Èdè: Ìyàtọ̀ láàrin àwọn àtúnyẹ̀wò
k r2.7.3) (Bot: Ìfikún vep:Kel' |
k Bot: Ìfikún as:ভাষা |
||
Ìlà 97: | Ìlà 97: | ||
[[arc:ܠܫܢܐ (ܡܡܠܠܐ)]] |
[[arc:ܠܫܢܐ (ܡܡܠܠܐ)]] |
||
[[arz:لغه]] |
[[arz:لغه]] |
||
[[as:ভাষা]] |
|||
[[ast:Idioma]] |
[[ast:Idioma]] |
||
[[ay:Aru]] |
[[ay:Aru]] |
Àtúnyẹ̀wò ní 05:53, 10 Oṣù Kẹjọ 2012
Orísìírísìí àwon Onímò ní ó ti gbìnyànjú láti fún èdè ní oríkì tàbí òmíràn sùgbón kí a tó bèrè sí ń se àgbéyèwò àwon oríkì wònyìí, èmi pàápàá yóò gbìnyìnjú láti so lérèfé ohun tí èdè túmò sí. Èdè ní í se pèlú ònà ìbánisòrò tí àwon ènìyàn ń lò ní àwùjo báyá fún ìpolówó ojà, ìbáraeni sòrò ojoojúmó, ètò ìdílé tàbí mòlébí àti béè béè lo. Ní báyìí mo fé se àgbéyèwò díè lára àwon onímò ti fún èdè. Gégé bí fatunsi (2001) se so, “Language Primarily as a System of Sounds exploited for the purpose of Communication bya group of humans.” Gégé bí ó ti so ó ní èdè jé gégé bí ònà ìrú kan gbòógì tí àwùjo àwon ènìyàn ń lò láti fi bá ara eni sòrò. Raji (1993:2) pàápàá se àgbékalè oríkì èdè ó sàlàyé wípé; “Èdè ni ariwo tí ń ti enu ènìyàn jáde tó ní ìlànà. Ìkíní lè ní ìtumò kí èkeji maa ní. Èdè máa ń yàtò láti ibìkan sí òmíràn. Ohun tó fà á ni pé èdè kòòkan ló ní ìwònba ìrú tó ń mú lò. Èdè kankan ló sì ní ìlànà tirè to ń tèlé.” Wardlaugh so nínú Ogusiji et al (2001:10) wí pé, “Language is a System of arbitrary Vocal Symbols use for human Communication.” “Èdè ni ni àwon àmì ìsogbà tí ó ní ìtumò tí o yàtò tí àwon ènìyàn ń lò láti fi bá ara won sòò.” Àwon Oríkì yìí àti òpòlopo oríkì mìíràn ni àwon Onímò ti gbìyànju láti fún èdè, kí a tó lè pe nnkan ní èdè, ó gbódò ní àwon èròja wònyí: èdè gbódò jé:
1. Ohun tí a lè fi gbé ìrònú wa jáde
2. Ariwo tí ó ń ti enu ènìyàn jáde
3. Ariwo yìí gbódò ní ìtumò
4. Aríwo yìí gbódò ní ìlànà ìlò tí yóò ní bí a ti se ń lò ó.
5. Kókó ni á ń kó o, kì í se àmútòrunwá
6. nnkan elémú-ín tó lè dàgbà sí i, tó sì lè kú ikú àìtójó ni èdè.
