Ìwé

Ìwé

Kini iwé?

Ìwé

Ìwé jẹ́ akòjọ́pọ̀ tàbi àkọ́papò àwon ohun tí a kò, tè, yasaworan, tàbí àwon òjú-iwé olofo tí a se láti inú awẹ́-íwé tàbí èròjà míràn

Ìtumọ̀-ọ̀rọ̀

Ọ̀rọ̀ ìwé jẹ́ ọ̀rọ̀ tí a mú láti ìtumọ̀-ọ̀rọ̀ Latin papyrus, tí ó wá láti èdè Gíríìkì πᾰ́πῡρος ( pápūros ), ọ̀rọ̀ fún ewéko Cyperus papyrus. Papyrus jẹ́ ohun èlò tó nípọn, tó jọ ìwé tí a ṣe láti inú ọ̀gbin Cyperus papyrus, tí wọ́n lò ní Egipti atijọ àti àwọn àṣà Mẹditarenia miiran fún kikọ̀wé ṣáájú kí a tó mú ìwé wá. Bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé ọ̀rọ̀ ìwé jẹ́ ọ̀rọ̀ tí a mú láti ìtumọ̀-ọ̀rọ̀ papyrus, àwọn méjèèjì jẹ́ ìdàgbàsókè ìmọ̀-ẹ̀rọ tó yàtọ̀ sí ara wọn tí wọ́n ń lo àwọn ohun èlò tó yàtọ̀ àti ọ̀nà ìṣelọ́pọ̀ tó yàtọ̀. Papyrus jẹ́ àṣípò okun ewéko àdáyébá, nígbà tí a ń ṣe ìwé láti inú àwọn okun tí àwọn àbùdá wọn ti yípadà nípa fífọ́.

Ìtàn

Awọn iṣaaju

Ìwé wà ṣáájú àti pé ó wà pẹ̀lú àwọn ohun èlò kíkọ̀wé ìbẹ̀rẹ̀ miiran, bí i papyrus, parchment, vellum, aṣọ-ìgì, epo ewé igi birch, ewe ọpẹ, àti oparun ati àwọn pákó igi. .

Papyrus, tí ó jọ ìwé lórí àwòrán, ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn àìṣedéédéé tí ó kẹ́yìn fà á pé kí a fi ìwé rọ́pò rẹ̀: Ó wà ní ààlà agbègbè sí ewéko tí wọ́n gbìn jùlọ ní Ẹ́jíptì; ó ṣòro díẹ̀ sí i láti ṣe àti pé ó ná díẹ̀ sí i ní àfiwéra ìwé; ó sì máa ń fọ́ní àti pé ó rírun sí omi, èyí tí ó máa ń jẹ́ kí ó rọrùn láti fọ́ ní ààyè tí tutu wà.

Ìṣèdá àti ìdàgbàsókè

Ìwé ìká Hemp, China, àyíká ọdún c. 100 BCE

Àwọn ègé àtẹ̀yìnwá tí a mọ̀ tó gbà jùlọ ti ohun tí ó ṣáájú ìwé òde òní jẹ́ ti ọ̀rúndún kejì BCE ní Ilu China . Wọ́n ka ìlànà ṣíṣe ìwé púlúpù sí orúkọ Cai Lun, ìwẹ̀fà ilé ẹjọ́ Han ti ọ̀rúndún kejì CE.

Ní ọ̀rúndún kẹtàlá, ìmọ̀ àti lílo ìwé tàn káàkiri láti Àríwá Ìlà Oòrùn lọ sí Yúróòpù àtijọ́,níbi tí wọ́n ti kọ́ àwọn ilé-iṣẹ́ ìwé tí ó ń lo agbára omi àkọ́kọ́. Nítorí pé a mú ìwé wá sí Ìwọ̀-Oòrùn nípasẹ̀ ìlú Baghdad, wọ́n kọ́kọ́ pè é ní bagdatikos .

Ní ọ̀rúndún kọkàndínlógún, ìdàgbàsókè ilé-iṣẹ́ dín owó ìṣelọ́pọ̀ ìwé kù lọ́pọ̀lọpọ̀. Ní ọdún 1844, olùṣèdá Kánádà Charles Fenerty àti olùṣèdá Jámánì Friedrich Gottlob Keller ṣe ìlànà láti lọ okun igi ní ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀.

