Ẹ wo àmì-ọ̀rọ̀ fún D. O. Fagunwa

{{Infobox writer <!-- For more information see [[:Template:Infobox Writer/doc]]. --> 
| honorific_prefix = Chief
| name          = Daniel Ọlọ́runfẹ́mi Fágúnwà
| image         = 
| image_size    = 
| alt           = 
| caption       = 
| pseudonym     = 
| birth_name    = Daniel Oròwọlé Fágúnwà
| birth_date    = {{birth year|1903}}
| birth_place   = [[Oke-Igbo]], Nigeria
| death_date    = {{death date and age|1963|12|07|1903}}
| death_place   = [[Bida]], Nigeria
| resting_place = [[Oke-Igbo]], [[Nigeria]]
| occupation    = Olùkọ́ èdè [[Yorùbá]] ati ònkọ̀wé ìtàn àròsọ 
| spouse        = Chief Elizabeth Adébánkẹ Fágúnwà (1932–2018)
| language      = [[Yorùbá]]
| period        = 1930–1963
| notableworks  = ''[[Ògbójú Ọdẹ nínú Igbó Irúnmọlẹ̀]]'' ní ọdún 1938; ''[[Ogboju ode ninu igbo olodumare|Igbó Olódùmarè]]'' in 1949; ''Ìrèké Oníbùdó'' ọdún 1949; ''Ìrìnkérindò  nínú Igbó Elégbèje'' ọdún 1954 ''Àdìtú Olódùmarè'' ọdún 1961
| genre         = Ìtàn Àròsọ (prose)
| subject       = 
| movement      = 
| awards        = 
| signature     = 
| signature_alt = 
| website       = 
| portaldisp    = 
}}

[[Olóyè]] '''Daniel Oròwọlé Ọlórunfẹ́mi Fágúnwà''' [[Order of the British Empire|MBE]] (1903 – 7 December 1963), tí gbogbo ènìyàn mọ̀ sí '''D. O. Fágúnwà''', Ó jẹ́ ògúná gbòngbò tí dá [[ìtàn àròsọ]] ní èdè [[ Yorùbá]] sílẹ̀, ati olùkọ́ èdè Yorùbá nígbà ayé rẹ̀..<ref>{{Cite web|title=Fagunwa wrote his first novel in the bush|url=https://www.vanguardngr.com/2016/06/fagunwa-wrote-first-novel-bush/|date=2016-06-17|website=Vanguard News|language=en-US|access-date=2020-05-24}}</ref>

==Ìgbé ayé rẹ̀==
Wọ́n bí Fágúnwà ní ìlú [[Òkè-igbó]], ní  [[Ìpínlẹ̀ Òndó]]. Bàbá rẹ̀ ni ọ̀gbẹ́ni Joshua Akíntúndé Fágúnwà nígbà tí ìyá rẹ ń jẹ́ Rachel Òṣunyọmí Fágúnwà.<ref>{{Cite web|title=The Novel of D.O Fagunwa - A commentary by Ayo Bamgbose|url=https://www.sunshinenigeria.com/the-novel-of-do-fagunwa---a-commentary-by-ayo-bamgbose|website=www.sunshinenigeria.com|language=en|access-date=2020-05-27|archive-date=2021-10-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20211027032634/https://www.sunshinenigeria.com/the-novel-of-do-fagunwa---a-commentary-by-ayo-bamgbose|dead-url=yes}}</ref> Bàbá bàbá rẹ̀ ni Fáníyì Arójò, tí ó jẹ́ jagun-jagun. Ọmọ ọmọ Fáníyì yí ni  Égúnṣọlá Asúngaga Bèyíokú, tí ó jẹ́ adífálà ní ìlú Orígbó, ìlú tí ó wà ní ẹ̀gbẹ́ ìlú [[Ìpetumodù]]. Nígbà tí Ìyá ìyá rẹ̀ ń jẹ Ṣayọ̀adé Olówu, tí ó jẹ́ ọ̀kan nínú ọmọ bíbí [[Òwú]] ṣáájú kí wọ́n tó gbéra lọ sí ìlú [[Abẹ́òkúta]].  Asungaga yí ni ó kó lọ sí ìlú [[Ilé-Ifẹ̀]] látàrí bíbí tí ó ń bí [[Àbíkú]], bí ó tilẹ̀ jẹ́ wípé òun gan gan fúnra rẹ̀ náà jẹ́ [[Àbíkú]] . Nígbà tí ó dé ìlú Ilé-Ifẹ̀ ní àárín ọdún 1870,Ó di [[Oníṣègùn]] àti [[Babaláwo]] fún Ọba Ilé-Ifẹ̀ [[Ọọ̀ni Ọlọ́gbẹ́nlá]]. 
Lẹ́yìn tí ogun Ifẹ́ ati Òndó parí, púpọ̀ nínú àwọn jagun-jagun ni wọ́n pàgọ́ sí [[Abúlé]] kan tí wọ́n ń pè ní  "Oko-igbó" tí ó di ''Òkè-Ìgbò'' nísìín.  Asungaga padà bí ọmọ mẹ́rin tí wọ́n gbẹ̀yìn rẹ̀. Àwọn ni:  Ifátóósà, Akíntúndé Fágúnwà ( tí ó padà yí orúkọ rẹ̀ padà sí Joshua), Ifábùnmi àti "Philip" Odùúgbèmí.

