Ẹ wo àmì-ọ̀rọ̀ fún Cidade Velha

{{ CaInfoboxpe Verde settlement
| name       = 
| image_skyline          = Cidade Velha Pelourinho square b 2011.jpg
| image_size = 
| image_caption          = Cidade Velha - [[Pelourinho (Cidade Velha)|Pillory Square]]
| coordinates           = {{coord|14.916|-23.606|type:adm1st_region:CV_dim:50000|display=inline,title}}
| image_map  = 
| key        = 79102 
| postal_code = 
| area = 
| footnotes = {{Infobox UNESCO World Heritage Site
| child         = yes
| official_name = Cidade Velha, Historic Centre of Ribeira Grande
| criteria      = {{UNESCO WHS type|(ii)(iii)(vi)}}(ii)(iii)(vi)
| ID            = 1310
| year          = 2009
| area          = {{convert|209.1|ha|sqmi|abbr=on}}
| buffer_zone   = {{convert|1,795.6|ha|sqmi|abbr=on}}
}}
}}
'''Cidade Velha''' ([[Portuguese language|Portuguese]] [[city]] atijọ́", tabí: ''Santiago de Cabo Verde'') jẹ́ ìlú kan <ref name=yearbook>[http://ine.cv/wp-content/uploads/2017/02/statistical-yearbook-cv-2015_en.pdf Cabo Verde, Statistical Yearbook 2015], [[Instituto Nacional de Estatística (Cape Verde)|Instituto Nacional de Estatística]], p. 32-33</ref> tí ó wà ní apá ìlà Oòrùn erékùṣù [[Santiago, Cape Verde|Santiago]], [[Cape Verde]]. Wọ́n dá sílẹ̀ ní ọdún 1462,<ref name=gomes>[http://hdl.handle.net/11328/594 Valor simbólico do centro histórico da Praia], Lourenço Conceição Gomes, Universidade Portucalense, 2008, p. 97</ref>{{rp|77}} òun ni ó jẹ́ ìlú tí ó pẹ́ jùlọ ní agbégbè Cape Verde tí ojẹ́ olú ìlú ibé tẹ́lẹ̀. Wọ́n ti fìgbà kan rí pèé ní ''Ribeira Grande'', wọ́n sì yi padà sí''Cidade Velha'' ní àsìkò sẹ́ntírì kejìdínlógún (18th century).<ref name="whc.unesco.org"/> Òun ni ó jẹ́ olú ìlú fún [[Ribeira Grande de Santiago, Cape Verde (municipality)|Ribeira Grande de Santiago]].
Ìlú yí wà ní agbègbè aríwá ilẹ̀ Áfíríkà, ó sì tún jẹ́ ibi tí awọ èèbó àmúnisìn ará Yúróòpù gúnwà sí. Púpọ̀ nínú awọn ohun ọ̀ṣọ́ tí wọ́n ṣe sí ìlú yí ni ó ṣì wà níbẹ̀ digbí, tí ó fi mọ́ ilé-ìjọsìn ati [[ọjà]] tí wọ́n dá sílẹ̀ ní ọdún 16th sẹntirì ní wọ́n ṣì wà títí dòní. Lóní, Cidade Velha ni ó jẹ́ arin gbùngbù ọjà ìkẹ́rù wọ̀ ati ojú àṣà Creole. Àjọ UNESCO sọ ìlú yí di [[World Heritage Site]] àti ìkan lára  [[Seven Wonders of Portuguese Origin in the World]] ní ọdún 2009.<ref name="whc.unesco.org">{{Cite web  | title = Cidade Velha, Historic Centre of Ribeira Grande - UNESCO World Heritage Centre | url = https://whc.unesco.org/en/list/1310 | access-date = 8 July 2011 }}</ref>

==Bí ìlú náà ṣe rí==
Cidade Belha wà ní apá ìlà Oòrun erékùṣù Santiago, lẹ́nu [[odò]] Cidade Velha   [[Ribeira Grande de Santiago (stream)|Ribeira Grande de Santiago]].Ó tó kìlómítà  mẹ́wá sí olú-ìlú , àwọn ìlú tí wọ́n jẹ́ alámúlégbè  Cidade ni:   ''Largo Pelourinho'', ''São Sebastião'', ''Santo António'' and ''São Pedro''.

