Ẹ wo àmì-ọ̀rọ̀ fún Johnson Aguiyi-Ironsi

{{Infobox_President|name=Ogagun-Agba Johnson Aguiyi-Ironsi
|nationality=[[Nigeria]]n
|image=AguiyiIronsi.JPG
|order=2ji [[Aare ile Naijiria]] (ekeji)
|term_start=[[January 16]], [[1966]]
|term_end=[[July 29]], [[1966]]
|predecessor=[[Nnamdi Azikiwe]]
|successor=[[Yakubu Gowon]]
|birth_date={{birth date|1924|3|3|mf=y}}
|birth_place=[[Umuahia]], [[Abia State]], [[Nigeria]]
|dead=alive
|death_date={{death date and age|1966|7|29|1924|03|03}}
|death_place=[[Lalupon]], [[Nigeria]]
|spouse=
|party=''kòsí (iṣẹ́ ológun)''
|vicepresident=
|religion=
}}
'''Johnson Thomas Umunnakwe Aguiyi-Ironsi''' ([[March 3|Ọjọ́ 3,oṣù Ẹ̀rẹ̀nà]], ọdún [[1924]] - [[29 July|ọjọ́ 29, oṣù Agẹmọ]], [[1966|ọdún 1966]]) jẹ́ ológun ọmọ orílẹ̀-èdè [[Naijiria|Nàìjíríà]]. Lẹ́yìn tí ológun gba ìjọba ní ọjọ́[[15 January|15, Oṣù Ṣẹrẹ]], ọdún[[1966]], Aguiyi-Ironsi di Olórí Orílẹ̀-èdè Nàìjíríà títí di ọjọ́ [[29 July|29, oṣù Agẹmọ]], ọdún[[1966]] nígbà tí wọ́n dìtẹ̀ sí ìjọba rẹ̀ tí wọ́n sì pa á..<ref>{{Cite web|title=LC Linked Data Service: Authorities and Vocabularies (Library of Congress)|url=http://id.loc.gov/authorities/names/n87114714.html|last=Congress|first=The Library of|website=id.loc.gov|access-date=2020-05-26}}</ref><ref>{{Cite web|date=2016-07-30|title=Aguiyi-ironsi|url=https://www.vanguardngr.com/2016/07/aguiyi-ironsi/|access-date=2022-02-28|website=Vanguard News|language=en-US}}</ref>

==Ìgbà èwe==
A bí i ní ìlú [[Umuahia]] tó wà ní [[Ipinle Abia|Ìpínlẹ̀ Abia]] lónìí ní ọjọ́ kẹ́ta, osù kẹ́ta ọdún 1924 fún Mazi àti Ezugo Aguiyi. Nígbà tó pé ọmọ ọdún mẹ́jọ̀, Aguiyi-Ironsi kó lo sí ọ̀dọ̀ ẹ̀gbọ́n rẹ̀ obìnrin Anyamma ẹni tó jẹ́ aya Theophilius Johnson to jẹ́ òṣìṣẹ́ asojú ìjọba fún ilẹ̀ [[Sierra Leone]] ní Umuahia. Nígbà tó tó ọmọ ọdún méjìdínlógún Ironsi bọ́ sí iṣẹ́ ológun Nàìjíríà botilejepe egbon re lodi si.<ref>{{Cite web|last=Obialo|first=Maduawuchi|date=2020-03-27|title=Major General JTU Aguiyi-Ironsi Biography|url=https://nigerianinfopedia.com.ng/aguiyi-ironsi/|access-date=2021-01-28|website=Nigerian Infopedia|language=en-US|archive-date=2021-10-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20211020202741/https://nigerianinfopedia.com.ng/aguiyi-ironsi/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|url=http://politicoscope.com/2015/03/18/nigeria-johnson-thomas-umunnakwe-aguiyi-ironsi-biography-and-profile/|title=nigeria johnson thomas umunnakwe aguiyi ironsi biography and profile}}{{Dead link|date=February 2020|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref>   

