Averrhoa bilimbi
| Averrhoa bilimbi | |
|---|---|
| |
Scientific classification 
| |
| Kingdom: | Plantae |
| Clade: | Tracheophytes |
| Clade: | Angiosperms |
| Clade: | Eudicots |
| Clade: | Rosids |
| Order: | Oxalidales |
| Family: | Oxalidaceae |
| Genus: | Averrhoa |
| Species: | A. bilimbi
|
| Binomial name | |
| Averrhoa bilimbi | |
Averrhoa bilimbi (tí a mọ̀ sí bilimbi, igi kukumba, tàbí igi sorrel ) jẹ́ igi tí ń so èso ti iwin Averrhoa, ìdílé Oxalidaceae . Ó gbàgbọ́ pé ó jẹ́ abínibí ní àkọkọ́ sí Àwọn erekuṣu Maluku ti Indonesia ṣùgbọ́n ó ti jẹ́ abínibí àti pé ó wọ́pọ̀ jakejado Guusu ìlà oòrùn Asia . Ó ti wá ní gbìn ní àwọn ẹ̀yà ará ti Tropical South Asia àti àwọn Amerika . Ó jẹrìí àwọn èso ekan tí ó lè jẹ́ púpọ. Ó jẹ́ ìbátan tí ó súnmọ́ ti igi carambola .
Àpèjúwe[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
Averrhoa bilimbi jẹ́ igi olooru kékeré tí ó dé 15m ní gíga. Nígbàgbogbo ó jẹ́ multitrunked, yarayara pín sí àwọn ramifications . Àwọn ewé Bilimbi jẹ́ òmìíràn, pinnate, ìwọ̀n tó 30-60 cm ní ìparí. Ewé kọ̀ọ̀kan ni àwọn ewé pelebe 11-37; ovate sí oblong, 2-10 cm gún àti 1-2 cm jakejado àti ìṣúpọ̀ ní àwọn òpin ẹka . Àwọn ewé náà jọra púpọ sí ti gusiberi Otaheite . Igi náà jẹ́ cauliflorous pẹ̀lú àwọn ododo 18-68 ní àwọn panicles tí ó dàgbà lórí ẹyìn mọto àti àwọn ẹ̀ka mìíràn. Àwọn òdodo náà jẹ́ heterotristylous, tí a gbé sínú inflorescence panicle tí ó fẹ́ẹ́rẹ́fẹ́ . Òdodo wà ní õrùn, corolla ti 5 petals 10-30 mm gígùn, aláwọ̀ ewé pupa sí eléyi ti pupa. [1]
Èso náà jẹ́ ellipsoidal, elongated, wíwọn nípa 4-10 cm àti kí ó má faintly 5-angled. Àwọ̀ ara, dan, tín-rín àti waxy titan láti aláwọ̀ ewé iná sí pupa-aláwọ̀ ewé nígbàtí ó pọ́n. Ara jẹ́ agaran àti pé omí rẹ̀ kan ati acidic púpọ àti nítorí náà kìí ṣe jẹ́ déédé bí èso titun fúnra rẹ̀. [2]
Pínpín àti ibùgbé[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
A. bilimbi ni a gbàgbọ́ pé ó jẹ́ abínibí ní àkọkọ́ sí Moluccas, Indonesia, àwọn ẹ̀yà ti wà ní báyìí àti kí o rí jakejado Indonesia, Timor-Leste, Philippines, Sri Lanka, Bangladesh, Maldives, Myanmar (Burma) àti Malaysia . Ó tún wọ́pọ̀ ní awọn orilẹ-ede Guusu ila oorun Asia mìíràn. Ní India, níbití o ti ríi nígbàgbogbo ní àwọn ọgbà, bilimbi tí lọ egan ni àwọn àgbègbè tí ó gbóná jùlọ ti orílẹ-èdè náà. [3] Ó tún ríi ní àwọn agbègbè etikun ti South India .
