Ẹ̀bà àti ẹ̀fọ́ rírò

Efo riro

Type	Dish
Place of origin	Yorubaland (Western Nigeria)
Region or state	Nigeria
Main ingredients	stockfish, Scotch bonnets (atarado), tatashe (red bell pepper), onions crayfish, water, palm oil, red onion, leaf vegetables, other vegetables, seasonings, meat
Àdàkọ:Wikibooks-inline  Media related to Media: Efo riro at Wikimedia Commons

Ẹ̀bà àti ẹ̀fọ́ rírò jẹ́ ọ̀kan lára àwọn oúnjẹ tí àwọn ọmọ Yorùbá máa ń ṣe. Oúnjẹ méjì ló sodo sínú èyí, ìyẹn ẹ̀bá àti ọbẹ̀ ẹ̀fọ́.

Èbà

Gẹ́gẹ́ bí a ti mọ̀ pé láti ara ẹ̀gẹ́ tàbí Gbágùúdáni a ti máa ń rí gààrí. Yíyan sì ni a máa ń yan gààrí. Àwọn mìíràn a máa mú gààrì, bẹ́ẹ̀ sì ni àwọn mìíràn máa ń fi gààrì tẹ̀bà. Gẹ́gẹ́ bí a ti mọ̀ pé oúnjẹ afáralókun ni ẹ̀bà jẹ́. Tí a bá fẹ́ tẹ ẹ̀bà, àwọn ìgbésẹ̀ tí a máa tẹ̀lé nìwọ̀nyí :

Ìgbésẹ̀ láti fi tẹ ẹ̀bà

ÌGBÉSẸ̀ ÀKỌ́KỌ́ :Á ò gbé omi kaná

ÌGBÉSẸ̀ KEJÌ: Tí omi náà bá ti hó, á ò da gààrí sínú rẹ̀, á ò sì fi orógùn rò ó papọ̀ lórí iná díẹ̀ kí á tó sọ̀ ọ́ kalẹ̀ kí ó ba à lè jinná dáadáa.

ÀKÍYÈSÍ :Àwọn mìíràn kì í pè é ní “ro ẹ̀bà”, ohun tí wọ́n máa ń pè é ni “tẹ ẹ̀bà “.

ÌGBÉSẸ̀ KẸ̀TA :A kò le fi sílẹ̀ nínú ìkòkò tí a ti tẹ̀ ẹ́. Láyé àtijọ́, inú ewé ni àwọn baba ńlá wa máa ń kọ oúnjẹ sí ṣùgbọ́n láyé òde òní nǹkan ti yípadà. Aṣọ ìgbà là ń dá fún ìgbà, bẹ́ẹ̀ sì ni bí ìgbà ti ń yí ló yẹ kí á máa bá ìgbà yí. A lè kọ ọ́ sínú ọ̀rá tàbí kí á kọ ọ́ sínú abọ́ onídèérí.

Ẹfọ́ rírò

Gẹ́gẹ́ bí a ti mọ̀ pé orísìírísìí ẹ̀fọ́ ló wà. Lára wọn ni ẹ̀fọ́ tẹ̀tẹ̀, ẹ̀fọ́ gbàgbá, ẹ̀fọ́ òdú, ẹ̀fọ́ gúre,ẹ̀fọ́ sọkọ, ẹ̀fọ́ wọ̀rọ̀wọ́, ẹ̀fọ́ amúnútutù abbl. Tí ó bá jẹ́ ẹ̀fọ́ ẹlẹ́mìí méje ni a fẹ́ sè, àwọn èròjà tàbí ohun èlò tí ó máa wà nínú ẹ̀fọ́ náà nìyí :ata rodo, ata tìmátì, àlùbọ́sà, irú woro, magí, epo, iyọ̀, ẹja, ẹran, ìgbín, pọ̀nmọ́, edé abbl. Tí a bá wo àwọn ohun èlò tí mo kà sókè wọ̀nyí, á ò ri pé ìsọ̀rí méjì ni a lè pín in sí, àwọn náà ni:Ìsọ̀rí àwọn oúnjẹ sẹ̀míró àti ìsọ̀rí àwọn oúnjẹ ọlọ́ràá.

