Old Oyo National Park

Lát'ọwọ́ Wikipedia, ìwé ìmọ̀ ọ̀fẹ́

 

Egan orile-ede Oyo atijọ jẹ ọkan ninu awọn ọgba-itura orilẹ-ede Naijiria, ti o wa ni iha ariwa Ipinle Oyo ati gusu Ipinle Kwara, Nigeria. O duro si ibikan jẹ 2,512 km2 ti ilẹ ni ariwa ipinle Oyo, guusu iwọ-oorun Nigeria,[1] ni latitude 8° 15' ati 9° 00'N ati longitude 3° 35' ati 4° 42' E.[2] Ipo naa ti gbe ọgba-itura naa si ibi ti ko ṣeeṣe. ipo vantage ti agbegbe lọpọlọpọ bi daradara bi oniruuru eda abemi egan ati awọn eto aṣa/itan.[3] Awọn agbegbe ijọba ibilẹ mọkanla ninu eyiti mẹwa ṣubu laarin ipinlẹ Ọyọ ati ọkan ni ipinlẹ Kwara yika rẹ.[4] Ile-iṣẹ Alakoso iṣakoso wa ni Oyo, agbegbe Isokun ni opopona Ọyọ-Iseyin, nibiti o ti le ṣe alaye pataki ati ifiṣura. Ilẹ-ilẹ ati aaye ti a ṣeto laarin agbala nla ti jẹ ki ohun elo naa nifẹ si gbogbo eniyan. O jẹ ọlọrọ ni awọn ohun elo ọgbin ati ẹranko pẹlu buffaloes, bushbuck ati ọpọlọpọ awọn ẹiyẹ.[5] O duro si ibikan jẹ irọrun wiwọle lati guusu iwọ-oorun ati ariwa iwọ-oorun Naijiria. Awọn ilu ati awọn ilu ti o sunmọ julọ ti o sunmọ Egan Oyo atijọ ni Saki, Iseyin, Igboho, Sepeteri, Tede, Kishi, ati Igbeti, ti o ni awọn aaye iṣowo ati aṣa tiwọn fun irin-ajo.[6][7]

Itan[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Ogba naa gba oruko re lati Oyo-lle (Old Oyo), olu ilu oselu Oyo nijoba awon Yoruba, o si ni ahoro ilu yii ninu. Ogba ile-itura ti orilẹ-ede ti bẹrẹ ni awọn ifiṣura igbo ijọba abinibi meji ti iṣaaju,[8] Oke Ogun ti iṣeto ni 1936 ati Oyo-lle ti iṣeto ni 1941.[9] Awọn wọnyi ni iyipada si awọn ẹtọ ere ni 1952, lẹhinna ni idapo ati igbega si ipo ọgba-itura orilẹ-ede lọwọlọwọ.

Ni ọdun 2022, ijabọ ṣe akiyesi pe laibikita awọn irin-ajo irin-ajo deede ati awọn ofin aabo, ọgba-itura naa wa labẹ ewu nitori ọdẹ ati gedu ni afikun si ifipa agbo ẹran. Botilẹjẹpe iṣọtẹ ti dinku lati ibẹrẹ awọn ọdun 2000, ṣiṣe agbo ẹran jẹ iṣoro pẹlu awọn ẹgbẹ Miyetti Allah ti o gba pe ṣiṣe ẹran-ara ti ko tọ si jẹ ọrọ pataki ti o dojukọ ọgba-itura naa, ṣugbọn sọ pe ọpọlọpọ awọn darandaran agbegbe ko mọ ipo gangan ti ọgba-itura naa tabi pataki ilolupo rẹ. Ní àfikún sí i, onímọ̀ àyíká Eme Okang ṣàlàyé pé ìyípadà ojú ọjọ́ tún ti ta àwọn darandaran síhà gúúsù àti sínú ọgbà ìtura náà. Ni ọdun to nbọ, awọn imuni ọpọlọpọ ti awọn awakusa arufin ati awọn darandaran ni afikun si awọn ọdẹ ṣẹlẹ lakoko awọn awakọ aabo.[7]

