Jump to content

Ìpínlẹ̀ Taraba

Lát'ọwọ́ Wikipedia, ìwé ìmọ̀ ọ̀fẹ́
Taraba
State
leydi Taraba
Mambilla Plateau of Taraba State
Mambilla Plateau of Taraba State
Seal of Taraba State
Seal
Nickname(s): 
Nature's Gift to the Nation (Faransé: Le cadeau de la nature à la nation)
Location of Taraba State in Nigeria
Location of Taraba State in Nigeria
Coordinates: 8°00′N 10°30′E / 8.000°N 10.500°E / 8.000; 10.500Coordinates: 8°00′N 10°30′E / 8.000°N 10.500°E / 8.000; 10.500
Country Nigeria
Date created27 August 1991
CapitalJalingo
Government
 • BodyGovernment of Taraba State
 • Governor
(List)		Darius Ishaku (PDP)
 • Deputy GovernorHaruna Manu (PDP)
 • LegislatureTaraba State House of Assembly
 • SenatorsC: Yusuf Abubakar Yusuf (APC)
N: Shuaibu Isa Lau (PDP)
S: Emmanuel Bwacha (APC)
 • RepresentativesList
Area
 • Total54,473 km2 (21,032 sq mi)
Area rank3rd of 36
Population
 (2006 census)
 • Total2,294,800[1]
 • Rank30th of 36
GDP (PPP)
 • Year2007
 • Total$3.40 billion[2]
 • Per capita$1,446[2]
Time zoneUTC+01 (WAT)
postal code
660001
ISO 3166 codeNG-TA
HDI (2018)0.501[3]
low · 26th of 37
Websitetarabastate.gov.ng

Taraba (Fula: Leydi Taraba 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤼𞤢𞤪𞤢𞤦𞤢) jẹ́ ìpínlẹ̀ ní àríwá-ìlà-oòrùn orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, tí wọ́n sọọ́ ní orúkọ ní ìbámu pẹ̀lú odò Taraba ní èyí tí ó sàn jákèjádò gúúsù ìpínlẹ̀ náà. Olú-ìlú ìpínlẹ̀ Taraba ni Jalingo. Púpọ̀ àwọn olùgbe rẹ̀ ni Mumuye, Fulani, Jenjo, Wurkum, àti àwọn ẹ̀ya Kona ti wọ́n gbilẹ julọ apá àríwá ìpínlẹ̀ náà. Nígbàtí Jukun, Chamba, Tiv, Kuteb àti Ichen tí wọ́n ṣàwárí pé wọ́n gbilẹ̀ júlọ ní apá gúúsù ìpínlẹ̀ náà. Àárín gọ́gọ́tà ìpínlẹ̀ náà ni ó kún jùlọ fún àwọn ènìyàn Mambila, Chamba, Fulani àti Jibawa. Ó lé ní oríṣi ẹ̀yà mẹ́tàdìnlọ́gọ́rin, àti àwọn èdè wọn ní ìpínlẹ̀ Taraba.

Ìtàn

[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Ìpínlẹ̀ náà ni wọ́n dá sílẹ̀ látara ìpínlẹ̀ Gongola tẹ́lẹ̀ rí ní ọjọ́ kẹtàdínlọ́gbọ̀n oṣù kẹ́jọ ọdún 1991, látọwọ́ ìjọba ológun ti Ọ̀gágun Ibrahim Babangida.

Geography

[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
Donga River, Taraba state

Ìpínlẹ̀ Taraba ní ìsopọ̀ ní ìwọ̀ oòrùn pẹ̀lú ìpínlẹ̀ Nasarawa àti ìpínlẹ̀ Benue, ní àríwá ìwọ̀ oòrùn pẹ̀lú ìpínlẹ̀ Plateau,ni àríwá pẹ̀lú ìpínlẹ̀ Bauchi àti ìpínlẹ̀ Gombe,ní àríwá-ìlà-oòrùn pèlú ìpínlẹ̀ Adamawa, àti sí gúúsù pẹ̀lú agbègbè àríwá ìwọ̀ oòrùn ní Cameroon.

Àwọn Benue, Donga, Taraba àti Ibi ni àwọn odò ní Ìpínlẹ̀ náà. Wọ́n ṣẹ̀ wá láti àwon orí-òkè Cameroon, tí ó fẹ́ ẹ̀ sàn gba gbogbo Ìpínlẹ̀ náà ní àríwá àti gúúsù tààrà lọ inú River Niger.

Àwọn Ẹkùn Ìjọba Ìbílẹ̀

[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
Ẹ tún wo: List of villages in Taraba State

Ìpínlẹ̀ Taraba ṣàkónú àwọn Ẹkùn Ìjọba Ìbílẹ̀ mẹ́rìndìnlógún(LGAs). Tí àwon alága tí wọ́n dìbò yàn máa ń ṣàkóso wọn.Àwọn sì nìwọ̀nyì:

Àwọn èdè

[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Àtòpọ̀ àwọn èdè ní Ìpínlẹ̀ Taraba látọwọ́ Àwọn Ẹkùn Ìjọba Ìbílẹ̀:[4]