Àwọn oúnjẹ tí ó wà ní abẹ́ ìsọ̀rí sẹ̀míró ni :ata rodo, ata tìmátì, àlùbọ́sà àti ẹ̀fọ́

Àwọn oúnjẹ tí ó wà ní abẹ́ ìsọ̀rí ọlọ́ràá ni :ẹja, pọ̀nmó, ẹran, ìgbín, edé. Àwọn ìgbésẹ̀ tí a máa tẹ̀lé nìwọ̀nyí bí a bá fẹ́ ṣe ẹ̀fọ́ rírò:

ÀKÍYÈSÍ :Kò sí ẹ̀fọ́ tí a kò le lò, ṣùgbọ́n ẹ jẹ́ kí á sàmúlò ẹ̀fọ́ gbàgbá níbí.

Ìgbésẹ̀ láti fi ṣe ọbẹ̀ ẹ̀fọ́ rírò

ÌGBÉSẸ̀ ÀKỌ́KỌ́ :Á ò gbé omi kaná

ÌGBÉSẸ̀ KEJÌ :Á ò da ẹ̀fọ́ náà sínú omi tí ó bá ti hó láti bọ̀ ọ́ láti lè jẹ́ kí ẹ̀fọ́ náà rọ̀.

ÀKÍYÈSÍ :Àwọn mìíràn máa ń fi bàìkábọ́néètì(tí ó rọ́pò kánún) bọ ẹ̀fọ́ láti lè jẹ́ kí ẹ̀fọ́ náà bọ̀ dáadáa, kí àwọ̀ aláwọ̀ ewé rẹ̀ sì lè jáde dáadáa. Ìwádìí ìmọ̀ sáyẹ̀nsì sì ti jẹ́ kí ó di mímọ̀ pé kò dára láti máa fi bàìkábọ́néètì bọ ẹ̀fọ́ nítorí gbogbo ohun tó ń ṣe ara lóóore lára ẹ̀fọ́ náà ni yóò ti fọ dànù. Dípò tí a fi máa ma lo bàìkábọ́néètì, kí a máa lo iyọ̀.

ÌGBÉSẸ̀ KẸ̀TA :Tí ẹ̀fọ́ yìí bá ti rọ̀, á ò fi alásẹ́ wà á sínú omi tútù.

ÌGBÉSẸ̀ KẸ̀RIN :Á ò gbé omi kaná.

ÀKÍYÈSÍ :Ata yóò ti wà ní lílọ̀ sílẹ̀.

ÌGBÉSẸ̀ KÀRÚN:Bí epo bá ti gbóná dáadáa tàbí gbá, á ò da ata síi, á ò fi irú, magí, ìyọ̀, ìgbín, ẹran, ẹja, edé àti pọ̀ mọ́ si.

ÌGBÉSẸ̀ KẸFÀ :Tí ata náà bá ti jinná, á ò da ẹ̀fọ́ si. Á ò sì fi í lára balẹ̀ fún ìṣẹ́jú díẹ̀ kí ẹ̀fọ́ náà fi jinná mọ́ ata. Lẹ́yìn ìṣẹ́jú díẹ̀, a máa sọ̀ ọ́ kalẹ̀. Ó ti di jíjẹ nìyẹn.

 Àwọn ìgbésẹ̀ tí a tò sókè yìí ni a máa tẹ̀lé bí a bá fẹ́ ṣe ẹ̀fọ́ rírò ẹlẹ́mìí méje pẹ̀lú ẹ̀bà. Àpapọ̀ ìsọ̀rí oúnjẹ mẹ́tẹ́ẹ̀ta ni a lè rí nínú oúnjẹ yìí. Àwọn ìsọ̀rí mẹ́tẹ́ẹ̀ta náà ni: Oúnjẹ afáralókun, oúnjẹ sẹ̀míró àti oúnjẹ ọlọ́ràá.