Nigeria gully erosion crisis

A gully ni Calabar, Nigeria.

Ipa ti gully ogbara

Aawọ iparun gully ti Nàìjíríà ti ń lọ lọ́wọ́ láti ṣáájú ọdún 1980, ó sì ń nípa lórí àwọn agbègbè ńlá àti kékeré. Ó jẹ́ àyíká, àyíká, ètò ọrọ̀ ajé, àti àjálù ọmọnìyàn tí ó yọrí sí ìbàjẹ́ ilẹ̀, àdánù ẹ̀mí, àti àwọn ohun ìní tí ó tó ọ̀kẹ́ àìmọye owó dọ́là. Nítorí ilẹ̀ iyanrìn tí kò lè fara da ìṣàn náà tí ó sì bàjẹ́ nígbẹ̀yìn, tí ó fi àlàfo àwọn ẹja ẹlẹ́rìndòdò tí wọ́n ń gbé ilé àti àwọn ohun èlò mìíràn sílẹ̀. Gullies àti àwọn agbègbè tí wọ́n farahàn ìparun ní Southeastern Nigeria pọ̀ sí i ní ìlọ́po mẹ́ta láti bíi 1.33% (1,021 km2) ní ọdún 1976 sí bíi 3.7% (2,820 km2) ní ọdún 2006 tí ó sọ agbègbè náà di agbègbè tí ìṣẹ̀lẹ̀ náà kàn jùlọ ní orílẹ̀-èdè náà.

Àwọn okunfa

Àwọn ẹja ẹlẹ́rìndòdò máa ń ṣẹlẹ̀ gan-an nípasẹ̀ ìṣàn ojú ilẹ̀, ìparun máa ń wáyé, pàápàá jùlọ, nínú àwọn ẹja ẹlẹ́rìndòdò, èyí tí ó fẹ̀ tí ó sì jinlẹ̀ pẹ̀lú òjò kọ̀ọ̀kan. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ẹja ẹlẹ́rìndòdò náà ti di ravines, èyí tí ó lè jẹ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ tàbí ọgọ́rọ̀ọ̀rún ẹsẹ̀ jìn. Àwọn ìlànà ìṣẹ̀dá kan lè fa àwọn ẹja ẹlẹ́rìndòdò, gẹ́gẹ́ bí òjò tó ga, ìfọwọ́sowọ́pọ̀ ilẹ̀ tí kò dára, àti ìrísí ìfọwọ́sowọ́pọ̀ tí kò dára.

Zephyris (Richard Wheeler) - Awọn iru ile nipasẹ amọ, silt ati iyanrin

Ìlànà ìṣẹ̀dá gully jẹ́ kíákíá nípasẹ̀ irúfẹ́ ilẹ̀ ní Gúúsù Ìlà Oòrùn Nàìjíríà: amọ̀ iyanrìn àti iyanrìn loamy. Àwọn wọ̀nyí jẹ́ irúfẹ́ ilẹ̀ tí ó ní iyanrìn tó pọ̀ ju amọ̀, loam, tàbí silt lọ.

Iru ilẹ tabi awoara pinnu bi omi ṣe n ṣàn nipasẹ rẹ. Irúfẹ́ ilẹ̀ pẹ̀lú àwọn àbùdá iyanrìn tí ó pọ̀ jù máa ń jẹ́ kí àpò ààyè tí omi máa ń kọjá nírọ̀rùn. Fun idi eyi, awọn ilẹ iyanrin ko ni agbara lati mu awọn eroja ati atilẹyin igbesi aye ọgbin. Láìsí àwọn ohun ọ̀gbìn tí wọ́n ń gbé gbògbò wọn sínú ilẹ̀ tí wọ́n sì ń mú un lágbára sí i, àfààní ìparun ilẹ̀ máa pọ̀ sí i. Niwọn igba ti ibajẹ ṣe ipa nla ninu depletion ilẹ ni agbegbe yii, o ṣe pataki lati ṣe akiyesi ajile ati irigeson nigbati o ba n gbiyanju lati dagba awọn irugbin.