Àwọn òbí Fágúnwà mú àṣà àti ìṣe [[Yorùbá]] ni ọ̀kúnkúndùn ṣáájú kí wọ́n tó dara pọ̀ mọ́ ẹ̀sìn Krìstẹ́nì láàrín ọdún 1910 sí ọdún 1920. Orúkọ abísọ rẹ̀ ni Oròwọlé tí ó sì yí orúkọ rẹ̀ padà sí Ọláọ́runfẹ́mi nígbà tí àwọn òbí rẹ̀ yí sí ẹ̀sìn Krìstẹ́nì. <ref>{{Cite web|title=D.O. Fagunwa {{!}} Nigerian author|url=https://www.britannica.com/biography/D-O-Fagunwa|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2020-05-27}}</ref>. Òun nìkan ni ọmọ ọkùrin tí tó kẹ́yìn àwọn òbí rẹ̀ pẹ̀lú obìnrin mẹ́ta.

== Ètò ẹ̀kọ́ rẹ̀ ==
Fágúnwà kẹ́kọ́ ní ilé-ẹ̀kọ́ St. Luke's School,[[Òkè-Ìgbò]], ati ilé-ẹ̀kọ́ St. Andrew's College, ní [[Ìpínlẹ̀ Ọ̀yọ́]], ṣáájú kí ó tó di olùkọ́. <ref>{{Cite web|title=D.O. Fagunwa {{!}} Nigerian author|url=https://www.britannica.com/biography/D-O-Fagunwa|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2020-05-27}}</ref>

== Iṣẹ́ rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ònkọ̀wé==
Fágúnwà kópa nínú ìdíje tí Ministry of Education  gbé kalẹ̀ ní ọdún 1938, ìdíje yí ni ó fàá tí ó fi kọ ìwé ìtàn àròsọ ọlọ́rọ̀ geere ''[[Ògbójú Ọdẹ nínú Igbó Irúnmọlẹ̀]]'', <ref>{{Cite web|title=Fagunwa wrote his first novel in the bush|url=https://www.vanguardngr.com/2016/06/fagunwa-wrote-first-novel-bush/|date=2016-06-17|website=Vanguard News|language=en-US|access-date=2020-05-27}}</ref>. Ìwé yí ni wọ́n fìdí rẹ̀ múlẹ̀ wípé òun ni ìwé ìtàn àròsọ ọlọ́rọ̀ geere akọ́kọ́ tí wọ́n kọ́kọ́ kọ ní èdè [[Yorùbá]] ati ìwé ìtàn àròsọ ọlọ́rọ̀ geere akọ́kọ́ ní èdè ilẹ̀ Adúláwọ̀.  Ọ̀jọ̀gbọ́n  [[Wọlé Ṣóyínká]] ṣe ògbufọ̀ ìwé yí sí èdè Gẹ̀ẹ́sì ní ọdún 1968, tí ó pe ní  ''The Forest of A Thousand Demons'',ìwé tí wọ́n gbé jáde láti ọwọ́ ilé-iṣẹ́ itẹ̀wé ''' Random House''' àti ''' City Lights''' ní ọdún 2013 ({{ISBN|9780872866300}}).
Lára àwọn ọ̀gọ̀ọ̀rọ̀ iṣẹ́ ọwọ́ Fágúnwà tún ni: ''[[Ogboju ode ninu igbo olodumare|Igbó Elédùmarè]]'' (''The Forest of God'', 1949), ''Ìrèké Oníbùdó'' (1949), ''Ìrìnkèrindò nínú Igbó Elégbèje'' (''Expedition to the Mount of Thought'', 1954), àti ''Àdìtú Olódùmarè'' (1961).<ref>{{cite web|title=D. O. Fagunwa|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/200205/DO-Fagunwa|work=Encyclopædia Britannica|accessdate=3 January 2012}}</ref>

