Ìpínlẹ̀ Kwara

Location
Ipinle Kwara State nickname: State of Harmony

Statistics
Governor (List)	Abdulrahman Abdulrasaq(APC)
Date Created	27 May 1967
Capital	Ilorin
Area	36,825 km² Ranked 9th
Population 1991 Census 2005 estimate	Ranked 31st 1,566,469 2,591,555
ISO 3166-2	NG-KW

Kwara (Yorùbá: Ìpínlẹ̀ Kwárà) jẹ ìpínlẹ̀ ní apá ìwọ̀-oòrùn ní orílẹ̀ èdè Nàìjíríà. Olú-ìlú rẹ̀ ni ìlọrin. Ó wà ní àríwá àárín gbùngbùn ti a mò sí ìgbánú àárín ìlú. Yorùbá, pèlú ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn Nupe, Ìbàrìbá àti Fúlàní díẹ̀ ni wọ́n tẹ̀dó síbẹ.^[1]

Ìpínlè kwárà ní ìjoba ìbílẹ̀ mérìndilógún, ìjoba ìpínlè ti ìwò oòrùn Ìlorin ni ènìyàn tó pòjù ^[2],Won da ipinle kwara sile ni ojo ketadinlogbon 1967 .

Itan ti ipinle Kwara

Ipinle Kwara, ìwọ-õrùn-aringbungbun Nigeria. O ni bode pelu Benin si iwoorun ati pelu awon ipinle Naijiria ti Niger si ariwa, Kogi si ila-oorun, ati Ekiti, Osun, ati Oyo si guusu.^[3]

Ipinle Kwara ni pupọ julọ ti Savanna onigi, ṣugbọn awọn agbegbe igbo wa ni guusu. O fẹrẹ jẹ pe gbogbo agbegbe savanna rẹ ni awọn Fulani ṣẹgun ni ibẹrẹ ọdun 19th, agbegbe naa si wa ni apakan ti ijọba Fulani nla julọ titi awọn ologun Sir George Goldie's Royal Niger Company ṣẹgun awọn Emir ti Nupe ati Ilorin ni ọdun 1897. O ti dapọ si Protectorate of Northern Nigeria ni 1900, ni agbegbe Amalgamrate of Northern Nigeria ni Amalgamrate ati Northern Colony. Ọdun 1954; Odun 1967 ni won da ipinle Kwara, nigba ti ijoba ologun apapo pin Naijiria si ipinle mejila mejila. Ni ọdun 1976, nigbati awọn ipinlẹ mọkandinlogun da, o padanu si ipinlẹ Benue awọn ipin Igala mẹta ni ila-oorun Odò Niger. Ni ọdun 1991 o padanu diẹ ninu agbegbe rẹ ni ariwa iwọ-oorun si ipinlẹ Niger ati diẹ ninu agbegbe rẹ ni guusu ila-oorun si ipinlẹ Kogi tuntun ti o ṣẹda.^[3]

Kwara jẹ ọkan ninu awọn agbegbe ti o kere julọ ti olugbe ni orilẹ-ede naa. Pupọ julọ awọn olugbe rẹ, paapaa Yoruba, Nupe, Busa, ati awọn eniyan Baatonun, jẹ Musulumi ti nṣe iṣẹ agbe. iṣu, agbado (agbado), oka, jero, alubosa, ati awọn ẹwa jẹ awọn ohun-ọgbin pataki julọ; ìrẹsì àti ìrèké jẹ́ ohun ọ̀gbìn owó tí ó ṣe pàtàkì ní àwọn àkúnya omi Niger. Owu ati taba ti wa ni gbìn, ati owu hun, sise apadì o, ati ṣiṣe ti raffia maati ni awọn ibile iṣẹ ọna.^[3]

Ilorin, olu-ilu ati ilu ti o tobi julọ, jẹ ile-iṣẹ ile-iṣẹ ati ile-ẹkọ ẹkọ. O ni iṣelọpọ ounjẹ ati awọn ile-iṣẹ ti n ṣiṣẹ irin ati pe o jẹ aaye ti ile-ẹkọ giga kan (1975) ati kọlẹji polytechnic ti ipinlẹ kan. Jebba jẹ ilu ile-iṣẹ miiran, pẹlu pulp ati ọlọ iwe ati isọdọtun suga. Idido omi ina (ti pari ni ọdun 1984) ti o jẹ apakan ti Niger Dams Project wa ni Jebba.^[3]

Awọn agbekalẹ pẹlu okuta didan waye ni ariwa iwọ-oorun ti Ilorin. Awọn idogo Tantalite wa ni guusu iwọ-oorun ti Pategi, nitosi Odò Niger. Offa ati Pategi jẹ awọn ilu ọja pataki ati awọn ile-iṣẹ ti awọn ile-iṣẹ ibile.^[3]