Ipo[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Egan naa ni apapọ ilẹ ti o jẹ 2,512km2 ati pe o wa ni apa gusu iwọ-oorun ti Nigeria, pataki ni Ariwa Oyo State ni latitude 8 o 15' ati 9 o 00'N ati longitude 3 o 35' ati 4 o 42' E. Ipo naa Laiseaniani ti gbe Egan naa si ipo vantage ti agbegbe ilẹ lọpọlọpọ bi daradara bi oniruuru ẹranko igbẹ, aṣa ati awọn eto itan. Awọn agbegbe ijọba ibilẹ mọkanla (11) ninu eyiti mẹwa (10) ṣubu laarin ipinlẹ Ọyọ ati ọkan (1) ni ipinlẹ Kwara yika. Ile-iṣẹ Alakoso iṣakoso wa ni Oyo, agbegbe Isokun ni opopona Ọyọ-Iseyin, nibiti o ti le ṣe alaye pataki ati gbigba silẹ. Ilẹ-ilẹ ati aaye ti a ṣeto laarin agbala nla ti jẹ ki ohun elo naa nifẹ si gbogbo eniyan.[10]

Ayika[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Ogba naa bo 2,512 km2, pupọ julọ ti awọn pẹtẹlẹ pẹtẹlẹ ni giga ti 330 m ati 508 m loke ipele okun. Odo Owu, Owe ati Ogun ni apa gusu lo, nigba ti apa ariwa ni Odo Tessi yo. Awọn jade ti giranaiti jẹ aṣoju ti agbegbe ila-oorun ariwa ti o duro si ibikan, pẹlu ni Oyo-lle, pẹlu awọn ihò ati awọn ibi aabo apata ni ariwa nla.

Aarin aarin ti o duro si ibikan ni awọn oke-nla ti tuka, awọn oke ati awọn agbejade apata ti o dara fun gigun oke.

Omi Ikere Gorge Dam ti o wa ni odo Ogun pese awọn ohun elo ere idaraya fun awọn afe-ajo.[1]

Ododo ati bofun[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Ogba naa ni awọn olugbe ti ẹfọn Afirika, kob, bushbuck, roan antelope, hartebeest iwọ-oorun, ọbọ patas, ati waterbuck . Egan orile-ede Oyo atijọ ti jẹ ibugbe tẹlẹ fun aja igbẹ ti Iwo-oorun Afirika ti o wa ninu ewu ( Lycaon pictus manguensis ); sibẹsibẹ, awọn eya ti a ti extirpated lati o duro si ibikan nitori lati ode titẹ ati awọn jù eda eniyan olugbe ni ekun.[11]

Awọn itọkasi[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

  1. 1.0 1.1 https://web.archive.org/web/20171216091305/http://nigeriaparkservice.org/oyo/Default.aspx/
  2. https://www.cometonigeria.com/where-to-go/old-oyo-national-park/
  3. http://nigeriaparkservice.gov.ng/2014/08/12/old-oyo-national-park/
  4. https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Oyo/Old-Oyo-National-Park.html
  5. http://nigeriaparkservice.gov.ng/2014/08/12/old-oyo-national-park/
  6. https://litcaf.com/old-oyo-national-park/
  7. 7.0 7.1 "Ẹda pamosi". Archived from the original on 2023-07-25. Retrieved 2023-12-21. 
  8. John K. Thornton (1999). Warfare in Atlantic Africa 1500-1800. London and New York: Routledge. p. 19. ISBN 1-85728-393-7.
  9. https://businessday.ng/arts-bdlife-arts/article/trail-history-adventure-at-old-oyo-national-park/
  10. https://africalaunchpad.com/travel/old-oyo-national-park/
  11. https://web.archive.org/web/20101209234758/http://globaltwitcher.auderis.se/artspec_information.asp?thingid=35993