Imugbẹ ti ko dara, idi pataki ti ogbara gully

Ojú ọjọ́ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ní ipa ńlá lórí àwọn ìṣẹ̀dá gully. Fún agbègbè tí ó gbẹ púpọ̀, bí òjò ṣe lágbára tó sábà máa ń yọrí sí àkúnya omi àti ọ̀pọ̀lọpọ̀ omi ní ibi kan. Òjò tó rọ̀ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà ni a lè kà sí ìwà ìkà, pẹ̀lú ìwọ̀n òjò ńlá àti ìwọ̀n tó ga tí wọ́n ń dá sílẹ̀ ní àwọn kan. Ìrísí ilẹ̀ náà kò lè ṣe àtìlẹ́yìn fún omi náà nítorí náà ó ń bàjẹ́, àti pé láìsí ewéko, ìlànà náà ti yára sókè. Síbẹ̀síbẹ̀, ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, àwọn ohun tó ṣe pàtàkì jùlọ fún ìṣẹ̀dá gully ni a lè sọ nípa àwọn ìgbòkègbodò ènìyàn bíi:

• Àwòrán ọ̀nà tí kò dára, ìkọ́lé àti ìfòpin sí àwọn omi lójijì: Nígbà tí wọn kò bá fòpin sí àwọn omi dáadáa, ìṣàn nínú wọn, ní ọ̀pọ̀ ìgbà pẹ̀lú ìtẹ̀síwájú tó ga, yóò tú ayé ká ní ìsàlẹ̀, tí yóò fa àwọn ẹja ẹlẹ́rìndòdò dípò kí wọ́n ṣàn lọ sí àwọn agbègbè ìgbẹ́ kékeré. Àwọn ìlànà ìṣàkóso ìdọ̀tí tí kò dára: àwọn ìlànà ìṣàkóso ìdọ̀tí tí kò dára gẹ́gẹ́ bíi sísọ ìdọ̀tí sínú omi àti àwọn ọ̀nà omi ń dènà ìṣàn omi tó tọ́. Ìṣe yìí yọrí sí àkúnya omi àti pé tí a kò bá ṣàyẹ̀wò rẹ̀, ó lè yọrí sí ìparun ìpele òkè ilẹ̀.
• Awọn iṣe lilo ilẹ ti ko duro: awọn iṣe bii awọn ila iwakusa iyanrin ti ko tọ kuro ni ile oke ati ilana tiling ti o ni nkan ṣe pẹlu ogbin irugbin na n tu ile oke, ṣiṣẹda awọn ọna fun ṣiṣan.

Bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé ó gbájú mọ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìlú àti ìpínlẹ̀ ní apá gúúsù ìlà-oòrùn orílẹ̀-èdè náà, ìṣòro náà kan gbogbo àwọn ọmọ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà lọ́nà àìtọ́. Àwọn ilé àti àwọn ilé máa ń wó lulẹ̀ ní gbogbo ìgbà, bí àwọn ẹja ẹlẹ́rìndòdò ṣe ń fẹ̀ pẹ̀lú àsìkò òjò kọ̀ọ̀kan. Láì ṣe àyẹ̀wò rẹ̀, ìṣẹ̀lẹ̀ náà yóò yí agbègbè náà padà sí ilẹ̀ burúkú.

Àwòrán

Àwòrán òkè gúúsù-ìlà-oòrùn orílẹ̀-èdè Nàìjíríà pinnu àìlera rẹ̀ sí ìparun omi. Oríṣìíríṣìí mẹ́ta ló wà ní agbègbè náà: pẹ̀tẹ́lẹ̀ àti àwọn ilẹ̀ kéékèèké, àwọn ilẹ̀ òkè, àti àwọn òkè gíga. Àwọn òkè gíga náà, tí ó ní àwọn ilẹ̀ cuesta, tako ìparun nítorí àkójọpọ̀ ilẹ̀ wọn, ṣùgbọ́n wọ́n ń ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí ọ̀nà fún omi láti ṣàn kí wọ́n sì ba àwọn agbègbè ìsàlẹ̀ jẹ́.

