Ọjà Ẹrù Veléketé

Ọjà Ẹrù Veléketé jẹ́ ọjà tí ó wà ní Àgbádárìgì ní Ìpínlẹ̀ Èkó. Ọjà yìí ni wón dá sílẹ̀ ní ọdún 1502 tí wọ́n sì wá fi orúkọ òrìsà Veléketé pe ọjà yíi. Ọjà yìí ṣe pàtàkì púpọ̀ ní àkókò tí wọ́n ń ṣòwò ẹrù ti Trans-Atlantic ní Àgbádárìgì nítorípé ọjà yìí dúró gégé bíi ààyè ìṣòwò níbi tí àwọn aláròóbọ̀ tí ó máa gba ẹrú tà, láti ilẹ̀ Áfíríkà ti má ńta àwọn ẹrù fún àwọn oníṣòwò ẹrù tí wón wá láti ìlú Yúrópù. Èyí ló mú kí ọjà yìí jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ọjà tí wọ́n ti ń rà àti tá ẹrù tí ènìyàn inú rẹ pọ̀ jùlọ ní Ìwọòrùn Áfíríkà.

Ní ọdúnun 1805, Scipio Vaughan tí ó jẹ́ ọmọ abínibí Òwu ní Abéòkúta, orílè-èdè Nàìjíríà, ni àwọn oníṣòwò ẹrù ti trans-Atlantic tí ó jẹ́ ilé Yúrópù mú, tí wọ́n sì gbe e lọ sí Ọjà Ẹrú Veléketé ní Àgbádárìgì papọ́ pẹlú àwọn ẹrù miiran tí wón ti mú síwájú kí wọ́n tó wa fíi sínú ọkọ̀ ojú-omi tí wọn fi nkó àwọn ẹrù lọ sí ìlú Améríkà. .

Oja Ẹrú, Badagry

Ọjà ẹrú Velekete ni ọjà àrà tí ó wà ní ìlú Àgbádárìgì, ní Ìpínlẹ̀ Èkó. Wọ́n da ọjà òwò ẹrú yìí sílẹ̀ ní ọdún 1502, wọ́n sọ orúkọ ọjà yìí ní Velekete tí ó jẹ́ orúkọ òrìṣà omi ati afẹ́fẹ́.Ọjà yìí gbajúmọ̀ gidi ní àsìkò owó ẹrú káàkiri Trans-Atlantic Slave trade, ó sì tún jẹ́ ojúkojú tí àwọn abáni rẹrú ti máa ń dúnàá-dúrà pẹ̀lú olówó ẹrú tí ó fẹ́ ta ẹrú fún àwọn Gẹ̀ẹ́sì, èyí mú kí ọjà yí gbajúmọ̀ káàkiri ilẹ̀ Ìwọ̀ Oòrùn Áfíríkà.

Bí ó ṣe bẹ̀rẹ̀

Dídé tí ọ̀gbẹ́ni kan olówò ẹrú tí ó jẹ́ ọmọ orílẹ̀-èdè Dutchland tí orúkọ rẹ̀ ń jẹ́ Hendrik Hertog tí wọ́n sáábà máa ń dà pè ní Yoo Huntokonu dé sí ìlú Agbádárìgì ni ó gba àwọn lààmì-laaka ọmọ onílẹ̀ níyànjú pe kí wọ́n dá ọjà tí wọn yóò w ti ma ta àwọn ẹrú wọn, wọ́n sì da ọjà náà sílẹ̀ tí wọ́n pèé ní Velekete. Ó gba ilẹ̀, ó sì fi dá ọjà yìí sílẹ̀ tí àwọn olówò-ẹrú bíi tìrẹ̀ sì wá ń fi àwọn ohun tí wọ́n ní ṣe pàṣípàrọ̀ fún ọmọ ènìyàn gẹ́gẹ́ bí ará. Èyí kò ṣàdédé rí bẹ́ẹ̀ bí kò ṣe wípé àwọn olóyè ati àwọn alẹ́nu-lọ́rọ̀ àwùjọ ń rọ́wọ́ pọ́n lá níbi okoòwò náà. Ọjà yí gbèrú nígbà tí àwọn òntajà àti ònrajà ti gbọ́ ara wọn yé, tí wọ́n sì ti mọ adùn tí ó wà nínú òwò wọn ati bí awọn aláwọ̀ funfun ṣe nílò òṣìṣẹ́ sí i nínú oko ìrèkè wọn.

