Ojo, Eko
Ọ̀jọ́ jẹ́ ìjọba ìbílẹ̀ àti ìlú [1] ní Ìpínlẹ̀ Èkó, Nàìjíríà .[2] Yunifásítì Ìpínlè Èkó wà níbẹ̀. Ọ̀jọ́ wà ní apá ìlà-oòrùn
ọ̀nà àwọn ìlú tí omi yíká ní ìwọ̀-oòrùn Áfríkà, bíi Kìlómítà mẹ́tadínlógójì ibùyọ-òòrùn ti Èkó. Ó jẹ́ apá kan tí Agbègbè ìpínlẹ̀ Èkó .
Òjọ́ jẹ́ ilú ibùgbé ní àkọ́kọ́ bótilẹ̀jẹ́ pé ó ní díẹ̀ nínú àwọn ọjà pàtàkì pẹ̀lú Alábà tó jẹ́ ọjà tó gbajúmọ̀, Ọjà ẹran Alábà (Alábà Ràgó), Ilé- iṣẹ́ Ìṣòwò tó gbajúmọ̀ ní Èkó àtijọ́, àti ọjá Ìyànà-Ibà. Ó tún wà ní àgọ́ Ìpín kọkànlé ní ọgọ́rin ti àwọn Ọmọ ogun Naijiria tí ilẹ̀ àti òfurufú. Gúúsù ti ìlú náà (kọja itọ́ Badagry), iyoku ìjọba agbègbè kò ní ìyè ènìyàn àtipé ó ní àwọn irà ati àwọn etí òkun iyanrìn. Díẹ̀ nínú àwọn etí òkun wọ̀nyí jẹ́ àwọn ààyè ìsinmi ní àkókò àjọ̀dún. Eranko abeyin ọ̀gán bíi awọn ejò, èkúté àti àwọn ẹyẹ pẹlu àwọn ọ̀ọ̀nì, àwọn iguana, àwọn alángbá atẹle àti àwọn ọ̀kẹ́rẹ́. Àwọn ẹja nlánlá àti àwọn ẹja dolphin máa ń ṣabẹwo sí àwọn agbègbè etí òkun náà. Àwọn ìlú tí ó wà nínú Ọ̀jọ́ ní Ibà, Ìgandò, Òkòkòmaikò, àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ.
Itan
[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]Ìtàn àtẹnudẹ́nu gbà pé ìyàwó Èṣùgbèmí, Erelú àti Oṣù olórí àlùfáà tí wọ́n ṣí lọ sí Ilé-Ifẹ̀ ni wọ́n dá ọ̀jọ́ sílẹ̀ lórúkọ Ilufe . Èṣùgbèmí jẹ́ ọdẹ tó wọ àwọn igbó àìwọ̀ ni agbègbè tí ó di Ọ̀jọ́. L'ákókò áwọn ìrìn-àjò rẹ̀ ó ní ìdánilójú pé ó yẹ kí ó faagun pinpin. Oṣù kan sí ifá tí ó fi ìdí ìpinnu rẹ̀ múlẹ̀ ní àgbègbè Ikẹmọ̀ ní àgbègbè Ọlọjọ lónì.[3] Ìlú tuntun náà pé àwọn àtìpò Àwórì mìíràn láti Iddo àti Ìdúmọ̀tà tí wọn kọ Irewe Osolu, guusu ti Ọ̀tọ̀-Àwórì.
Ìhà ìwọ̀-oòrùn (Ọ̀tọ̀-Àwórì.) àti àríwá (Ibà àti Igbó-elérin) àwọn ẹ̀yà ti Ọjọ́ ní ìdàgbàsókè ní òmìnira nítorí àbájáde ìdásílẹ̀ àwọn aṣikiri ti Àwórì nìgbà míìn láti Ilé-ifẹ̀. Àwọn aṣikiri náà kọ́kọ́ dé sí Ọbádóore ní Ibà ṣáájú kí o tọ́ gbòòrò dé ìwọ̀-oòrùn àti gúúsù ìwọ̀-oòrùn. Baálẹ̀ ní Ọ̀tọ̀-Àwórì. ti n joba titi ti won fi kọ́kọ́ yan Ọba. Eléyìí jẹ́ àtakò nípasẹ̀ àwọn Òrìṣà. Èyí yọrí sí ìdásílẹ̀ Ọ̀tọ̀-Àwórì. & Ọ̀tọ̀-Iddo.[4] Ní ìparí, Ọba tí Ọ̀tọ̀-Àwórì gun orí ìtẹ́ ní ìparí 18th century láti ṣe ìjọba papọ̀ pẹlú Ọlọ́jọ̀ tí Ọ̀jọ́.
Gbigbe
[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]Gbigbe jẹ nipataki nipasẹ ọna. Ọna opopona Trans – West African Coastal Highway gbalaye ni ila-oorun – iwọ-oorun nipasẹ ilu naa o si pin si Ariwa ati halves Guusu. Wakọ Olojo, opopona Ojo atijọ, opopona Kemberi ati opopona Alaba ni awọn ọna akọkọ ni idaji gusu ti ilu naa. Ni apa ariwa ọna Oloye Esan, opopona Iyana-Ipaja, opopona Igbo-elerin jẹ awọn ọna pataki.
Awọn iṣẹ Ferry ati awọn ọkọ oju-omi iyara wa nipasẹ Badagry creek pẹlu awọn ọkọ oju-omi kekere ni Muwo, Shibiri ati pa Olojo wakọ. Opopona ọkọ oju-irin lati Eko gba Ojo ti n ṣiṣẹ ati pe o nireti lati dinku awọn idawọle ọkọ-ọkọ titi ayeraye laarin agbegbe naa.[5]
Asa
[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]Ojo gbajumo fun odun Olojo nigba ti Olojo yo si wo ade re. Odun Oro ni won maa n se nigba iku Olojo tabi Baale kan. Oro ti fa ariyanjiyan fun awọn eroja ti ajọdun eyiti awọn kan ro pe o jẹ aiṣedeede. Odun omiran je Egungun, Obaluwaye, Sango, Ogun, Ota and Osun which is named the deities or heroes which they celebrated. Iyemoja ati Gelede ati Alaalu ni won tun se ayeye ni agbegbe Otto-Awori.[6]
Awọn itọkasi
[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]- ↑ Empty citation (help)
- ↑ https://books.google.com/books?id=wKc5DQAAQBAJ&pg=PA427&dq=
- ↑ https://westernpostnigeria.com/my-town-and-i-olojo-of-ojo/
- ↑ http://oto-awori.com/index.php/origin-settlement
- ↑ http://thenationonlineng.net/when-will-light-rail-take-off/
- ↑ http://thenationonlineng.net/changing-face-of-oro-festival/