Àwọn ìwé ìtàn àròsọ Fágúnwà ni wọ́n da lórí [[alọ́ onítàn]] tí ó ń fi ọgbọ́n, ìmọ̀, àṣà, àti agbára ìṣẹ̀mbáyé Yorùbá. Àwọn ẹ̀dá ìtàn inú ìwé rẹ̀ ma ń sábà jẹ́ [[ọdẹ]] ni ó ma ń ṣàfihàn wọn bí wọ́n ṣe ma ń bá àwọn irúmọlẹ̀ sọ̀rọ̀. Àwọn ìwé rẹ̀ tún ṣe ìyàtọ̀ láàrín ẹ̀sìn ìbílẹ̀ àti ẹ̀sìn Krìstẹ́nì tí àwọn Gẹ̀ẹ́sì amúnisìn mú wọ ilẹ̀ Adúláwọ̀. 
Àwọn ìwé Fágúnwà ni àwọn ìwé ìtàn àròsọ tí ó gbajúmọ̀ tí àwọn ènìyàn sì ń kà jùlọ, tí iṣẹ́ rẹ̀  sì tún jẹ́ ìwúrí fún àwọn ònkọ̀wé mìíràn bíi [[Amos Tutuola]].<ref>{{cite book|last=Okpewho|first=Isidore|authorlink=Isidore Okpewho|title=African Oral Literature: backgrounds, character, and continuity|year=1992|publisher=Indiana University Press|isbn=0-253-34167-1|page=305}}</ref><ref>{{cite book| last=Gikandi|first=Simon|authorlink=Simon Gikandi|title=Encyclopedia of African Literature|year=2003|publisher=Taylor & Francis|isbn=0-415-23019-5|pages=252–255}}</ref>
Fágúnwà tún lo ọgbọ́n ìsọ̀tàn [[Shakespeare]] nínú ìwé rẹ̀ tí ó pe anọ́lé rẹ̀ ní  [[Igbó Olódùmarè]], níbi tí ó ti lo Bàbá onírùngbọ̀-yẹukẹ láti sọ ìtàn tí ó jọ mọ́ ìtàn ìwé '''Romeo and Juliet''' tí Shakespeare kọ. Bákan náà ni Fágúnwà tún jẹ́ ònkọ̀wé ìtàn àròsọ Yorùbá orílẹ̀-èdè [[Nàìjíríà]] akọ́kọ́ tí yóò lo ìtàn òye sọ ìtàn rẹ̀.

==Àwọn amì-ẹ̀yẹ rẹ̀==
Wọ́n fún Fágúnwà ní amì-ẹ̀yẹ ìdánilọ́lá ti [[Margaret Wrong Prize]]  í ọdún 1955, bákan náà ni wọ́n tún fun ní amì-ẹ̀yẹ ti  [[Member of the Order of the British Empire]] (MBE) ní ọdún 1959.
==Ikú rẹ̀==
Fágúnwà jáde láyé ní ọdún 1963 sínú [[odò]] kan nígbà tí ó yọ̀ ṣubú sínú omi, tí ó sì gbìyànjú láti wẹ̀ jáde ṣùgbọ́n [[ọkọ̀ ojú-omi]] oni pákó kan tún ṣubú de mọ́lẹ̀ tí kò sì ní agbara láti janpata mọ́ títí ó fi ṣaláìsí. <ref>''Nigerian Punch'' newspaper, 12 August 2013 edition.</ref><ref>[http://www.vanguardngr.com/2016/06/fagunwa-wrote-first-novel-bush/ "Fagunwa wrote his first novel in the bush"], ''Vanguard'' (Nigeria), 18 June 2016.</ref><ref>{{Cite web|title=D.O. Fagunwa|url=https://www.goodreads.com/author/show/6928208.D_O_Fagunwa|website=www.goodreads.com|access-date=2020-05-27}}</ref>

