Ílú Baakun
Gẹ́gẹ́ bí ìtàn, àṣà àti ìṣé, Baakun jẹ́ ìlú àtijọ́ ní Ilẹ Yoruba, ati ọkan ninu awọn ibugbe akọkọ ni ilù Ife ni ilé- Ife ni ilù Nàjiria . Awọn oniwe-lọwọlọwọ monarch ni awoôn Jàndùkú Abiọ́dún Olúgbénga Ògúndìran.
Wọ́n dá ilu Bàkún silẹ nipàsẹ ọmọ ọbà òlúòpọ ni ọrúndún kànkànlá. Àṣà àti iṣé sọfún wá wipé òlúópọ kúro ni ọfá- ilé làti dà ààyé tirẹ silẹ nibi ti ó súmọ ipétùmódù ni ilè- ife.
iṣẹ niỌmọ ọbà ince Oluopo ni ib ọrundun 11th .[citation needed] Itan ipinle ti o losi lati Offa-Ile lati fi idi ara rẹ pinpin ni ibi kan gan sunmo si Ipetumodu . Gẹgẹbi ode nla, Oọdẹ̀ àpérine awọn ami ni ọpọàmiọ awọn ibiti o ti ṣaja. O nifé ọ̀dẹ.kikọ awọn ahere ati llè kèkèkè
ẹ awọn oriṣa rẹ bii Ogun at Òrisa Ogiyanṣà awọn aaye wọnyààyè wọnyiye pẹ̀ẹ̀rẹ ati o ṣetoyi ni afiò,ó,i Oke Oko .ÒOènÒkówọn aala pẹlu awọn eniyan Akanle ati Lasole. Ni apa ila-oorun wọn ni odo ti a mọ ni Eri Oosi.èèrsoọpọ Eri Oogi pẹlu Isasa Elekiri ati Oluponna tun wa ni agbegbe Oluopo.
Igbeyawo ati Oti ti orukọ[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
Nigbati Oluopo pade Ọmọ-binrin ọba kan lati agba ilè Oni Ilarẹ ni ilè-ifẹ, ẹniti o jẹ ònibàrà Oluopo tẹlẹ. O ma n ra awọn ẹrán igbẹ̀ lati ọwọ̀ Oluopo. Lẹyinà, wọn di ọrẹ ati lọkọlaya nikẹyin. Igbeyawo naa ni ibukun pẹlu awọn ọmọ mẹta, Agbangudu, Larele, ati Akintayo. Nigbati awọn ọmọ yi dàgbá, àwọn ọmọ wọ̀nyi pinya lọsi áàyé òriṣiriṣi. Agbangudu lọsi Èdu, Làrélé lọsi Àpómu, Akintayo lọsi ilu Ibadan ti awọn ọmọ ọmọ rẹ̀di Òlubàdàn ni igbati wọnbẹ ni áyé. Ni ayika ahere Oluopo ni ọpọlọpọ awọn igi kekere ti wọn pe ni Ookun. Awọn meji ni ọpọlọpọ ti wọn ṣe akopọ iṣupọ ti o nipọn pupọ ti a mọ ni Iba. Awọn orukọ meji wọnyi, Iba ati Ookun, ni Oluopo ati gbogbo awọn alabara rẹ ṣajọpọ pẹlu awọn ti nkọja lọ lati darukọ ibugbe rẹ bi Iba Ookun (iṣupọ ti awọn igi-igi ti o nipọn) ati eyiti o di Baakun nigbamii bi o ti mọ loni.
Oluopo ti n fun awọn ege ilẹ diẹ funọn eniyan fun ogbin ni agbegbe rẹ . Ohun akiyesi laarin awon eniyan yii ni Oluode Ogunwole Olojoarere, Oosa ti Ipetumodu nigba yen. Agbegbe ti won fun Ogunwole ni a mo si Apata Ogunwole. Ọkan ninu awọn awon omo omo wà Vincent Olaniyan ti o tun nigbamii ti o waye ni akoôwe akọle ti Oosa Apetumodu laarin 1940 ati 1969.
GoLẹhin ogun abẹle, Oluopo pada si ilẹ oko rẹ ni Tafia. Lakoko ti o nlọ lati Baakun ni Ipetumodu, o mu awọn ọrẹ diẹ lọ o si fun wọn ni awọn ilẹ fun iṣẹ-ogbin. Awọn ti o mu lọ pẹlu Ọmọ-alade Olakanmi Okoro Giesi, ti o di Ọba Apetumodu nigbamii ti o jọba laarin 1848-1866. Awọn miiran ni Adegbanro, Akingbile, Aroje baba Mojalawo.