Ní ìta Asia, a gbin igi náà ní Zanzibar . Ní ọdún 1793, a ṣe àgbékalẹ̀ bilimbi sí Ilu Jamaica láti Timor àti lẹyìn ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún, ni a gbin jakejado Central àti South America níbití o ti mọ̀ bí mimbro . Ní Suriname èso yìí ni a mọ̀ sí lange birambi . Ti ṣe àfihàn sí Queensland ni òpin ọrundun 19th, ó ti dàgbà ní ìṣòwò ní agbègbè láti ìgbà yẹn. [3] Ni Guyana, ó pé ní Sourie, iká kan, Bilimbi àti Kamranga.
Èyí jẹ́ pàtàkì igi olooru, tí kò ní ṣòòro sí òtútù jù carambola, tí ó dàgbà jùlọ ní ilé ọlọ́rọ̀ àti dáradára (ṣùgbọ́n ó tún dúró simenti àti iyanrin ). Ó fẹ́ràn ọjọ́ rírò pínpín ní déédé jákejádo ọdún, ṣùgbọ́n pẹ̀lú àkọkọ́ 2- sí oṣù mẹ́ta gbígbẹé . Nítorí náà, a kò ríi ẹyà náà, fún àpẹẹrẹ, ní apá kan tútù jùlọ tí Malaysia . Ní Florida, níbití o jẹ́ iwariiri lẹ́ẹ̀kọ̀ọ̀ kan, igi náà nílò ààbò láti afẹ́fẹ́ àti òtútù. [3]
Àwọn àwòrán[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
Onje wiwa[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
-
Èso -
Àwọn òdodo -
Averrhoa bilimbi òdodo -
Igi Bilimbi tí ó kùn pẹ̀lú àwọn èso
Ní Indonesia, A. bilimbi, ti agbègbè mọ̀ bí belimbing wuluh, ti wà ní ìgbà lo láti fún ẹ̀kan tàbí ẹ̀yà ekikan adùn sí oúnjẹ, aropo tamarind tàbí tòmátì. Ní ìhà ìwọ̀-oòrùn àríwá ti Aceh, ó wà ní ìpamọ́ nípasẹ iyọ̀ àti gbígbẹ oòrùn láti ṣe asam sunti, ìgbà ìdáná láti ṣe ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn oúnjẹ Acehnese . Ó jẹ́ èròjà bọtini ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn oúnjẹ Indonesian gẹ́gẹ́ bí sambal belimbing wuluh . [2]
Ní àwọn Philippines, ibi tí o ti wọ́pọ̀ ti a n pè ní kamias àti ibâ, ó ti wa ni ẹ̀yìn-ilé. Àwọn èso ti wà ní jẹ bóyá àìse tàbí bọ̀ sínú àpáta iyọ̀. Ó lè jẹ́ bóyá curried tàbí fi kún bí olùrànlọ́wọ́ souring fún àwọn oúnjẹ Filipino tí ó wọ́pọ̀ gẹ́gẹ́ bí sinigang, pinangat àti paksiw . Ó lè jẹ́ oòrùn-sí dahùn o fún ìtọjú. A tún lò láti ṣe sàládì ti a dapọ̀ mọ́ àwọn tòmátì, àti àwọn àlùbósà tí a gé, pẹ̀lú ọbẹ̀ soy bí ìmúra.
Bilimbi tí a kò tí sè ti wà ní pèsè sílẹ̀ bí relimbi àti kí o yóò wà pẹ̀lú ìrẹsì àti àwọn ẹ̀wà ní Costa Rica .
Ní Ìlà-oòrùn tí ó jìnà, níbití igi náà ti bẹ̀rẹ̀, nígbà mìíràn a fi kún sí curry .
Ní Malaysia àti àwọn Philippines, bilimbi tàbí kamias ti wà ní ṣe sínú kan dípo dùn àti èkan Jam, pẹ̀lú kan adùn profaili irú sí prunes tàbí plums.
