Ìmọ̀ Aáyan Ògbufọ̀

Ìmọ̀ Aáyan-ògbufọ̀ jẹ́ ìmọ̀ iṣẹ́ alákadá tí ó kó ọ̀pọ̀ ọ̀wọ́ pọ̀ tí ó sì ń dojú kọ lílo ètò tíọ́rì, àpèjúwe àti ìṣàmúlò ìgbufọ̀ ṣíṣe, tapítà, àti ìsọdonílé. Gẹ́gẹ́ bí ẹ̀ka ìmọ̀ ọlọ́pọ̀ ẹ̀ka, aáyan-ògbufọ̀ ṣe ọ̀pọ̀ ìmọ̀ láti inú àwọn ẹ̀ka-ẹ̀kọ tí wọ́n ṣe ìrànwọ́ fún aáyan-ògbufọ̀. Lára àwọn wọ̀nyí ni ìmọ̀ ìṣàfiwéra lítíréṣọ̀, ìmọ̀ sáyẹ́ǹsì kọ́mpútà, imo-itan, ìmọ̀ ẹ̀dá-èdè, ìmọ̀ àjọṣepọ̀ èdè, ìmọ́doyè, ìmọ̀ ìfara-fohùnsọ, àti ìmédèbágbàmu.

Èdè ìperí yìí "translation studies" jẹ́ èyí tí onímọ̀ ọmọ ilẹ̀ America tí ó Amsterdam ṣe ibùjókòó ni James S. Holmes fi lọ́lẹ̀ nínú bébà akadá rẹ̀ ti ọdún 1972 "The name and nature of translation studies", èyí tí ó di ìtẹ́wọ́gbà gẹ́gẹ́ bí ọ̀pákùtẹ̀lẹ̀ ọ̀rọ̀ fún ẹ̀ka-ìmọ̀ náà. Àwọn tí wọ́n ń fi èdè Gẹ̀ẹ́sì kọ̀wé máa ń lo èdè ìpérí "translatology" lẹ́ẹ̀kọ̀ọ̀kan (ìlò "traductology" kò sì fi bẹ́ẹ̀ wọ́ pọ̀) láti pè ìmọ̀ aáyan-ògbufọ̀, èdè ìperí tí ó sì bá èyí mu nínú èdè Faranse ni "traductologie" (gẹ́gẹ́ bí Société Française de Traductologie ṣe sọ). Ní United States, ó tẹ́ wọn lọ́rùn láti lo èdè ìperí "ìmọ̀ aáyan-ògbufọ̀ àti tapítà" (gẹ́gẹ́ bí ó se wà nínú American Translation and Interpreting Studies Association), Bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé ìṣẹ̀dálẹ̀ ìmọ̀ yìí ní Europe náà máa ń sọ̀rọ̀ tapítà gẹ́gẹ́ bí àkóónú ìmọ̀ aáyan-ògbufọ̀ (gẹ́gẹ́ bí ó ṣe wà nínú European Society for Translation Studies Àjọ Ìmọ̀ Aáyan-ògbufọ̀ ti ilẹ̀ Europe).