Onimọ-jinlẹ geomorphologist, G. Ofomata, ṣàwárí ìbáṣepọ̀ kan láàárín òkè àwọn òkè àti bí ìparun náà ṣe le tó. Ní ìdá 15 òkè, àpapọ̀ àdánù ilẹ̀ pọ̀ ju ní ìfiwéra ìdá 1 lọ. Láìka bí wọ́n bá jẹ́ convex tàbí concave, àwọn ilẹ̀ ìsàlẹ̀ tí ó wà nínú ewu nítorí àwọn àbùdá ilẹ̀ wọn tí kò dára àti igun tí ilẹ̀ lè bàjẹ́.

Ipa

Awọn ipele meji ti ikolu ti o fa nipasẹ awọn iṣelọpọ gully:

• Ipa Ayika
  • Ìpàdánù ilẹ̀ àgbẹ̀ máa ń yọrí sí ewéko díẹ̀, èyí tí kò lè ṣe àtìlẹ́yìn fún ilẹ̀, nípa bẹ́ẹ̀ ó ń fa ìparun púpọ̀ .
  • Ìdọ̀tí pọ̀ sí i nínú àwọn odò tí ó yọrí sí àkúnya omi, tí ó ní ipa burúkú lórí ìgbésí ayé omi ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, gẹ́gẹ́ bíi characin àti àwọn olè torpedo.
  • Pẹ̀lú àfikún erùpẹ̀ nínú àwọn ọ̀nà omi, dídára omi ti dín kù àti pé ó ṣe é ṣe kí àwọn ibi ìpamọ́ nílò ìtọ́jú ní àwọn ohun èlò omi.
  • Àwọn ẹranko ọmú, àwọn ẹyẹ, àti àwọn ohun ọ̀gbìn ni ìṣòro ìparun náà kàn tẹ́lẹ̀.
• Ipa ènìyàn
  • Àdánù àwọn ohun èlò pẹ̀lú àwọn ọ̀nà, ilé, àti àwọn ohun ìní gidi mìíràn.
  • Ìpàdánù orísun oúnjẹ nítorí ilẹ̀ àgbẹ̀ díẹ̀.
  • Ẹgbẹẹgbẹ̀rún àwọn ènìyàn ni wọ́n sá kúrò nílé lẹ́yìn ìṣẹ̀lẹ̀ tí kò dára.

Pataki ilowosi

Ni ọdún 2010, Ààrẹ Goodluck Ebele Jonathan béèrè lọ́wọ́ ọ́fíìsì Ilé-ìfowópamọ́ Àgbáyé Nàìjíríà fún ìrànlọ́wọ́ láti yanjú àwọn ìpèníjà ìbàjẹ́ gully, ìdàrúdàpọ̀ ilẹ̀ àti àìdáàbòbò àyíká ní orílẹ̀-èdè náà. Ìbéèrè yìí yọrí sí ìdásílẹ̀Nigeria Erosion and Watershed Management Project (NEWMAP), iṣẹ́ àkànṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀ka ọdún mẹ́jọ tí ó ní èrògbà láti yanjú ìparun gully ní Gúúsù Nàìjíríà àti ìbàjẹ́ ilẹ̀ ní Àríwá Nàìjíríà. Ero idagbasoke ti NEWMAP ni lati dinku ailera si ibajẹ ilẹ ni awọn sub-watersheds ti a fojusi pẹlu portfolio ti US $ 508 million pẹlu afikun owo ti $ 400 million.

Ṣáájú ìdásílẹ̀ yìí, ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ìgbésẹ̀ kùnà láti yanjú ìpèníjà ìparun gully ní pàtàkì jùlọ nítorí àìṣéṣeéṣe nínú ṣíṣe àgbékalẹ̀ àwọn ètò tí ó tọ́ àti àìní ìfọwọ́sowọ́pọ̀ láti ọwọ́ àwọn ará ìbílẹ̀ láti gbé ìgbésẹ̀. Sibẹsibẹ, ni awọn agbegbe kan bii aaye Madona gully, agbegbe Awhum ni Ipinle Enugu, ati agbegbe Okudu ni Ipinle Imo, diẹ ninu awọn iṣeduro alagbero da lori awọn iṣe rere ni a gba. Àwọn ìgbésẹ̀ wọ̀nyí yanjú ìṣòro ìbàjẹ́ gully ní àwọn agbègbè yẹn.

Wo eleyi na

• Ogbara ile