LGA Languages
Ardokola Fulfulde, Kona, Mumuye
Bali fulfulde; èdè Ichen Fam; Gbaya, àríwá ìwọ̀ oòrùn; Jibu; Jukun Takum; Kam; Mumuye; Ndoola; Chamba Dakka; chamba leko; Tiv;
Donga Èdè Ichen, Ekpan, Chamba Leko, Tiv.
Gashaka Ndoola, Fulfulde, Chamba Daka; Yamba Tiv
Gassol Fulfulde, Wapan, Tiv
Ibi Duguri; Dza, Tiv, Fulfulde, Wanu
Jalingo Fulfulde, Kona, Mumuye;
Karim Lamido Jenjo Fulfulde; Dadiya; Dza; Jiba; Jiru; kodei; Kulung; Kyak; Laka; Munga Lelau; Loo; Mághdì; Mak; Munga Doso; Mumuye; Nyam; Pangseng; Wurkun-Anphandi; Shoo-Minda-Nye; Yandang; Hõne; Kwa; Pero; Karimjo.
Kurmi Ndoro; èdè Ichen; èdè Tigun; Abon; Bitare.
Lau Fulfulde, Dza; Loo; Yandang, Laka
Takum Mashi; Bete; èdè Ichen; Jukun Takum; Kapya; Kpan; Kpati; Kuteb; Lufu; èdè Acha Acha; Tiv; Yukuben
Wukari Jukun, èdè Ichen; Ekpan; Kpati; Kulung; Tarok; Tiv; Wapan
Sardauna Fulfulde, Áncá; Batu; Buru; Fum; Lamnso'; Lidzonka; Limbum; Mambila; Mbembe, Tigon; Mbongno; Mvanip; Nde-Gbite; Ndoola; Ndunda; Nshi; Somyev; Viti; Vute; Yamba, kaka
Yorro Mumuye, Fulfulde
Zing Mumuye, Nyong; Rang; Yandang

Ussa. èdè Kuteb

Àwọn ede miiran ti wọn sọ ní ìpínlẹ̀ Taraba nìwọ̀nyí Akum, Bukwen, Esimbi, Fali of Baissa, Jiba, Njerep, Tha, Yandang, Yotti, Ywom.[4]

Àwọn Àwòrán

[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
  • Gashaka-Gumpti-National-Park-Taraba-State
    Transportation In river Lamido, Taraba State
  • A Mountain in Gembu
    A Mountain in Gembu
  • The Mambilla Plateau
    The Mambilla Plateau
  • Donga River, Taraba state
    Donga River, Taraba state
  • Loop traditional dancers from Taraba State
    Loop traditional dancers from Taraba State
  • Cijin Lake in Gembu, Taraba state
    Cijin Lake in Gembu, Taraba state
  • Ngel Nyaki Forest Reserve, 2012
    Ngel Nyaki Forest Reserve, 2012
  • Gashaka Gumti National Park Taraba State
    Gashaka Gumti National Park Taraba State

Àwọn èèyàn jànkànjànkàn

[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
  • Aisha Jummai Al-Hassan (Mama Taraba) - Mínísítà fún ètò àwọn obìnrin ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, aṣojú ilé ìgbìmọ̀-aṣòfin fún ẹkùn àríwá Taraba tẹlẹ̀rí
  • Emmanuel Bwacha - Aṣojú ilé ìgbìmọ̀-aṣòfin fún ẹkùn gúúsù Taraba, Igbakeji apàṣẹ aṣojú ilé ìgbìmọ̀-aṣòfin
  • Theophilus Danjuma - Ọmọ-ogun orílẹ̀ èdè Nàìjíríà, Òṣèlú, Olókoòwò, Ọ̀gágun àgbà ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà (1975-1979), Mínísítà fún ètò àbò (1999-2003)
  • Darius Ishaku - Gómìnà ìpínlẹ̀ Taraba lọ́ọ́lọ́ọ́
  • Saleh Mamman, Mínísítà fún iná-mọ̀nàmọ́ná ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà
  • Mahmud Mohammed - Adájọ́ àgbà fún orílẹ̀ èdè Nàìjíríà
  • Jolly Nyame - Gómìnà ìpínlẹ̀ Taraba tẹ́lẹ̀rí
  • Danbaba Suntai - Gómìnà ìpínlẹ̀ Taraba tẹ́lẹ̀rí
  • Yusuf Abubakar Yusuf - Aṣojú ilé ìgbìmọ̀-aṣòfin fún sẹ́ńtírà Taraba, Ọmọ ẹgbé òṣèlú "All Progressive Congress(APC),Caretaker/Extraordinary Convention Planning Committee "(CECPC)
  • Shuaibu Isa Lau - Aṣojú ilé ìgbìmọ̀-aṣòfin fún ẹkùn àríwá Taraba

References

[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
  1. ↑ "2006 PHC Priority Tables – NATIONAL POPULATION COMMISSION". population.gov.ng (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Archived from the original on 2017-10-10. Retrieved 2017-10-10. 
  2. ↑ 2.0 2.1 "C-GIDD (Canback Global Income Distribution Database)". Canback Dangel. Retrieved 2008-08-20. 
  3. ↑ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). Retrieved 2018-09-13. 
  4. ↑ 4.0 4.1 "Nigeria". Ethnologue. https://www.ethnologue.com/country/NG. 
[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]

Àdàkọ:Wikivoyage

Àdàkọ:Nigeria states

Àyọkà yìí tàbí apá rẹ̀ únfẹ́ àtúnṣe sí.

Ẹ le fẹ̀ jù báyìí lọ tàbí kí ẹ ṣàtúnṣe rẹ̀ lọ́nà tí yíò mu kúnrẹ́rẹ́. Ẹ ran Wikipedia lọ́wọ́ láti fẹ̀ẹ́ jù báyìí lọ.

Itokasi

[àtúnṣe | àtúnṣe àmìọ̀rọ̀]
Jẹ́ kíkójáde láti "https://yo.wikipedia.org/w/index.php?title=Ìpínlẹ̀_Taraba&oldid=582748"