Ìtàn

Àwọn Ìwádìí Ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀

Gẹ́gẹ́ bí ìtàn ṣe sọ, ìmọ̀ aáyan-ògbufọ̀ ti wà, ó pẹ́ gẹhgẹ́ bí "ìwòye" (tí ó ń sọ bí àwọn ògbufọ̀ ṣe lè se ìgbufọ̀), títí tí ó fi dé ọ̀gangan pé àwọn àṣàrò tí ó jẹmọ́ aáyan-ògbufọ̀ tí kò fi ti ìwòyè (ìfitàlàyéṣe) kò di ìtẹ́wọ́gbà gẹ́gẹ́ bí àṣàrò nípa aáyan-ògbufọ̀ rárá. Nígbà tí àwọn òǹpìtàn nípa ìmọ̀ aáyan-ògbufọ̀ tọpasẹ̀ èrò ìbẹ̀rẹ̀pẹ̀pẹ̀ àwọn èrò ilẹ̀ Apá Ìwò-oòrùn nípa aáyan-ògbufọ̀, bí àpẹerẹ, wọ́n máa ń lọ ìbẹrẹ̀pẹ̀pẹ̀ rẹ̀ mọ́ ọ̀rọ̀ gbájúmọ̀ sọ̀rọ̀sọ̀rọ̀ nì Cicero nípa bí ó ṣe ṣàmúlò aáyan-ògbufọ̀ láti inú èdè Greek sí Latin láti jẹ́ kí ipá ìṣọwọ́sọ̀rọ̀ rẹ̀ lè gbèrú si — èyí tí ó jẹ́ ìbẹ̀rẹ̀ ohun tí Jerome padà pè ní aáyan-ògbufọ̀ ìfòye-dí-òyè. Ìtàn ìṣàpèjúwe àwọn tapítà ní Egypt tí Herodotus sọ ní ọ̀pọ̀ sẹ́ntúrì sẹ́yìn kì í ṣe èyí tí wọ́n gbà lẹ́rò ní ìlànà ìmọ̀ aáyan-ògbufọ̀ — ní apá kan torí kò fi ìlànà aáyan-ògbufọ̀ ṣíṣe sílẹ̀ fún àwọn ògbufọ̀ láti mọ ìlànà ṣíṣe ìgbufọ̀. Ní China, ìtakùrọ̀sọ lórí bí wọ́n ṣe ìgbufọ̀ bẹ̀rẹ̀ láti ìlànà títú Buddhist sutras ní àsìkò Tí Ìran Han Ń ṣèjọba.

Àwọn Ìpè fún Iṣẹ́ àti Akitiyan Ìmọ̀ Akadá

Ní 1958, ní ibi Àpérò àwọn Slavist Kẹrin ní Moscow, àríyànjiyàn nípa ìlànà lìǹgúísíìkì àti lítíréṣọ̀ ĺti ṣe aáyan-ògbufọ̀ dé ọ̀gangan ibi tí wọ́n ti dábàá pé ohun tí ó dára jùlọ lè jẹ́ láti ní ìmọ̀ sáyẹ́ńsì tí ó nípá láti ṣàlàyé gbogbo onírúnrú ìmọ̀ nípa aáyan-ògbufọ̀, láìṣe pé ó fi gbogbo ara mọ́ ìmọ̀ lìngúísíìkì tàbí kí ó fi gbogbo ara mọ́ ìmọ̀ lítíréṣọ̀. Lágbo ìmọ̀ ìṣàfiwéra lítíréṣọ̀, àwọn ìdánilẹ́kọ̀ọ́ aáyan-ògbufọ̀ ni wọ́n gbé lárugẹ́ láàrin ọdún 1960 ní àwọn fásitì ilẹ̀ Amẹ́ríkà kọ̀ọ̀kan bí Fásitì ti Iowa University of Iowa àti Princeton. Láàrin ọdún 1950 sí 1960, fífi ìmọ̀ lìǹgúísíìkì ajẹmétò kọ́ ìmọ̀ aáyan-ògufọ̀ bẹ̀rẹ̀ sí ní gbodè. Ní 1958, onímọ̀ lìǹgúísíìkì ọmọ ilẹ̀ Faransé Jean-Paul Vinay àti Jean Darbelnet ṣe àfiwéra èdè Faransé àti Gẹ̀ẹ́sì Ní 1964, Eugene Nida ṣe àtẹ̀jáde Toward a Science of Translating, tí ó jẹ́ atọ́nà fún ìlànà aáyan- ògbufọ̀ Bíbélì èyí tí ó kọ́ ìmọ̀ púpọ̀ lára iṣẹ́ Harris transformational grammar. Ní 1965, J. C. Catford ṣe ìmọ̀ aáyan-ògbufọ̀ onítíọ́rì nípa ìwòye lìǹgúísíìkì.Ní gbèdéke 1960s àti ní ìbẹ̀rẹ̀1970, onímọ̀ orílẹ̀-èè Czech tí ó ń jẹ́ Jiří Levý àti àwọn ti ilẹ̀ Anton Popovič àti František Miko ṣiṣẹ́ lórí ìmọ̀ ìṣọwọ́lò-èdè aáyan-ògbufọ̀ ajẹmọ́lítíréṣọ̀.