Awọn ohun elo gbigbe ti ipinle Kwara pẹlu ọkọ oju-omi ti o wa ni odo lori Niger, ti a ṣe ni bayi nipasẹ awọn titiipa ni Kainji Dam (ni ipinle Niger), titi de Yelwa ni ipinle Kebbi. Opopona nla lati Eko gba Ilorin ati Jebba gba; o ti wa ni afiwe nipasẹ awọn ipinle nipa ẹhin mọto Reluwe lati Lagos. Ipinle naa tun ni nẹtiwọọki ti o dara ti awọn ọna agbegbe. Agbegbe 14,218 square miles (36,825 square km). Agbejade. (2006) 2.371.089.^[3]

Ijọba Ìbílẹ̀

Awọn ijọba íbílẹ̀ tí ó wà nì ìpínlẹ̀ Kwara jẹ́ mérìndilógún.^[4] Awọn náà ní:

Asa
afon
Baruten
Bosubosu
Edu
Ekiti
Ifelodun
Ilorin East
Ilorin South
Ilorin West
Irepodun
Isin
Kaiama
Moro
Offa
Oke Ero
Oyun
Pategi

Awọn èdè

Awọn orísìrísí èdè tí ó wà ní ìpínlè Kwara nítítò Ijọba ìbílẹ̀:

LGA	Awọn èdè
Asa	Yoruba
Baruten	Baatonum and Bokobaru
Edu	Nupe
Ekiti	Yoruba
Ifelodun	Yoruba
Ilorin East	Yoruba
Ilorin South	Yoruba
Ilorin West	Yoruba
Isin	Yoruba
Irepodun	Yoruba
Kaiama	Bokobaru
Moro	Yoruba
Offa	Yoruba
Oke Ero	Yoruba
Ọ̀yun	Yoruba
Pategi	Nupe

Àwọn èèyàn jànkànjànkàn

AbdulRahman AbdulRazaq, olóṣèlú
Bukola Saraki, olóṣèlú
David Abioye, àlúfà
Cornelius Adebayo, olóṣèlú
Femi Adebayo, òsèrékùrin ati olùgbéré-jáde
Tunde Adebimpe, olórin
Kemi Adesoye, olukoereoritage
Abdulfatah Ahmed, oṣiṣẹ ile ifowopamọ ati olóṣèlú
Simon Ajibola, olóṣèlú
Mustapha Akanbi, agbéjọ́rò
Sheik Adam Abdullah Al-Ilory, onímọ̀ àgbà ẹsìn
Sarah Alade, gómìnà banki apàpò orile-èdè Nàìjíríà teleri
Lola Ashiru, olóṣèlú
Adamu Atta, olóṣèlú
Kunle Afolayan, òsèrékùrin, oludari ere
Ayeloyun, olórin
Joseph Ayo Babalola, àlùfáà
David Bamigboye, ológun(sójà)
Theophilus Bamigboye, ológun(sójà) atí olóṣèlú
Salihu Modibbo Alfa Belgore, oludajo ati olori gbogbo adájọ́ orílẹ̀-èdè Nàìjíríà
Oga Bello, òsèrékùrin ati olùgbéré-jáde
Ibrahim Gambari, asójú
Yusuf Gobir, olusakoso
Rafiu Adebayo Ibrahim, olóṣèlú
Tunde Idiagbon, ológun (sójà)
Ahmed Mohammed Inuwa, olóṣèlú
Joana Nnazua Kolo, kọmísónà fun awon ọ̀dọ́ atí eré ìdárayá
Farooq Kperogi, oniroyin
Mohammed Shaaba Lafiagi, olóṣèlú
Lágbájá, olórin
Salaudeen Latinwo, ológun (sójà)
Mohammed Lawal, naval officer
Lai Mohammed, agbéjọ́rò ati olóṣèlú
Ibrahim Yahaya Oloriegbe, olóṣèlú
Abdulkadir Orire, first Grand Khadi of the Kwara State Sharia Court of Appeal
David Oyedepo, àlúfà
Wasiu Alabi Pasuma, olórin
Gbemisola Ruqayyah Saraki, olóṣèlú
Olusola Saraki, olóṣèlú
Toyin Saraki, onínúre fun eto ìlera
Abdulfatai Yahaya Seriki, olóṣèlú
AbdulRazzaq Ibrahim Salman, àlúfà
Bola Shagaya, onísówò
Tony Tetuila, olórin
Rashidi Yekini, Agbaboolu

Àwọn ìtọ́kasí

↑ "About Kwara State". Kwara State Government.
↑ "Kwara (State, Nigeria)". Population Statistics, Charts, Map and Location. 2016-03-21. Retrieved 2022-03-08.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 ^3.4 ^3.5 https://www.britannica.com/place/Kwara
↑ "List Of Local Government Areas In Kwara State And Their Headquarters". OldNaija (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). 2018-10-16. Retrieved 2021-06-20.

[1] "About Kwara State". Kwara State Government.

[Population_Statistics,_Charts,_Map_and_Location_2016-2] "Kwara (State, Nigeria)". Population Statistics, Charts, Map and Location. 2016-03-21. Retrieved 2022-03-08.

[:0-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 ^3.4 ^3.5 https://www.britannica.com/place/Kwara

[4] "List Of Local Government Areas In Kwara State And Their Headquarters". OldNaija (in Èdè Gẹ̀ẹ́sì). 2018-10-16. Retrieved 2021-06-20.

[1]

[2]

[3]

[4]