==Ìtàn==
[[File:Cidade Velha-Igreja Nossa Senhora do Rosário (1).jpg|thumb|right|Cidade Velha - Nossa Senhora do Rosário church.]]
[[File:OldeCity.jpg|thumb|right|Ruins of the old cathedral]]
[[António da Noli]],ni  ó ṣàwárí ìlú t tí ó di Cidade Velha lóní ní nkan bí ọdún 1460.<ref name=gomes/>{{rp|73}} Da Noli kọ́kọ́ fìdí kalẹ̀ sí agbègbè  ''Ribeira Grande'' pẹ̀lú àwọ ẹbí rẹ̀ láti orílẹ̀-èdè Potogí àti àwọn ẹmẹ̀wà rẹ̀ láti  Algarve àti Alentejo ní ọdun 1462. .<ref name=gomes/>{{rp|77}} Ojú ọjọ́ ilẹ̀ náà bá wọn lára mu, pàá pàá jùlọ [[omi]] tí ó ń ṣàn láti dò Rebeira Grande tíjẹ́ kí ó ní ànfàní ju àwọn ìlú bíi: [[Baía, Cape Verde|Alcatrazes]].<ref name=gomes/>{{rp|80}} Ìletò yí wá di ojúkò fún àwọn Potogí láti ṣe òwò-ẹrú ní ilẹ̀ Adúláwọ̀ ati ati Ìlà Oòrùn ilẹ̀ [[Amẹ́ríkà]]. Ní àsìkò ọ̀rùndún kẹrìndínlógún  sí ìkẹtàdínlógún Cidade Valhe jẹ́ gbajúbajà ojúkò okòwò fún àwọn arì rìn-àjò ojú omi láàrín ilẹ̀ Áfíríkà àti [[Cape of Good Hope|Cape]], [[Brazil]] àti [[Caribbean]].Látàrí bí ilẹ̀ yí ó ti ṣe fẹ̀ tó ní ilẹ̀ Adúláwọ̀ ni ó ṣe jẹ́ kí ó di ojúkò fún òwò ẹrú ní ilẹ̀ Adúláwọ̀.<ref name="whc.unesco.org"/>
Cidade Velha jẹ́ ibi tí àwọn arìnrìn-àjò oníwádí bí [[Vasco da Gama]],ní nkan bí ọrún 1497  nígbà tí ó ń lọ sí ilẹ̀ [[India]] . Bákan náà ni [[Christopher Columbus]] tí ó ń lọ sí [[Amẹ́ríkà]] fún ẹlẹ́kẹta orúfẹ́ rẹ̀ ní ọdún 1498. Bákan náà ni [[Ferdinand Magellan]] tí ó ṣiṣẹ́ lábẹ́ orílẹ̀-èdè Spain. 
Ilú Cidade Velha ni ó ní ilé-ìjọsìn ọmọ lẹ́yìp  [[Jésù]]  tí ó dagbà jùlọ lágbàáyé   , orúkọ ilé ìjọsìn náà ni  
[[Nossa Senhora do Rosário church (Cidade Velha)|Nossa Senhora do Rosário church]],tí wọ́n kọ́ ní ọdún 1495. Cidade Velha di ilé àṣẹ fún fún àwọn   [[Roman Catholic Diocese of Santiago de Cabo Verde]],èyí tí póòpù tẹ́lẹ̀ rí [[Pope Clement VII]]. 
Ìdàrúdàpọ̀ tí ó wáyé láàrín Ribeira Grande ati àwọn àmúnisìn Pọ́túgà ti ilẹ̀ Faramsé ati ilẹ̀ Brítènì ni ó mú kí àwọn agbésùnmọ̀mí orí omi bíi: [[Francis Drake]] ([[Capture of Santiago (1585)|1585]]) àti [[Jacques Cassard]] ([[Cassard expedition|1712]]).<ref name=gomes/>{{rp|195}} Pẹ̀lú akitiyan bí wọ́n ṣe kọ́ [[Forte Real de São Filipe]] ní ọdún  1587–93, síbẹ̀ Ribeira Grande kò fi bẹ́ẹ̀ ní ààbò tó péye. Wọ́n gbé olú-ìlú rẹ̀ lọ sí [[Praia]] ní ọdún 1770 .<ref name=unesco>[https://whc.unesco.org/en/tentativelists/6103 Centre historique de Praia], UNESCO</ref>

Ribeira Grande tí ó ti di (Cidade Velha)ni ó ti di [[abúlé]] nísìnyí látàrí wípé kò sí ilé ikọ̀ awọn ọmọ ológun àti ilé ìjọsìn tí wọ́n wà níbẹ̀ ni wọ́n ti di àlòpatì . Wọ́n ti bẹ̀rẹ̀ àtúnṣe ní ati ọdún 1960, [[Restoration (cultural heritage)|restoration]] .<ref name=prop>[https://whc.unesco.org/uploads/nominations/1310.pdf Cidade Velha, Centre historique de Ribeira Grande], Proposition d’inscription sur la Liste du patrimoine mondial</ref>{{rp|70}} Ó di   [[UNESCO]]' [[World Heritage Site]] ní ọdún 1990.<ref name="whc.unesco.org"/>

==Bi ile ilu naa se ri==
{| class="wikitable"
! colspan="2" | Iye olugbe ilu Cidade Velha ni odun (1990–2010)
|- style="text-align:center;"
| '''1990'''{{citation needed|date=April 2014}} 
| '''2010'''<ref name=census10/> 
|- style="text-align:center;"
| 2148
| 1214
|}