== Iṣẹ́ rẹ̀ nínú iṣẹ́ ológùn ==
Ní ọdún 1942, Aguiyi-Ironsi dara pọ̀ mọ àwọn ológun gẹ́gẹ́ bí àwọn ọmọ ogun onípò méje<ref>{{Cite web|title=The rise and fall of Major general Johnson Aguiyi Ironsi: He was a brilliant soldier and a dictator - Opera News Official|url=https://news-af.feednews.com/news/detail/6c47a584a9ec026e951f68c5150e4d3f|access-date=2020-07-09|website=news-af.feednews.com}}</ref> Ó gbà ìgbéga lẹ́nu iṣẹ́ rẹ̀ ní ọdún 1946 sí ipò méjọ̀ ságéńtì. Bẹè náà ni wọ́n rán Aguiyi-Ironsi lọ sí ilé-ìwé [[Staff College, Camberley]], [[England]] ní ọdún 1946. Lẹ́yìn tí ó parí ìwé rẹ̀, ó bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí ọ̀gágun kejì ní [[Royal West African Frontier Force]], ní ọjọ́ kejìlá, oṣù Ogúdù, ọdún1949.<ref>{{London Gazette|issue=38682|date=5 August 1949|page=3793|supp=y}}</ref>

Aguiyi-Ironsi gba àṣẹ ìgbìmọ̀ ní ọjọ́ kẹrìndínlógún, oṣù Èbìbí, ọdún 1953.<ref name="Gazette_Ironsi">{{London Gazette|issue=40148|date=13 April 1954|page=2279|supp=y}}</ref> Aguiyi-Ironsi jẹ́ ọ̀kan lára ọmọ-ogun tí ó sin Ọbabìnrin Elizabrth II tí United Kingdom àti ìgbà tí ó wà ní ilẹ̀ Nàìjíríà ní ọdún 1956.<ref>{{London Gazette|issue=41573|date=12 December 1958|page=7654|supp=y}}</ref>

Ní1960, Aguiyi-Ironsi di ọ̀gá fún àwọn ọmọ-ogun onípò karùn-ún ní ìlú Kano, orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, pẹ̀lú ìpò ọgáju. Nínú ọdún 1960 náà ni Aguiyi di adarí àwọn ọmọ-ogun àpájàwìrì ti ìlú [[United Nations Operation in the Congo]].

NÍ oṣù Ṣẹrẹ, ọdún 1966, ọ̀gágu [[Chukwuma Nzeogwu]], darí àwọn ọmọ-ogun láti gba agbára lọ́wọ́ àrin-gbùngbùn àti ìjọba agbègbè orilè-èdè Nàìjíríà, wọ́n pa olórí ìjọba, wọ́n sì gbìyàjuh láti gbà ìjọba ṣùgbón wọ́n kùnà nínú ọ̀tẹ̀ wọ́n. Ọ̀gágun Aguiyi-Ironsi ṣégun Nzeogwu, ó sìn tì í sẹ́wọ̀n. 

Ọjọ́ mẹ́tàdínlógún, oṣù Ṣẹrẹ, ọdún 1966, Aguiyi-Ironsi dí olórí orílẹ̀-èdè. Ó sì di ipò yìí mú títí di ọjọ́ kankàndílọ́gbọ̀n, oṣù Ṣẹrẹ, ọdùn 1966, nígbà tí àwọn ológùn Àríwá gbógùn ti ìjọba rẹ̀ tí wọ́n sì pa Aguiyi-Ironsi.<ref>{{cite book|last=Obotetukudo|first=Solomon|title=The Inaugural Addresses and Ascension Speeches of Nigerian Elected and Non elected presidents and prime minister from 1960 -2010|publisher=University Press of America|year=2011|pages=56–57}}</ref>
==Àwọn ítokasi ==
 {{reflist}}
{{Nigerian Heads of State}}
{{Àwọn Ọ̀gá àwọn Ọmọṣẹ́ Agbógun Nàìjíríà (COAS)}}
{{igbesiaye|1924|1966|Aguiyi-Ironsi Johnson}}

[[Ẹ̀ka:Àwọn Ààrẹ ilẹ̀ Nàìjíríà]]
[[Ẹ̀ka:Àwọn ọ̀gágun ará Nàìjíríà]]
[[Ẹ̀ka:Àwọn Ọ̀gá Ọmọṣẹ́ Agbógun Nàìjíríà]]