==Àwọn ohun ìrántí rẹ̀==
Wọ́n kọ́ ilé-ẹ̀kọ́ ''Fagunwa Memorial High School'', wọ́n sì sọ ilé-ẹ̀kọ́ girama ti Òkè-Igbó ní orúkọ rẹ̀ ''Fagunwa Grammar School'' ní ìrántí rẹ̀. Ọmọ rẹ̀ Yéjídé Ògúndípẹ̀ náà ṣe aṣojú ìlú rẹ̀ ní ìjọba ẹsẹ̀ kùkú (councilor) fún [[Ile Oluji/Okeigbo]]. Fagunwa day Ayẹyẹ ajọ̀dún tí wọ́n fi ń rántí Fágúnwà tí wọ́n pe ní (Fágúnwà Day) ni àwọn ẹgbẹ́  "Society of Young Nigerian Writers" pẹ̀lú Ìfọwọ́sowọ́pọ̀ Fágúnwà Literary Society àti ''Ẹgbẹ́ Òdọ́ Onkọ̀wé Èdè Yorùbá  gbé kalẹ̀ láti ma fi gbé àwọn ìwé márùn ún lárugẹ.

==Àwọn ìwé ìdánilẹkọ̀ọ́ nípa ọnà-èdè Fágúnwà==
*Olaleru, Olanike. "Oral Performance Techniques in the Works of D. O. Fágúnwà." ''Ibadan Journal of English Studies'' 7 (2018): 361-374.

==Àwọn itọ́ka sí==
{{reflist}}

{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Fagunwa, Daniel O.}}
[[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́ìbí ní 1903]]
[[Ẹ̀ka:Àwọn ọjọ́aláìsí ní 1963|Fagunwa, Daniel O.]]
[[Category:Nigerian speculative fiction writers|Fagunwa, Daniel O.]]
[[Category:Members of the Order of the British Empire]]
[[Category:Yoruba writers]]
[[Category:Nigerian male novelists]]
[[Category:20th-century Nigerian novelists]]
[[Category:Yoruba-language writers]]
[[Category:Writers from Ondo State]]
[[Category:Nigerian folklorists]]
[[Category:Deaths by drowning]]
[[Category:20th-century male writers]]







'''Daniel Ọlọ́runfẹ́mi Fágúnwà''' tàbí '''D.O. Fágúnwà''' ([[1903]] — [[9 December]], [[1963]]) jẹ́ ònkọ̀wé ọmọ orílẹ̀-èdè [[Nàìjíríà]] tí wọ́n bí ní Òkè-Ìgbò ní ìpínlẹ̀ [[Òndó]].       O je Oguna gbongbo Onkowe itan aroso, bakanaa o tun je oluko [[Ede Yoruba]].  Awon iwe re olokan-o-jokan lo gun opolopo awon onkowe ile Yoruba lonii ni kese ni eyi ti o mu ilosiwaju ba ede Yoruba lapapo.

==Àwọn ìwé tó kọ==
*''[[Ògbójú Ọdẹ nínú Igbó Irúnmọlẹ̀]]'' (1938)
*''[[Igbo Olodumare]]'' (1949)
*''[[Ireke Onibudo]]'' (1949)
*''[[Irinkerindo ninu Igbo Elegbeje]]'' (1954)
*''[[Àdìtú Olódùmarè]]'' (1961) 


{{Ẹ̀kúnrẹ́rẹ́}}

==Àwọn Ìtọ́kasí==
{{Reflist}}

{{igbesiaye|1903|1963|Fagunwa, Daniel}}

[[Ẹ̀ka:Àwọn olùkọ̀wé ará Nàìjíríà]]
[[Ẹ̀ka:Àwọn ọmọ Yorùbá]]