7. A lè so èdè lénu, a sì le kó sìlè.
Síwájú sí í, a ní àwon àbùdá ti èdè ènìyàn gégé bí àwon onímò se se àgbékalè rè. Fún àpeere
(1) Ìdóhùa yàtò sí ìtumò (Ar’bitransess)
(2) Àtagbà Àsà (Cultural transmission)
(3) Agbára Ìbísí (Productivity) àti béè béè lo. Gbogbo Ònà ìbánisòrò mìíràn yàtò láàrín èdè ènìyàn àti ti eranko kì í se ohun tí ó rorùn rárá. Nnkan àkókó nip é a gbódò wá oríkì èdè tó ń sisé lórí èyí tí a ó gbé ìpìnlè àfiwé wa lè. Sùgbón sá, kò sí oríkì tí ó dàbí eni pé ó sàlàyé oríkì èdè tàbí tí ó jé ìtéwógbà fún gbogbo ènìyàn. Charles hocket se àlàyé nínú Nick Cipollone eds 1994 wípé: Ònà kan gbòógì tí a fi lè borí ìsòro yìí nip é, kí a gbìnyànjú láti se ìdámò ìtúpalè àwon àbùdá èdè ju kí a máa gbìnyànjú láti fún èdá rè tí ó se pàtàkì ní oríkì. Torí náà, a lè pinu bóyá èdè eranko pàápàá ni àwon abida yìí pèlú… Ohun tí a mò nípa èdè eranko ni pé, kò só èdè eranko kòòkan tí ó ní àwon àbùdá èdè ènìyàn tí a ti so síwájú. Èyí ni ó mú kí á fenukò wípé àwon èdà tí kìí se àwon ènìyàn kì í lo èdè. Dípò èdè, won a máa bá ara win sòrò ní ònà tí ń pè ní ènà, àpeere ìfiyèsí (Signal Cocle). Gbogbo ònà Ìbánisòrò mìíràn yàtò sí èyí kì í se èdè. Àwon ònà náà ní:
(1) Ìfé sísú
(2) Ojú sísé
(3) Èjìká síso
(4) Igbe omodé
(5) Imú yínyín
(6) Kíkùn elédè
(7) Bíbú ti kìnnìún bú
(8) Gbígbó tí ájá ń gbó àti béè béè lo.
Gbogbo ariwo ti a kà sílè wònyí kì í se èdè nítorí pé;
(1) Wón kò se é fó sí wéwé
(2) Won kì í yí padà
(3) Won kì í sì í ní Ìtumò
Pèlú gbogbo àwon nnkan tí mo ti so nípa ìyàtò tó wà láàrín èdè ènìyàn àti eranko, Ó hàn gbangba wípé a kò le è fi èdè eranko àti ti ènìyàn wé ara won. Yorùbá bì wón ní “igi ímú jìnà sí ojú, béè a kò leè fi ikú wé oorun. Béè gégé ni èdè ènìyàn àti eranko rí. Nínú èdè ènìyàn lati rí gbólóhùn tí ènìyàn so jáde tí a sì leè fi ìmò èdá èdè fó sí wéwé. Àtiwípé ànfàní káfi èdè lu èdè kò sí ní àwùjo eranko gégé bí i ti ènìyàn. Fún bí àpeere. Olu ra ìsu Olú nínú gbólóhùn yìí jé òrò-Orúko ní ipò Olùwá, rà jé Òrò-ìse nígbà tí ísu jé òrò orúko ní ipò ààbò. A kò le rí àpeere yìí nínú gbígbó ajá, kike eye àti béèbéè lo. Nítorí náà èdè ènìyàn yàtò sí enà apeere, ìfiyèsí (Siganl Code) àwon eranko.
Àwon ìwé ìtóka sí ni àwon wònyìí.
Fatusin, S.A (2001), An Introduction to the Phonetics and Phonology of English. Green-Field Publishers, Lagos.
Rájí, S.M (1993), Ìtúpalè èdè àsà lítírésò Yorùbá. Fountan Publications, Ibadan.
Ogunsiji, A and Akinpelu O (2001), Reading in English Languag and Communication Skills. Immaculate-City Publishers, Oyo.
Nic Cipollone eds (1998), Language files Ohio State University Press, Columbus.
Àyọkà yìí tàbí apá rẹ̀ únfẹ́ àtúnṣe sí. Ẹ le fẹ̀ jù báyìí lọ tàbí kí ẹ ṣàtúnṣe rẹ̀ lọ́nà tí yíò mu kúnrẹ́rẹ́. Ẹ ran Wikipedia lọ́wọ́ láti fẹ̀ẹ́ jù báyìí lọ. |
Itokasi
Wikimedia Commons ní àwọn amóunmáwòrán bíbátan mọ́: Language |