Ogun Talas

Ìtàn gbajúgbajà tọ́ka sí Ogun Talas ní ọdún 751 CE gẹ́gẹ́ bí ìgbà tí ìṣelọ́pọ̀ ìwé tàn káàkiri sí ilẹ̀ Ìslámù, ó sọ pé wọ́n mú àwọn olùṣe ìwé ìjọba Tang gẹ́gẹ́ bí ẹlẹ́wọ̀n tí wọ́n sì lò wọ́n láti mọ̀ 'àwọn àṣírí' ìṣelọ́pọ̀ ìwé. Síbẹ̀síbẹ̀, àwọn ìwádìí àtẹ̀yìnwáláti ọdún 313 CE níi Samarkand ṣàfihàn wíwà ìwé ní ìta Sháínà ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀rúndún ṣáájú rẹ̀.

Ṣíṣe ìwé

Púlúpù

Púlúpù jẹ́ àdàpọ̀ lignocellulosic ti awọn okun tí a yà sọ́tọ̀. Àwọn orísun púlúpù ìbílẹ̀ tí kò ní lignin púpọ̀ bí i àkísà àti igi paper mulberry lè fọ́ wọn túútúú nípa ẹ̀rọ; ṣíṣe púlúpù ilé-iṣẹ́ máa ń lo igi púlúpù jùlọ, tí a lè ṣe púlúpù rẹ̀ nípa kẹ́míkà tàbí ẹ̀rọ.

Ṣíṣe ìwé

Púlúpù

Púlúpù jẹ́ àdàpọ̀ lignocellulosic ti awọn okun tí a yà sọ́tọ̀. Àwọn orísun púlúpù ìbílẹ̀ tí kò ní lignin púpọ̀ bí i àkísà àti igi paper mulberry lè fọ́ wọn túútúú nípa ẹ̀rọ; ṣíṣe púlúpù ilé-iṣẹ́ máa ń lo igi púlúpù jùlọ, tí a lè ṣe púlúpù rẹ̀ nípa kẹ́míkà tàbí ẹ̀rọ.

Púlúpù kẹ́míkà

Láti ṣe púlúpù láti inú igi, ìlànà púlúpù kẹ́míkà máa ń ya lignin kúrò lára okun cellulose. A máa ń lo omi kẹ́míkà láti yọ lignin, tí a máa tún fọ̀ kúrò lára cellulose; èyí máa ń tọ́jú gígùn àwọn okun cellulose. A tún mọ ìwé tí a ṣe láti inú púlúpù kẹ́míkà gẹ́gẹ́ bí àwọn ìwé tí kò ní igi (má ṣe dàrú rẹ̀ pẹ̀lú ìwé tí kò ní igi); èyí jẹ́ nítorí pé wọn kò ní lignin, tí ó máa ń bàjẹ́ bí àkókò ti ń lọ. A tún lè sọ púlúpù náà di funfun láti ṣe ìwé funfun, ṣùgbọ́n èyí máa ń lo ìdá márùn-ún nínú ọgọ́rùn-ún àwọn okun náà. A kì í lo àwọn ìlànà púlúpù kẹ́míkà láti ṣe ìwé tí a ṣe láti inú òwú, tí ó ti jẹ́ ọgọ́rùn-ún lọ́nà mẹ́wàá cellulose tẹ́lẹ̀.

Ṣíṣe ìwé

Púlúpù

Púlúpù jẹ́ àdàpọ̀ lignocellulosic ti awọn okun tí a yà sọ́tọ̀. Àwọn orísun púlúpù ìbílẹ̀ tí kò ní lignin púpọ̀ bí i àkísà àti igi paper mulberry lè fọ́ wọn túútúú nípa ẹ̀rọ; ṣíṣe púlúpù ilé-iṣẹ́ máa ń lo igi púlúpù jùlọ, tí a lè ṣe púlúpù rẹ̀ nípa kẹ́míkà tàbí ẹ̀rọ.

Púlúpù kẹ́míkà

Láti ṣe púlúpù láti inú igi, ìlànà púlúpù kẹ́míkà máa ń ya lignin kúrò lára okun cellulose. A máa ń lo omi kẹ́míkà láti yọ lignin, tí a máa tún fọ̀ kúrò lára cellulose; èyí máa ń tọ́jú gígùn àwọn okun cellulose. A tún mọ ìwé tí a ṣe láti inú púlúpù kẹ́míkà gẹ́gẹ́ bí àwọn ìwé tí kò ní igi (má ṣe dàrú rẹ̀ pẹ̀lú ìwé tí kò ní igi); èyí jẹ́ nítorí pé wọn kò ní lignin, tí ó máa ń bàjẹ́ bí àkókò ti ń lọ. A tún lè sọ púlúpù náà di funfun láti ṣe ìwé funfun, ṣùgbọ́n èyí máa ń lo ìdá márùn-ún nínú ọgọ́rùn-ún àwọn okun náà. A kì í lo àwọn ìlànà púlúpù kẹ́míkà láti ṣe ìwé tí a ṣe láti inú òwú, tí ó ti jẹ́ ọgọ́rùn-ún lọ́nà mẹ́wàá cellulose tẹ́lẹ̀.