==Àwọn ilé tí wọ́n ṣe pàtàkì==
*[[Pelourinho (Cidade Velha)|Pelourinho]] (''Pillory''), òpó tí wọ́n kọ́ ní ọdún 1512 tàbí 1520.  ti won ko ni odun 1512 tabi 1520. Ara òpó yí ni wọ́n ti ma ń fìyà je àwọn ẹrú tí wọ́n bá ṣẹ̀ ní gbngba. Òpó yí wà ní àárín gbùgbùn ìlú náà, wọ́n tún òpó yí gbéró ní ọdún 1960.<ref name=prop/>{{rp|38}} 
*[[Forte Real de São Filipe]], ni won ko ni aarin odun 1587–93.<ref name=prop/>{{rp|26}} Wọ́n kọ́ àgọ́ yí láti lè pagi dínà àwọn agbésùnmọ̀mí orí [[omi]] tí wọ́n ma ń wá dà wọ́n láàmú, pàá pàá jùlọ àwọn [[Faransé]] àti àwọn [[Gẹ̀ẹ́sì]]. Àgọ́ọ́ yí g sílẹ̀ ní nkan bí ẹsẹ̀ [[bàtà]] ọgọ́fà  (120 m) sílẹ̀
*[[Nossa Senhora do Rosário church (Cidade Velha)|Nossa Senhora do Rosário church]], Ni o je ile-ijosin awon afini sowo eru Kiristeni ti o dagba julo ni gbogbo agbaye, won ko ni odun 1495. Won si fi [[Manueline]] Gothic se oso si lara.<ref name=prop/>{{rp|31}}
*Ruined Sé Cathedral, won bere si n ko ni nkan bi odun 1556 ti won si pari re ni odun 1712. Ile ijosin naa gun to ogota bata, won si daabo bo ile-ijosin naa ni odun 2004 ki o ma ba baje tan <ref name=prop/>{{rp|29–30}}tbuilti won ko ni odun 1657 si eba arin ilu, ni won bere atunse re ni odun 2002.<ref name=prop/>{{rp|33}}
*Awon ile ibile orisirisi ni a tun le ri ni awon oju popo ilu naa bii: ''rua Banana'' and ''rua Carreira''.<ref name=prop/>{{rp|35}}

==Oju ojo ilu naa==
Cidade Velha ni o ni awon asale bii: [[desert climate#Hot desert climates|hot arid climate]] ([[Köppen climate classification|Köppen]] ''BWh''). Iye [[ojo]] ti o ma n ro nibe ni {{convert|201|mm|inch|2|disp=or}}, iye oorun ti o ma n mu nibe ni {{convert|25.2|°C|°F|1|disp=or}}. Bákan náà, ní inú oṣù kínní ọdún ni òtútù ma ń mú jùlọ ní déédé {{convert|23.0|°C|°F|1|disp=or}} nígbà tí oru ma ń pọ̀ jùlọ nínú oṣù kẹwá ọdún ní déédé {{convert|28.0|°C|°F|1|disp=or}}.<ref name=climate/> 
{{Weather box|location = Cidade Velha, 1 metre ASL
|width = auto
|metric first = yes
|single line = yes
|temperature colour = pastel
|Jan high C = 26.7
|Feb high C = 27.2
|Mar high C = 27.9
|Apr high C = 28.3
|May high C = 28.5
|Jun high C = 29.6
|Jul high C = 29.4
|Aug high C = 30
|Sep high C = 30.6
|Oct high C = 31
|Nov high C = 29.7
|Dec high C = 27.3
|Jan low C = 19.4
|Feb low C = 19.2
|Mar low C = 19.7
|Apr low C = 20.1
|May low C = 21
|Jun low C = 21.8
|Jul low C = 22.5
|Aug low C = 23.7
|Sep low C = 23.9
|Oct low C = 25
|Nov low C = 22.3
|Dec low C = 20.8
|Jan rain mm = 2
|Feb rain mm = 2
|Mar rain mm = 0
|Apr rain mm = 0
|May rain mm = 0
|Jun rain mm = 0
|Jul rain mm = 7
|Aug rain mm = 50
|Sep rain mm = 90
|Oct rain mm = 40
|Nov rain mm = 9
|Dec rain mm = 1
|rain colour = green
|source = climate-data.org<ref name=climate>{{cite web |website=Climate-Data.org | url = https://en.climate-data.org/location/25903/ | title=Climate Data Cidade Velha|access-date = 28 August 2018}}</ref>
}}

==Àwọn àwòrán==
<gallery>
Pelourinho Cidade Velha IW.jpg|[[Pelourinho (Cidade Velha)|Pelourinho]] square
Image:Cidade Velha - House by the ocean 2014-10-02 12.jpg|Cidade Velha - Ile ti o wa ni eba Odo.
ForteSFilipeQuarteis.JPG|Ruins of the São Filipe fort.
</gallery>

== Àwọn itọ́ka sí ==
{{Commons category}}
{{Reflist}}

{{Subdivisions of Santiago, Cape Verde}}
{{Ribeira Grande de Santiago}}
{{Authority control}}

[[Category:Cities in Cape Verde]]
[[Category:Ribeira Grande de Santiago]]
[[Category:Municipal seats in Cape Verde]]
[[Category:Geography of Santiago, Cape Verde]]
[[Category:Populated places established in the 1460s]]
[[Category:World Heritage Sites in Cape Verde]]
[[Category:1462 establishments]]
[[Category:15th-century establishments in Cape Verde]]