika, ati pẹlu ni Aṣia ati Gusu Amẹrika.[3] Bíi miliọnu ẹ̀ẹ́dẹ̀gbẹ̀rin (700) eniyan, ni awọn orilẹ-ede ti o le ni aadọrin (70), ni o ngbe ni awọn agbegbe ti àrùn naa ti wọpọ.[7][8] Àtọ̀sí ajá jẹ igbakeji si àrùn ibànikan, gẹgẹ bíi àrùn ti kokoro nfa ti o ni ipá ti o ga julọ.[9] Lati igba lailai tí tí di ibẹrẹ ọdun ti ọgọrun ti ogun (20th century), ààmì idamọ àtọ̀sí ajá ti ẹjẹ ninu ìtọ̀ ni a ri bíi ẹya nnkan oṣu ti ọkunrin ni Egipiti ti a si rii bíi nnkan ti a nlati lakọja fun ọdọmọkunrin.[10][11] a kaa si àrùn awọn ile-olóoru ti a ko kàsí.[12]

Awọn itọkasi[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

  1. "Schistosomiasis (bilharzia)". NHS Choices. Dec 17, 2011. Retrieved 15 March 2014. 
  2. "Schistosomiasis". Patient.co.uk. 12/02/2013. Archived from the original on 23 May 2015. Retrieved 11 June 2014.  Check date values in: |date= (help)
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 "Schistosomiasis Fact sheet N°115". World Health Organization. February 2014. Retrieved 15 March 2014. 
  4. "Chapter 3 Infectious Diseases Related To Travel". cdc.gov. August 1, 2013. Retrieved 30 November 2014. 
  5. Fenwick, A (Mar 2012). "The global burden of neglected tropical diseases.". Public health 126 (3): 233–6. doi:10.1016/j.puhe.2011.11.015. PMID 22325616. 
  6. Lozano, R; Naghavi, M; Foreman, K; Lim, S; Shibuya, K; Aboyans, V; Abraham, J; Adair, T et al. (Dec 15, 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet 380 (9859): 2095–128. doi:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. PMID 23245604. 
  7. 7.0 7.1 Thétiot-Laurent, SA; Boissier, J; Robert, A; Meunier, B (Jun 27, 2013). "Schistosomiasis Chemotherapy". Angewandte Chemie (International ed. in English) 52 (31): 7936–56. doi:10.1002/anie.201208390. PMID 23813602. 
  8. "Schistosomiasis A major public health problem". World Health Organization. Retrieved 15 March 2014. 
  9. The Carter Center. "Schistosomiasis Control Program". Retrieved 2008-07-17. 
  10. Kloos, Helmut; Rosalie David (2002). "The Paleoepidemiology of Schistosomiasis in Ancient Egypt" (PDF). Human Ecology Review 9 (1): 14–25. http://www.humanecologyreview.org/pastissues/her91/91kloosdavid.pdf. 
  11. Rutherford, Patricia (2000). "The Diagnosis of Schistosomiasis in Modern and Ancient Tissues by Means of Immunocytochemistry". Chungara, Revista de Antropología Chilena 32 (1). ISSN 0717-7356. http://www.scielo.cl/scielo.php?pid=S0717-73562000000100021&script=sci_arttext. 
  12. "Neglected Tropical Diseases". cdc.gov. June 6, 2011. Retrieved 28 November 2014.