Ètò àwòrán kékeré ti ìwé: Àwòrán kékeré ti ìwé ara tí ó ń tan ìmọ́lẹ̀ fúnra rẹ̀ lábẹ́ ìmọ́lẹ̀ ultraviolet. Àwọn okun kọ̀ọ̀kan nínú àpẹẹrẹ yìí jẹ́ àyíká 10 μm ní ìwọ̀n ìlà òpópónà.

Àwọn ìlànà púlúpù kẹ́míkà mẹ́ta ló wà: ìlànà sulfite bẹ̀rẹ̀ láti àwọn ọdún 1840 ó sì jẹ́ ọ̀nà tí ó ga jùlọ ṣáájú ogun àgbáyé kejì. Ìlànà kraft, tí a ṣẹ̀dá ní àwọn ọdún 1870 tí a sì kọ́kọ́ lò ní àwọn ọdún 1890, ni ó jẹ́ ìlànà tí a máa ń lò jùlọ báyìí; ọ̀kan nínú àǹfààní rẹ̀ ni pé ìṣesí kẹ́míkà pẹ̀lú lignin máa ń mú ooru jáde, tí a lè lò láti mú ẹ̀rọ ìná ṣiṣẹ́. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn iṣẹ́ púlúpù tí ó ń lo ìlànà kraft jẹ́ olùdásí sí ẹ̀rọ ìná tàbí lò iná náà láti mú ilé-iṣẹ́ ìwé tó wà nítòsí ṣiṣẹ́. Àǹfààní mìíràn ni pé ìlànà yìí máa ń gba àwọn èròjà kẹ́míkà inorganic padà tí ó sì tún lò wọ́n. Púlúpù soda jẹ́ ìlànà pàtàkì mìíràn tí a máa ń lò láti ṣe púlúpù koríko, bagasse àti àwọn igi líle tí ó ní silicate púpọ̀.

Púlúpù ẹ̀rọ

Àwọn ìlànà púlúpù kẹ́míkà mẹ́ta ló wà: ìlànà sulfite bẹ̀rẹ̀ láti àwọn ọdún 1840 ó sì jẹ́ ọ̀nà tí ó ga jùlọ ṣáájú ogun àgbáyé kejì. Ìlànà kraft, tí a ṣẹ̀dá ní àwọn ọdún 1870 tí a sì kọ́kọ́ lò ní àwọn ọdún 1890, ni ó jẹ́ ìlànà tí a máa ń lò jùlọ báyìí; ọ̀kan nínú àǹfààní rẹ̀ ni pé ìṣesí kẹ́míkà pẹ̀lú lignin máa ń mú ooru jáde, tí a lè lò láti mú ẹ̀rọ ìná ṣiṣẹ́. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn iṣẹ́ púlúpù tí ó ń lo ìlànà kraft jẹ́ olùdásí sí ẹ̀rọ ìná tàbí lò iná náà láti mú ilé-iṣẹ́ ìwé tó wà nítòsí ṣiṣẹ́. Àǹfààní mìíràn ni pé ìlànà yìí máa ń gba àwọn èròjà kẹ́míkà inorganic padà tí ó sì tún lò wọ́n. Púlúpù soda jẹ́ ìlànà pàtàkì mìíràn tí a máa ń lò láti ṣe púlúpù koríko, bagasse àti àwọn igi líle tí ó ní silicate púpọ̀.

Àtúnlò àti púlúpù tí a yọ inki kúrò

Olùdájọ́ Jámánì Justus Claproth ṣẹ̀dá ìlànà láti yọ inki títẹ̀ kúrò lára ìwé àtúnlò ní ọdún 1774. Lónìí a ń pe ìlànà yìí ní deinking.