Ní Kerala àti Coastal Karnataka, India, ó ti lo fún ṣíṣe pickles àti láti ṣe ẹja curry, pàápàá pẹ̀lú sardines, lakoko tí ó wà ní àyíká Karnataka, Maharashtra àti Goa èso náà jẹun ní aise pẹ̀lú iyọ̀ àti túrarí. Ni Guyana àti Mauritius, a ṣe sí àwọn achars/pickles.
Ní Maldives níbití a ti mọ̀ ọ́ sí bilimagu, ó jẹ́ pẹ̀lú àwọn tùràrí oòrùn dídùn àti jẹun pẹ̀lú ìrẹsì àti Garudhiya agbègbè (bíbẹ́ ẹja). Ó tún lo ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn oúnjẹ agbègbè Maldivian gẹ́gẹ́ bí Boakibaa àti Mashuni gẹ́gẹ́ bí olùrànlọ́wọ́ souring.
Ní Seychelles, a máa ń lò bí èròjà láti fún adùn tangy sí ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn oúnjẹ Creole Seychellois, pàápàá àwọn oúnjẹ ẹja. Nígbàgbogbo a lò nínú ẹja tí a Yàn àti pàápàá (fèrè nígbàgbogbo) nínú satelaiti ẹran yanyan kan, tí a pè ní satini reken . Wọ́n tún máa ń fi àlùbọ́sà, tòmátì, àti ata ata sè ún láti fi ṣe ọbẹ̀. Nígbà míràn a fi iyọ̀ mú wọn lára dá láti lò nígbàtí wọ́n kò bá ti àkokò.
Óje Bilimbi (pẹ̀lú pH tí ó fẹ́rẹ̀ tó 4.47) jẹ́ òhun mimu tútù. Ó lè rọ́pò mango ní ṣíṣe chutney . Ní àfikún, èso le wà ní ìpamọ́ nípasẹ gbígbẹ, èyítí ó dínkù acidity rẹ̀.
Ipa ikolu tí ó pọ̀jù[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
Èso náà ni àwọn ipele gíga ti oxalate . Ikuna kidinrin ńlaá nítorí negirosisi tubular tí ó fà nípasẹ oxalate ní a ti gbàsílẹ̀ ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ènìyàn tí ó mú oje ògidì ni àwọn ọjọ́ tẹ̀síwájú bí ìtọjú fún ìdáabòbò awọ gíga . [4]
Àwọn lílo mìíràn[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
Ní Ìlú Malaysia, bilimbis jẹ́ acidic púpọ tí a lò láti nu àwọn abẹfẹlẹ kris . [5]
Ní àwọn Philippines, ó ti wà ní ìgbà tí a lò ní ìgbèríko bí yíyan ìdòtí yíyọ. [6]
Ní agbègbè Addu ní Maldives, àwọn òdodo ọgbin bilimbi ni a lò nígbàgbogbo ní ọ̀rúndún 20 bí àwọ̀ asọ.[citation needed]</link>[ <span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2021)">Ti o nilo itọkasi</span> ]
Àwọn ìtọ́kasí[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
- ↑ [free Averrhoa bilimbiLinn.: A review of its ethnomedicinal uses, phytochemistry, and pharmacology]. free.
- ↑ 2.0 2.1 Characterization of aroma compounds in Indonesian traditional seasoning (asam sunti) made from Averrhoa bilimbi L.. https://www.ejmanager.com/fulltextpdf.php?mno=248012. Àṣìṣe ìtọ́kasí: Invalid
<ref>tag; name "xu" defined multiple times with different content - ↑ 3.0 3.1 3.2 Morton, J. 1987.
- ↑ [free Acute oxalate nephropathy due to Averrhoa bilimbi fruit juice ingestion]. free.
- ↑ Empty citation (help)
- ↑ Empty citation (help)
Wo eléyi na[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
- Averrhoa carambola, igi ti o ni ibatan pẹkipẹki