Àwọn ìṣẹ̀lẹ̀ mále gbàgbé tí ó ti wáyé níbẹ̀

Canon, Oja Ẹrú, Badagry

Ní ọdún 1805, àwọn èèbó gẹ̀ẹ́sì mú Scipio Vaughan ẹni tí ó jẹ́ ará ìlú Òwu lẹ́rú, wọ́n sì kó òun àti àwọn mélòó kan tí wọ́n jọ kó lẹ́rú pọ̀ lọ tà ní ọjà Velekete ní ìlú Àgbádárìgì, tí wọ́n sì gba ibẹ̀ di ẹrú ní ilẹ̀ Amẹ́ríkà. Wọ́n tún máa ń kó àwọn ẹrú lóríṣiríṣi wá láti àwọn ìlú bíi ibi tí a mọ̀ sí Ìpínlẹ̀ Abia lóní wá tà ní ọjà Velekete. Wọ́n kọ́ túbú kékeré kan sí ọ̀gangan apá kejì ọjà náà tí wọ́n máa ń tọ́jú àwọn ẹrú sí di ọjọ́ ọjà ẹrú. Ọjọ́ márùn-ún márùn-ún ni wọ́n máa ń ná ọjà ẹrú náà. Àwọn èèbó yóò máa kó àwọn nǹkan bíi dígí, àhàyá,ẹ̀tù ìbọn, abọ́ ìjẹun, ọtí wisikí, àbùradà ati bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ. Ṣùgbọ́n ní báyìí, ọjà Velekete ti di ààyè tí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ àti àrìnrì-àjò afẹ́ máa ń wá bẹ̀ wò fún àwọn tí wọ́n bá fẹ́ mọ kúlẹ̀-kúlẹ̀ nípa bí òwò ẹrú ṣe gbóná tó ní ààrin gbùngbùn ilẹ̀ Áfíríkà.

Lára àwọn ibùdó tí ó ṣe pàtàkì nínú ìtàn bí a bá ń sọ̀rọ̀ nípa òwò ẹrú ṣiṣẹ́ ni:

• ìdílé Mo bee àti àwọn ohun ìtàn tí ó ń fi ìdílé náà hàn pẹ́lú ipa tí wọ́n kò nínú òwò ẹrú

• Ojú ọ̀nà Gbẹrẹfu náà jẹ́ ojú ọ̀ná kan tí ó lọ sí Point of No Return níbi tí àwọn ẹrú ọkùnrin àti obìnrin, ọmọdékùnrin àti ọmọdébìnrin tí wọn tó 500,000 níye tí wọ́n ti kò lèrú mọ́ ń gbà lọ wọkọ̀ ojú-omi lọ sí ìlú òyìnbó.

• Wọ́n máa ń fi tipátipá fún àwọn ẹrú ní omi inú kànga kan tí wọ́n ti parí òògùn burúkú kan sí kí àwọn ẹrú ó má lè ba dojú ìjà kọ àwọn òyìnbó Gẹ̀ẹ́sì tí wọ́n rà wọ́n, kí wọ́n má sì lè rántí ilé mọ́ láéláé.

Àwòrán ìdúná-dúrá lórí àwọn ẹrú tí wọ́n fẹ́ kó gba point of no return

• Point of No Return ni ibi tí àwọn olówò-ẹrú ti ma ń dúná-dúrá ṣáájú kí wọ́n tó kò àwọn ẹrú wọkọ̀ ojú-omi.