Àwọn ìlànà àtúnlò ìwé lè lo púlúpù tí a fi kẹ́míkà tàbí ẹ̀rọ ṣe; nípa dídàpọ̀ rẹ̀ pẹ̀lú omi àti lílo agbára ẹ̀rọ, a lè fọ́ àwọn ìsopọ̀ hydrogen tí ó wà nínú ìwé náà kí a sì tún ya àwọn okun sọ́tọ̀. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìwé àtúnlò ní ìpíndìpín okun tuntun nínú rẹ̀ nítorí títọ́; ní gbogbogbo, púlúpù tí a yọ inki kúrò jẹ́ ti ìwọ̀n déédé tàbí kékeré ju ìwé tí a kó jọ tí a fi ṣe é lọ.

Àwọn ìpínsí pàtàkì mẹ́ta ni ó wà fún okun àtúnlò:

• **• Ìdàrú ilé-iṣẹ́ tàbí ìdòtí inú ilé-iṣẹ́ – Èyí jẹ́ ìwé tí kò tó ìwọ̀n tàbí ìwé ìyípadà ìpele tí a ṣe nínú ilé-iṣẹ́ ìwé fúnra rẹ̀, tí ó padà wọ inú ètò ìṣelọ́pọ̀ láti tún ṣe é di púlúpù padà sínú ìwé. Irú ìwé tí kò tó ìlànà bẹ́ẹ̀ kì í tà á nítorí náà wọn kò máa ń kà á sí gẹ́gẹ́ bí okun àtúnlò gidi; síbẹ̀síbẹ̀ ọ̀pọ̀lọpọ̀ ilé-iṣẹ́ ìwé ti ń tún okun ìdòtí ara wọn lò fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, ṣáájú kí àtúnlò tó gbajúmọ̀.
• Ìdòtí ṣáájú òǹlò – Èyí jẹ́ ìgé àti ìdòtí ìlànà, bí i gígé guillotine àti ìdòtí òfìfo àpò-ìwé; wọ́n ṣe é ní ìta ilé-iṣẹ́ ìwé tí ó sì lè lọ sí ibi ìdọ̀tí, ó sì jẹ́ orísun okun àtúnlò gidi; ó fi ìdòtí ṣáájú òǹlò tí a yọ inki kúrò sí i (ohun èlò àtúnlò tí a ti tẹ̀ ṣùgbọ́n kò dé ojúlò ìparí tí a pinnu, bí i ìdòtí láti ọ̀dọ̀ àwọn atẹ̀wé àti àwọn ìtẹ̀jáde tí kò tà)..
• Ìdòtí lẹ́yìn òǹlò – Èyí jẹ́ okun láti inú ìwé tí a ti lò fún ojúlò ìparí tí a pinnu ó sì fi ìdòtí ọ́fíìsì, ìwé ìròyìn-ìwé àti ìwé ìròyìn sí i. Bí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ohun èlò yìí ti jẹ́ tí a ti tẹ̀ – yálà ní ọ̀nà díjítà tàbí nípa àwọn ọ̀nà ìbílẹ̀ bí i lithography tàbí rotogravure – a máa tún ṣe é gẹ́gẹ́ bí ìwé tí a ti tẹ̀ tàbí kí ó kọ́jọ́ ìlànà yíyọ inki kúrò ní àkọ́kọ́.

A lè ṣe àwọn ìwé àtúnlò láti inú ohun èlò àtúnlò ọgọ́rùn-ún nínú ọgọ́rùn-ún tàbí dàpọ̀ mọ́ púlúpù tuntun, bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé (ní gbogbogbo) wọn kò lágbára tàbí kò dán bí àwọn ìwé tí a fi èkejì ṣe tó.

Ṣíṣejade ìwé

Ilé-iṣẹ́ ìwé ní Mänttä-Vilppula, Fínlándì

A máa ń gbé púlúpù náà sínú ẹ̀rọ ìwé, níbi tí a ti ń ṣe é gẹ́gẹ́ bí aláwọ̀ ìwé tí a sì yọ omi kúrò nínú rẹ̀ nípa títẹ̀ àti gbígbẹ.

Títẹ̀ ìwé náà máa ń fi agbára yọ omi kúrò. Nígbà tí a bá ti yọ omi kúrò nínú ìwé náà, a máa ń lo irú aṣọ pàtàkì kan, tí kò yẹ kí a dàrú rẹ̀ pẹ̀lú ti ìbílẹ̀, láti gba omi náà. Nígbà tí a bá ń fi ọwọ́ ṣe ìwé, a máa ń lo ìwé blotter dípò rẹ̀.

Gbígbẹ jẹ́ lílo afẹ́fẹ́ tàbí ooru láti yọ omi kúrò nínú àwọn ìwé náà. Ní àwọn ọjọ́ ìbẹ̀rẹ̀ ṣíṣe ìwé, a máa ń ṣe èyí nípa gbígbé àwọn ìwé náà gẹ́gẹ́ bí aṣọ; ní àwọn àkókò òde òní, a máa ń lo oríṣiríṣi àwọn ẹ̀rọ gbígbẹ tí ó ní ooru. Lórí ẹ̀rọ ìwé, èyí tí ó wọ́pọ̀ jùlọ ni ẹ̀rọ gbígbẹ agolo tí ó ní ooru òjò. Àwọn wọ̀nyí lè dé ooru tí ó ju 93 °C (200 °F) lọ a sì máa ń lò wọ́n ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ tí ó ju ogójì agolo lọ níbi tí ooru tí àwọn wọ̀nyí ń mú jáde lè rọrùn gbẹ ìwé náà sí kéré ju ìdá mẹ́fà nínú ọgọ́rùn-ún tutu.

Ìrísí ìwé

Gbogbo ìwé tí àwọn ẹ̀rọ ìwé bí i ẹ̀rọ Fourdrinier ṣe jẹ́ ìwé híhun, èyí ni pé aláwọ̀ wáyà tí ó ń gbé aláwọ̀ náà máa ń fi àpẹrẹ tí ó ní kíkì kan náà ní ọ̀nà ìrísí ìwé àti kọjá ìrísí náà sílẹ̀. A lè ṣẹ̀dá àwọn ìparí tí ó ní ìmọ̀lára, àmì omi àti àwọn àpẹrẹ wáyà tí ó ń ṣàfarawé ìwé títẹ̀ tí a fi ọwọ́ ṣe nípa lílo àwọn róùlà tó yẹ ní àwọn ìpele ìparí ẹ̀rọ náà.

Ìwé híhun kì í fi "laidlines" hàn, tí ó jẹ́ àwọn ilà déédéé kékeré tí a máa ń fi sílẹ̀ lórí ìwé nígbà tí a bá fi ọwọ́ ṣe é nínú ọ̀pọ̀ deckle tí a fi àwọn ìlà wáyà irin tàbí bamboo ṣe. Laidlines máa ń súnmọ́ ara wọn púpọ̀. Wọ́n máa ń rìn ní ọ̀nà kọ̀tìkọ̀tì sí "chainlines", tí ó jìnnà sí ara wọn díẹ̀. Bákan náà, ìwé tí a fi ọwọ́ ṣe máa ń ní "ètí deckle", tàbí àwọn ààlà tí kò dára tí ó sì dàbí ìyẹ́ ẹyẹ.

Ṣíṣe ìwọ̀n àti ìparí

IÌwé tí kò dára tó (tí a lò láti tẹ̀ ìwé ní ọdún 1991) tí ó ní àwọn gègé igi tí a rí

A lè ṣe kí ojú àwọn ìwé náà dán nípa calendering tàbí burnishing. A lè túbọ̀ ṣe ìwé síwájú sí i di ìwé tí a bò nípa ṣíṣe ìwọ̀n ìwé náà pẹ̀lú ipele tínrín ti ohun èlò bí i calcium carbonate tàbí kaolin, tí a fi sí ọ̀kan tàbí àwọn ẹ̀gbẹ́ méjèèjì. Ìtọ́jú yìí máa ń yí ìmọ̀lára ìparí ìwé náà padà, èyí tí ó máa ń mú àwọn àbùdá rẹ̀ dára fún àwọn ète pàtàkì, bí i fún yíyẹ̀ inki kúrò lórí ìwé atẹ̀wé .

A máà ń gbé ìwé náà sórí àwọn rííìlì bí a bá fẹ́ lò ó lórí àwọn ẹ̀rọ títẹ̀ aláwọ̀, tàbí gé e sí àwọn ìwé fún àwọn ìlànà títẹ̀ mìíràn tàbí àwọn ète mìíràn. A máa ń gé àwọn ìwé ní "ìrísí gígùn", èyí ni pé pẹ̀lú ìrísí tí ó bá ìwọ̀n gígùn ìwé náà lọ. A máa ń gé ìwé fọ́ọ̀mù tí ó tẹ̀síwájú (tàbí ohun èlò kíkọ̀wé tí ó tẹ̀síwájú) sí ìbú pẹ̀lú àwọn ihò tí a lù ní àwọn ètí, tí a sì ká a sínú òǹdò.